Język Polski
English
Dismissals of Security Department (UB) Officers in the Cracow Voivodeship in Connection with the Reorganisation of the Security Apparatus in 1956
Marcin Kasprzycki
https://orcid.org/0000-0002-0942-9845
Instytut Pamięci Narodowej
BioMarcin Kasprzycki (b. 1975) – Dr., historian, political scientist, currently at the Institute of National Remembrance Branch in Cracow Historical Research Office. He researches the functioning of the security apparatus in the Cracow and Nowy Sącz voivodeships as well as the activities of the apparatus of power towards the Catholic Church in the Cracow (until 1975) and Nowy Sącz (1975–1990) voivodeships. Author of the books: Tarnowska bezpieka 1957–1975. Struktura organizacyjna, obsada personalna, najważniejsze obszary działania [The Security Service in Tarnów in the Years 1957–1975: Organisational Structure, Personnel, Main Areas of Activity] (2024), Organ ładu i spokoju w rękach demokracji… Aparat bezpieczeństwa w powiecie nowosądeckim w latach 1945–1975 [The Order and Peace Authority in the Hands of Democracy... The Security Apparatus in the Nowy Sącz District in 1945–1975] (2020). Editor of: Konfederacja Polski Niepodległej w Krakowie w latach 1979–1990. Wybór dokumentów [Konferederacja Polski Niepodległej in Cracow in 1979–1990: Selected Documents] (2009), Niezależne Zrzeszenie Studentów w Krakowie w latach 1980–1990. Wybór dokumentów [Niezależne Zrzeszenie Studentów in Cracow in 1980–1990: Selected Documents], vol. 1: 1980–1981 (co-edited with Henryk Głębocki, 2014).
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, No. 23 (2025), pages: 126-159
Publication date: 2025-12-23
https://doi.org/10.48261/ARPRL252305
PDF (Język Polski)
Abstract
This study analyses the process of security apparatus reorganisation that followed the events of October 1956 in Poland, with particular attention to the dismissal of Security Department (UB) officers in the Cracow Voivodeship. The study is based on an examination of the personal files of more than five hundred officers, which made it possible to compile a statistical dataset on the post-October staff reductions within the security apparatus. The study also discusses the organisation and implementation of institutional assistance provided by the Ministry of Internal Affairs to those who left the Security Department at the turn of 1956 and 1957.
References
Archiwum Akt Nowych (AAN).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku (AIPN Gd).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie (AIPN Kr).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie (AIPN Lu).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu (AIPN Wr).
Archiwum Narodowe w Krakowie (AN Kr).
Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1954–1956. Taktyka, strategia, metody, wstęp A. Paczkowski, wybór i oprac. G. Majchrzak, Warszawa 2011.
Centrum władzy. Protokoły posiedzeń kierownictwa PZPR. Wybór z lat 1949–1970, oprac. A. Dudek, A. Kochański, K. Persak, Warszawa 2000.
Garlicki A., Z tajnych archiwów, Warszawa 1993.
Komisja Nowaka. Dokumenty i materiały, wybór, oprac. i przygotowanie do druku M. Jabłonowski, W. Janowski, G. Sołtysiak, Warszawa 2023.
Dekret z dnia 20 lipca 1954 r. o Milicji Obywatelskiej, DzU 1954, nr 34, poz. 143.
Dekret z dnia 20 lipca 1954 r. o służbie w organach bezpieczeństwa publicznego, DzU 1954, nr 34, poz. 142.
Uchwała nr 581 Prezydium Rządu z dnia 22 września 1956 r. o uzupełnieniu uchwały z dnia 1 października 1955 r. w sprawie zatrudnienia oficerów zawodowych zwolnionych ze służby wojskowej i ich materialnego zaopatrzenia, MP 1956, nr 82, poz. 967.
Uchwała nr 707 Rady Ministrów z dnia 13 listopada 1956 r. w sprawie zatrudnienia funkcjonariuszów zwolnionych ze służby w organach bezpieczeństwa publicznego i ich materialnego zaopatrzenia, MP 1956, nr 96, poz. 1056.
Uchwała nr 782 Prezydium Rządu z dnia 1 października 1955 r. w sprawie zatrudnienia oficerów zawodowych zwolnionych ze służby wojskowej i ich materialnego zaopatrzenia, MP 1955, nr 88, poz. 1072.
Ustawa z dnia 13 listopada 1956 r. o zmianie organizacji naczelnych organów administracji publicznej w zakresie bezpieczeństwa publicznego, DzU 1956, nr 54, poz. 241.
„Dziennik Bałtycki”, 24 X 1956.
„Gazeta Krakowska”, 23 X 1956; 5 XI 1956.
„Słowo Ludu”, 24 X 1956.
Czerwiński D., Czas przemian i niepewności. Aparat bezpieczeństwa w Polsce Ludowej 1953–1956 [w:] Między śmiercią Stalina a powrotem Gomułki. Studia, red. S. Ligarski, M. Mazur, Szczecin 2020.
Czerwiński D., Działalność Komitetu Zakładowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy WUBP/WUdsBP w Gdańsku w latach 1949–1956, „Dzieje Najnowsze” 2015, R. 47, z. 1.
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997.
Drabik S., Wojewódzka organizacja partyjna PZPR w Krakowie w Październiku 1956 i w okresie wyborów w styczniu 1957 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 1 (17).
Filip K., Przestępczość funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa w województwie gdańskim w latach 1957–1965. Wprowadzenie do problematyki, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2019, nr 17.
Filip K., Reorganizacja gdańskiego aparatu bezpieczeństwa w latach 1956–1957, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2016, nr 14.
Frazik W., Musiał F., Szpytma M., Wenklar M., Ludzie bezpieki województwa krakowskiego. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwie krakowskim w latach 1945–1990. Informator personalny, wyd. 2 zmienione i uzupełn., Kraków 2009.
Frazik W., Struktura organizacyjna Urzędu Bezpieczeństwa w województwie krakowskim w latach 1945–1956 w świetle aktów normatywnych [w:] Strażnicy sowieckiego imperium. Urząd Bezpieczeństwa i Służba Bezpieczeństwa w Małopolsce 1945–1990, red. F. Musiał, M. Wenklar, Kraków 2009 ( „Bezpieka przeciw Małopolanom”, t. 1).
Friszke A., Rok 1956 [w:] Centrum władzy w Polsce 1948–1970, red. A. Paczkowski, Warszawa 2003.
Klementowski R., Służba Bezpieczeństwa na ziemi lwóweckiej (1957–1975), Wrocław 2009.
Klementowski R., Zgorzelecka bezpieka 1945–1990, Wrocław 2014.
Kochanowski J., „Niepotrzebni muszą odejść”, czyli widmo bezrobocia 1956–1957, „Polska 1944/45–1989. Studia i materiały” 2016, t. 14.
Machcewicz P., Polski rok 1956, Warszawa 1993.
Marszalec J., Z dziejów gdańskiej bezpieki 1945–1956, Gdańsk 2017.
Paczkowski A., Aparat bezpieczeństwa w latach odwilży. Casus Polski, „Zeszyty Historyczne” 1995, z. 114.
Paczkowski A., Rok 1956 jako cezura w historii aparatu bezpieczeństwa [w:] O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane Profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestopięciolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin, ks. 2, red. M. Mikołajczyk et al., Białystok–Katowice 2010.
Piotrowski P., Służba Bezpieczeństwa w latach 1956–1975 [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2: 1956–1975, red. P. Piotrowski, Warszawa 2006.
Skubisz P., „Bili przełożeni, bili doradcy – kazali bić, bili koledzy i ja też byłem nie inny”. Komisja Partyjna Komitetu Zakładowego PZPR przy KdsBP/MSW do zbadania bezprawnych działań funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (listopad 1956 – luty 1957) [w:] W imię przyszłości partii. Procesy o łamanie tzw. praworządności socjalistycznej 1956–1957, red. W. Muszyński, Warszawa 2021.
Spałek R., Śledztwa i procesy rozliczeniowe wyższej kadry Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego oraz ich skutki (1954–1964) [w:] W imię przyszłości partii. Procesy o łamanie tzw. praworządności socjalistycznej 1956–1957, red. W. Muszyński, Warszawa 2021.
Szlachcic F., Gorzki smak władzy. Wspomnienia, Warszawa 1990.
https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/trwanie-zycia-tablice-historyczne,1,1.html, dostęp19 II 2025 r.
License
Copyright (c) 2025 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Marcin Kasprzycki, Inspectorate for the Protection of Officers, the Voivodeship Internal Affairs Office (WUSW) in Nowy Sącz as a Tool for Controlling Officers and Civilian Employees of the Nowy Sącz Garrison , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 22 (2024)
- Marcin Kasprzycki, Areas of Cooperation between the Polish United Workers’ Party, Local Administration and the Security Service. A Case Study of the Districts in the Cracow Voivodeship, 1957–1975. An Overview of Research Problems , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 18 (2020)
- Marcin Kasprzycki, Inspectorate Number 2 of the Provincial Office of the Interior of the Security Service in Nowy Sącz (1985–1988) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 20 (2022)
- Marcin Kasprzycki, The Issue of Religious Education in the Light of the Minutes of the Polish United Workers' Party's Poviat Committee Executive in Nowy Sącz in the Years 1958–1970. Outline of Issues , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(12) (2014)
- Marcin Kasprzycki, Bochnia District Authorities towards School and Out-of-School Religious Education of Children and Youth in 1956–1975 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 19 (2021)
- Marcin Kasprzycki, “Between us, SB men”. Relations among functionaries of the Security Service in Tarnów on the sidelines of the Czesław Gucik case of 1971 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 21 (2023)
- Marcin Kasprzycki, System organizacji pracy powiatowych referatów Służby Bezpieczeństwa i próby jego reform w latach szcześćdzesiątych , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(11) (2013)
- Marcin Kasprzycki, Staff of the Security Departament / ds. SB KP MO/KMiP MO in Nowy Sącz between 1957–1975 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(15) (2017)
- Marcin Kasprzycki, Reorganisation plans for Służba Bezpieczeństwa (Security Service) in poviats and voivodeships prepared by the Ministry of Interior in 1971–1973 (taking into account preparations for reorganisation in Krakowskie voivodeship) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(13) (2015)
- Marcin Kasprzycki, Oświadczenie kpt. Józefa Muniaka, funkcjonariusza Departamentu III Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(7) (2009)
