Pokaż  Nr 22 (2024)

Nr 22 (2024)

ISSN:
1733-6996

eISSN:
2957-1707
Dział: Artykuły i Studia: Jednostki pomocnicze UB/SB na tle codziennego funkcjonowania aparatu represji PRL

Uposażenia funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w latach 1944–1956 – wybrane zagadnienia i problemy

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 22 (2024), strony: 15-52

Data publikacji: 2025-02-04

https://doi.org/10.48261/arprl242201

Abstrakt

Artykuł podejmuje temat zarobków funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w latach 1944–1956. Punktem wyjścia do rozważań stała się analiza zachowanych list płac z WUBP w Kielcach i we Wrocławiu. Dane z tych urzędów pozwalają na wysnucie wniosku, że do 1947 r. średnia pensja funkcjonariusza była niższa niż średnie wynagrodzenie wypłacane w gotówce w Polsce. Następnie zaczęło się to zmieniać i w latach pięćdziesiątych przeciętne zarobki w UB zaczęły przewyższać przeciętne zarobki w kraju. Ponadto do 1949 r. uposażenie w UB, a także w MO i wojsku było zwolnione od podatków.


Archiwum Akt Nowych (AAN).

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach (AIPN Ki).

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku (AIPN Gd).

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu (AIPN Po).

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu (AIPN Wr).

Archiwum Państwowe w Lublinie (APL).

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego (CAW WBH).

„Rocznik Statystyczny” (GUS) 1950.

„Rocznik Statystyczny” (GUS) 1957.

Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 27 grudnia 1944 r. o tymczasowym unormowaniu stosunku służbowego i zaszeregowania funkcjonariuszów państwowych, DzU 1944, nr 16, poz. 89.

Dekret z dnia 13 listopada 1946 r. o daninie narodowej na zagospodarowanie Ziem Odzyskanych, DzU 1946, nr 61, poz. 341.

Dekret z dnia 15 września 1948 r. o zmianie dekretu z dnia 4 sierpnia 1945 r. o tymczasowym uregulowaniu uposażeń funkcjonariuszów służby bezpieczeństwa, DzU 1948, nr 47, poz. 349.

Dekret z dnia 18 sierpnia 1945 r. o podatku od wynagrodzeń, DzU 1945, nr 38, poz. 220.

Dekret z dnia 19 września 1946 r. o zmianie dekretu z dnia 4 sierpnia 1945 r. o tymczasowym uregulowaniu uposażeń funkcjonariuszów służby bezpieczeństwa, DzU 1946, nr 53, poz. 299.

Dekret z dnia 2 sierpnia 1946 r. o zmianie dekretu z dnia 4 sierpnia 1945 r. o tymczasowym uregulowaniu uposażeń funkcjonariuszów służby bezpieczeństwa, DzU 1946, nr 41, poz. 240.

Dekret z dnia 20 marca 1946 r. o zmianie dekretu z dnia 4 sierpnia 1945 r. o tymczasowym uregulowaniu uposażeń funkcjonariuszów służby bezpieczeństwa, DzU 1946, nr 13, poz. 90.

Dekret z dnia 31 maja 1946 r. o szczególnym sposobie uiszczania należności z tytułu dodatkowej subskrypcji Premiowej Pożyczki Odbudowy Kraju 1946 r., DzU 1946, nr 21, poz. 137.

Dekret z dnia 4 sierpnia 1945 r. o tymczasowym uregulowaniu uposażeń funkcjonariuszów służby bezpieczeństwa, DzU 1945, nr 31, poz. 186.

Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 1 marca 1946 r. w sprawie wykonania dekretu z dnia 18 sierpnia 1945 r. o podatku od wynagrodzeń, DzU 1946, nr 11, poz. 75.

Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 21 czerwca 1947 r. w sprawie wykonania dekretu z dnia 18 sierpnia 1945 r. o podatku od wynagrodzeń, DzU 1947, nr 54, poz. 291.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 28 października 1933 r. o uposażeniu funkcjonariuszów państwowych, DzU 1933, nr 86, poz. 663.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 listopada 1945 r. o uposażeniu pracowników przedsiębiorstwa „Polskie Koleje Państwowe”, DzU 1945, nr 55, poz. 309.

Ustawa z dnia 4 lutego 1949 r. o podatku od wynagrodzeń, DzU 1949, nr 7, poz. 41.

Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944–1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005.

Archiwalia izb przemysłowo-handlowych. Stan i perspektywy badań, red. K. Dąbrowski, Ryki 2012.

Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, Warszawa 2017.

Balbus T., Organizacja struktur organów bezpieczeństwa na Dolnym Śląsku [w:] Urząd Bezpieczeństwa na Dolnym Śląsku 1945–1956. Z badań nad organizacją aparatu bezpieczeństwa, red. R. Klementowski, K. Szwagrzyk, Wrocław 2012.

Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1955, Warszawa 1990.

Chumiński J., „Kadry decydują o wszystkim”. Nowa inteligencja w przemyśle polskim (1945–1956),Wrocław 2021.

Czerwiński D., Pierwsza dekada. Aparat bezpieczeństwa w województwie gdańskim w latach 1945–1956, Gdańsk 2016.

Dąbrowski K., Izba Przemysłowo-Handlowa w Lublinie w latach 1944–1950, Ryki 2016.

Dudek J., Obrazy codzienności we wspomnieniach funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa [w:] Życie codzienne w PRL, red. M. Choma-Jusińska, M. Kruszyński, T. Osiński, Warszawa 2019.

Furtak R., Reformy pieniężne w Polsce w latach 1944–1950, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H. Oeconomia” 1995–1996, nr 29–30.

Jezierski A., Leszczyńska C., Historia gospodarcza Polski, Warszawa 1997.

Jędruszczak H., Dochody robotników i urzędników w latach 1944–1949 [w:] Polska klasa robotnicza. Studia historyczne, t. 5, red. S. Kalabiński, Warszawa 1973.

Jędruszczak H., Miasta i przemysł w okresie odbudowy [w:] Polska Ludowa 1944–1950. Przemiany społeczne, red. F. Ryszka, Wrocław 1974.

Kaliński J., Gospodarka Polski w latach 1944–1989. Przemiany strukturalne, Warszawa 1995.

Klementowski R., Urząd Bezpieczeństwa w Lubinie (1945–1956), Lubin–Wrocław 2007.

Klementowski R., Utrwalacze władzy ludowej. Kadry powiatowego aparatu bezpieczeństwa w Lubinie w latach 1945–1975, Warszawa–Wrocław–Lubin 2021.

Kostrowicka I., Landau Z., Tomaszewski J., Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Warszawa 1966.

Kurkiewicz M., Noszczak B., Okiem sowietnika. Raport doradcy Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego ZSRS o pracy polskiego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (8 czerwca 1951 r.), „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, nr 3.

Lesiakowski K., Centralna Szkoła Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego 1945–1947, Łódź 2017.

Libionka D., Funkcjonowanie na co dzień stalinowskiego aparatu partyjnego na Lubelszczyźnie, „Polska 1944/45–1989. Studia i materiały” 2001, nr 5.

Luszniewicz J., Procesy inflacyjne w Polsce w latach 1945–1955 – przejawy, fazy, uwarunkowania, konsekwencje. Przyczynek do badań nad inflacją w PRL,„Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia i prace” 2014, nr 2.

Marszalec J., Z dziejów gdańskiej bezpieki 1945–1956, Gdańsk 2017.

Ordyłowski M., Życie codzienne we Wrocławiu 1945–1948, Wrocław 1991.

Pleskot P., „Tarcza partii i narodu”. Kontrwywiad Polski Ludowej w latach 1945–1956. Zarys struktury i wybór źródeł, Warszawa 2010.

Syrnyk J., Urząd bezpieczeństwa w Wołowie (1945–1956), Wrocław 2010.

Szpunar J., Zmiany obciążenia podatkiem od wynagrodzeń w latach 1945–1957,„Ruch Prawniczy i Ekonomiczny” 1959, nr 21, z. 1.

Sztama P., Inteligenci w bezpiece: Brystygier, Humer, Różański, Warszawa 2007.

Warot P.P., Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Olsztynie. Struktura, kadry, działalność, Warszawa–Białystok 2021.

Wiśniewska-Bieniek H., Płace w przemyśle włókienniczym Łodzi w latach 1945–1949, „Rocznik Łódzki” 1974, t. 19.

Witkowski A., Premiowa Pożyczka Odbudowy Kraju 1946 r., „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2009, t. 12.

Witkowski A., Wymiar i pobór podatków bezpośrednich i opłat na rzecz Skarbu Państwa od gospodarki nieuspołecznionej i ludności w Polsce w latach 1944–1950, Rzeszów 2002.

Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012.

Zawistowski A., Bilety do sklepu. Handel reglamentowany w PRL, Warszawa 2017.

Zawistowski A., Trzy próby walki z nierównowagą w handlu detalicznym – trzy okresy reglamentacji artykułów pierwszej potrzeby w Polsce Ludowej, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia i prace” 2011, nr 3.

Zwolski M., Więzienie w Białymstoku w latach 1944–1956, Białystok 2011.

Katalog funkcjonariuszy, https://katalog.bip.ipn.gov.pl/, dostęp 29 VI 2023 r.

Licencja

Prawa autorskie (c) 2024 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Dudek, J. (2025). Uposażenia funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w latach 1944–1956 – wybrane zagadnienia i problemy. Aparat Represji W Polsce Ludowej 1944-1989, (22), 15–52. https://doi.org/10.48261/arprl242201

Statystyki

Liczba pobrań PDF

Download data is not yet available.

Udostępnij

                            Pokaż  Nr 22 (2024)

Nr 22 (2024)

ISSN:
1733-6996
eISSN:
2957-1707

Data publikacji:
2024-12-27

Dział: Artykuły i Studia: Jednostki pomocnicze UB/SB na tle codziennego funkcjonowania aparatu represji PRL