Język Polski
English
Kierownicy i szefowie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego / Powiatowego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego w Biłgoraju oraz ich zastępcy – portret zbiorowy, modele kariery
Justyna Dudek
https://orcid.org/0000-0003-4284-313X
Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Lublinie
Biogram(ur. 1982), doktor nauk humanistycznych, historyk, absolwentka Instytutu Historii KUL. Pracuje w Oddziałowym Biurze Badań Historycznych IPN w Lublinie. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół historii polskiego podziemia niepodległościowego, życia codziennego w PRL oraz aparatu bezpieczeństwa. Autorka książki Marian Gołębiewski (1911–1996). Żołnierz. Opozycjonista. Emigrant (2016), wyróżnionej w IX edycji Nagrody im. Tomasza Strzembosza. Współautorka albumu Dzieje Lubelszczyzny 1918–1939. Album (wspólnie z M. Kruszyńskim, T. Osińskim, A. Skurą, 2020)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 20 (2022), strony: 680-713
Data publikacji: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/arprl222022
PDF
Abstrakt
W artykule zaprezentowano portret zbiorowy osób, które w latach 1944–1956 kierowały PUBP/PUdsBP w Biłgoraju. Opisano takie elementy, jak pochodzenie geograficzne, wiek, pochodzenie społeczne i stan społeczny, wykształcenie, narodowość, wyznanie. Zwrócono uwagę na działalność polityczną. Scharakteryzowano przebieg karier kolejnych kierowników i szefów PUBP/PUdsBP w Biłgoraju oraz ich zastępców. Opisywani funkcjonariusze pochodzili przeważnie z Lubelszczyzny, wychowywali się i dorastali w środowisku wiejskim, a kształcenie zakończyli najczęściej na etapie szkoły powszechnej. Wykształcenie średnie najczęściej zdobywali dopiero na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Stanowisko kierownika/szefa lub jego zastępcy PUBP/PUdsBP w Biłgoraju statystycznie obejmowali po 30. roku życia. Poza jednostkowymi przypadkami praca w aparacie represji oznaczała dla nich awans społeczny w porównaniu z okresem przedwojennym. Większość przez cały okres aktywności zawodowej służyła tylko w bezpiece. Drogi ich awansów przebiegały między strukturami powiatowymi i wojewódzkimi. Tylko jedna osoba awansowała na stanowisko kierownicze w centrali MBP/KdsBP.
Słowa kluczowe
Biłgoraj • PUBP/PUdsBP • kadra kierownicza • portret zbiorowy • kariera • Jan Leluch Biłgoraj • District Office for Public Security • managerial staff • collective portrait • career • Jan Leluch
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych (AAN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku (AIPN Bi)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie (AIPN Lu)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie (AIPN Sz)
Archiwum Państwowe w Lublinie (APL)
Archiwum Państwowe w Zamościu (APZ)
Krut M., Na przełomie epok. Wspomnienia z czasów walki o władzę ludową na Lubelszczyźnie (1936–1947), Lublin 2003
Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944–1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005
Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2: 1956–1975, red. P. Piotrowski, Warszawa 2006
Bagieński W., Dźwigał M., Wstęp [w:] Leksykon bezpieki. Kadra kierownicza aparatu bezpieczeństwa (1944–1956), t. 1, red. W. Bagieński, M. Dźwigał, Warszawa 2020
Dmoszyński R., Joniec G., Piekaruś D., Romanek J., Funkcjonariusze Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa w Krasnymstawie w latach 1944–1956. Słownik biograficzny, Lublin 2015
Dudek J., Obrazy codzienności we wspomnieniach funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa [w:] Życie codzienne w PRL, red. M. Choma-Jusińska, M. Kruszyński, T. Osiński, Warszawa 2019
Dudek J., Urząd Bezpieczeństwa Publicznego [w:] Dzieje Lubelszczyzny 1944–1956. Aspekty polityczne, red. T. Osiński, M. Mazur, Lublin 2016
Głaz A., Ewakuacja ludności cywilnej z Lubelszczyzny 1915 r., „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F: Historia” 2001, t. 56
Gontarczyk P., Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941–1944, wyd. 3, Warszawa 2014
Hanus W., Urząd Bezpieczeństwa w Tomaszowie Lubelskim w latach 1944–1956, Rzeszów–Warszawa 2021
Horoch E., Komunistyczna Partia Polski w województwie lubelskim w latach 1918–1938, Lublin 1993
Kierski K.A., Szefowie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Ciechanowie [w:] Warmińsko-mazurskie studia z historii najnowszej, t. 2, red. K. Sacewicz, S. Nowakowski, Olsztyn 2019
Klementowski R., Kadra kierownicza aparatu bezpieczeństwa w powiecie dzierżoniowskim 1945–1990 [w:] Dzierżoniów – wiek miniony. Materiały pokonferencyjne, red. S. Ligarski, T. Przerwa, Wrocław 2007
Iwaneczko D., Ogniwo strachu. Urząd Bezpieczeństwa w Lubaczowie 1944–1956, Rzeszów 2012
Joniec G., Ludzie krasnostawskiej bezpieki. Portret zbiorowy [w:] Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Krasnymstawie w latach 1944–1956, red. J. Romanek, Lublin 2008
Joniec G., Ludzie kraśnickiej bezpieki [w:] Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Kraśniku w latach 1944–1956, red. J. Romanek, Lublin 2011
Joniec G., Ludzie tomaszowskiej bezpieki. Portret zbiorowy [w:] Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Tomaszowie Lubelskim w latach 1944–1956, red. G. Joniec, Lublin 2009
Juchniewicz M., Polacy w radzieckim ruchu podziemnym i partyzanckim 1941–1944, Warszawa 1973
Kaczmarski K., Kadra kierownicza sanockiej bezpieki w latach 1944–1956. Próba charakterystyki [w:] Powiat sanocki w latach 1944–1956, Rzeszów–Sanok 2007
Korniłłowicz E.B., Mniejszości narodowe [w:] Dzieje Lubelszczyzny 1944–1956. Aspekty społeczne, gospodarcze, oświatowe i kulturalne, red. T. Osiński, M. Mazur, Lublin 2017
Markiewicz J., Paprocie zakwitły krwią partyzantów, Lublin 1987
Miciński H.C., Ludowe twierdze. Działalność Batalionów Chłopskich na terenie środkowej Lubelszczyzny 1940–1944, Warszawa 2009
Mrzygłód I., Przestrzenie sprzeciwu. Działalność Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela w II Rzeczypospolitej, „Przegląd Historyczny” 2018, t. 109, z. 4
Musiał F., Szefowie zakopiańskiej bezpieki w latach 1945–1975 [w:] Raj grabarzy narodu. Studia i materiały do dziejów aparatu represji w Polsce „ludowej” 1945–1989, Kraków 2010
Osęka P., Funkcjonariusze SB 1970–1989 – drogi awansu i modele kariery [w:] Wykluczeni i napiętnowani. O wykluczeniu społecznym, red. M. Jarosz, Warszawa 2008
Osiński T., Rolnictwo [w:] Dzieje Lubelszczyzny 1944–1956. Aspekty społeczne, gospodarcze, oświatowe i kulturalne, red. T. Osiński, M. Mazur, Lublin 2017
Piekaruś D., Andrzej Kolano [w:] Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Tomaszowie Lubelskim w latach 1944–1956, red. G. Joniec, Lublin 2009
Piekaruś D., Grupa kierownicza i funkcjonariusze PUBP w Chełmie (VIII 1944 – VII 1945), „Roczniki Chełmskie” 2016, t. 20
Poleszak S., Narodziny bezpieki. Powstanie Powiatowych Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego na Lubelszczyźnie od sierpnia 1944 do czerwca 1945 roku [w:] „Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944–1956, red. K. Krajewski, T. Łabuszewski, Warszawa 2005
Romanek J., Kolaboracja z sowietami na terenie województwa lubelskiego we wrześniu i październiku 1939 r., Lublin–Warszawa 2019
Słownik biograficzny żołnierzy Batalionów Chłopskich, t. 5, oprac. i red. M. Wojtas, Lublin 2009
Sobór-Świderska A., Franciszek Szlachcic (1920–1990) – przyczynek do biografii „supergliny”, „Dzieje Najnowsze” 2013, nr 2
Springer J., Zdrojewski E., Kształtowanie karier pracownika w organizacji, „Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych Politechniki Koszalińskiej” 2010, nr 14
Stańczak P., Wykształcenie ludności II Rzeczypospolitej w świetle badań GUS, „Społeczeństwo i Ekonomia” 2016, nr 1
Szwagrzyk K., Kadry aparatu bezpieczeństwa [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944–1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005
Szydzisz M., Społeczność żydowska na Dolnym Śląsku w świetle działalności Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce w latach 1950–1989, Wrocław–Warszawa 2019
Trembicka K., Między utopią a rzeczywistością. Myśl polityczna Komunistycznej Partii Polski (1918–1939), Lublin 2007
Zajączkowski M., Pod znakiem króla Daniela. OUN-B i UPA na Lubelszczyźnie 1944–1950, Lublin–Warszawa 2016
Zakrzewski M., Od „Nieprzekupnego” do Franciszka „Franza” Maurera. Studium pragmatyzacji aparatu bezpieczeństwa [w:] Aparat bezpieczeństwa w perspektywie antropologii organizacji i antropologii władzy, red. R. Klementowski, K. Mikołajczak, J. Syrnyk, Wrocław–Warszawa 2020
Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947, Kraków 2012
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
