okładka

Nr 18 (2020)

ISSN:
1733-6996

Dział: Artykuły i studia: Służba Bezpieczeństwa w latach 1957-1975

Obszary współdziałania PZPR, administracji terenowej i Służby Bezpieczeństwa na przykładzie powiatów województwa krakowskiego 1957–1975. Zarys problematyki

Marcin Kasprzycki

https://orcid.org/0000-0002-0942-9845

Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie

(ur. 1975), doktor, historyk, politolog, pracownik OBBH IPN w Krakowie. Zajmuje się problematyką funkcjonowania aparatu bezpieczeństwa w województwach krakowskim i nowosądeckim oraz działaniami aparatu władzy wobec Kościoła katolickiego w województwach krakowskim (do 1975 r.) i nowosądeckim (1975–1990). Autor monografii: Ludzie bezpieki w powiecie Nowy Sącz. Obsada Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego/Powiatowego Urzędu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego w Nowym Sączu w latach 1945–1956 (2009), „Organ ładu i spokoju w rękach demokracji…”. Aparat bezpieczeństwa w powiecie nowosądeckim w latach 1945–1975 (Kraków 2020), redaktor tomów: Konfederacja Polski Niepodległej w Krakowie w latach 1979–1990. Wybór dokumentów (2009) (z H. Głębockim) oraz Niezależne Zrzeszenie Studentów w Krakowie w latach 1980–1990. Wybór dokumentów, t. 1: 1980–1981 (Kraków 2014)

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 18 (2020), strony: 232-290

Data publikacji: 2023-03-29

https://doi.org/10.48261/ARPRL201808

Abstrakt

W artykule podjęto rozważania na temat obszarów współdziałania (współpracy) PZPR, administracji terenowej i Służby Bezpieczeństwa w zakresie działań kontrolnych i represyjnych. Analizą objęto powiaty województwa krakowskiego w latach 1957–1975. We wstępie scharakteryzowano rolę i pozycję każdego z wymienionych podmiotów w strukturze lokalnego systemu władzy. Zwrócono uwagę na wzajemne relacje i oddziaływania tych instytucji, także o charakterze personalnym. Następnie, na podstawie analizy źródeł, wskazano obszary, w których dochodziło do współdziałania, co zilustrowano konkretnymi przykładami. W podsumowaniu sformułowano wnioski wynikające z analizy dokumentów, jednocześnie wskazano na konieczność dalszych badań w poszukiwaniu innych pól współpracy PZPR, administracji i SB. Zwrócono też uwagę na możliwość występowania płaszczyzn współdziałania tych podmiotów na terenie innych województw ówczesnej Polski, odmiennych niż wskazane w artykule.


Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy (AIPN By)

Archiwum Narodowe w Krakowie (ANKr)

Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział w Nowym Sączu (ANNS)

Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962–1989. Wybór dokumentów, red. i oprac. A. Dziurok, F. Musiał, Kraków–Katowice 2017

Walka z wrogą działalnością reakcyjnego kleru na obecnym etapie, Warszawa, sierpień 1958, oprac. F. Musiał [w:] Represje wobec Kościoła katolickiego w krajach bloku wschodniego. Komuniści przeciw religii po 1944 roku, red. J. Marecki, Kraków 2011

Aparat bezpieczeństwa wobec opozycji, „Biuletyn IPN” 2007, nr 12

Czerwiński D., "Obecnie zainteresowanie się obywatelem wymaga dowodów…". Analiza pracy organów bezpieczeństwa podczas egzekutywy KW PZPR w Gdańsku 9 marca 1956 roku, "Komunizm: System–Ludzie–Dokumentacja" 2016, nr 5

Dereń B., Krakowscy konfederaci. Ludowa opozycja w Krakowskiem w latach 1945–1974, Warszawa 2003

Drabik S., Baza archiwalna do badania dziejów PZPR na przykładzie Krakowa, „Dzieje Najnowsze” 2013, z. 2

Drabik S., Krakowska PZPR w okresie "małej stabilizacji", "Pamięć i Sprawiedliwość" 2012, nr 1

Drygalski J., Kwaśniewski J., (Nie)realny socjalizm, Warszawa 1992

Dudek A., Państwo i Kościół w Polsce 1945–1970, Kraków 1970

Dziuba A., Na frontach walki ze szpiegami, rewizjonistami i "reakcyjnym klerem". Tyska jednostka aparatu bezpieczeństwa w latach 1954–1975, Tychy 2008

Elżanowski M., Kompetencje rad narodowych i terenowych organów administracji [w:] Terenowe organy administracji i rady narodowe po reformie, red. J. Służewski, Warszawa 1977

Fornal P., Struktura, kadra kierownicza i główne kierunki działań operacyjnych Referatu Służby Bezpieczeństwa Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej oraz Rejonowego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Brzozowie w latach 1957–1990, "Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989" 2013, nr 1

Frazik W., Struktury organizacyjne Służby Bezpieczeństwa w województwie krakowskim w latach 1956–1990 [w:] Strażnicy sowieckiego imperium.

Urząd Bezpieczeństwa i Służba Bezpieczeństwa w Małopolsce 1945–1990, red. F. Musiał, M. Wenklar, Kraków 2009

Gmyz R., Pacyfikacje społecznych inicjatyw w zakresie budownictwa sakralnego na przykładzie Szklar w archidiecezji krakowskiej, "Pamięć i Sprawiedliwość" 2017, nr 2

Jankowiak S., Zwalczanie "prawicy" w ruchu ludowym w Wielkopolsce w okresie 1956–1960 [w:] Represje wobec wsi i ruchu ludowego, t. 2: 1956–1989. Materiały z konferencji naukowej 27–28 listopada 2003 r. w Rzeszowie pt. "Wieś i ruch ludowy a władza w PRL w latach 1956–1989", red. J. Gmitruk, Z. Nawrocki, Warszawa 2004

Janowski W., Ustrój władz, zadania i struktura aparatu wykonawczego KC PZPR w latach 1948–1990 [w:] W. Janowski, A. Kochański, Informator o strukturze i obsadzie personalnej centralnego aparatu PZPR 1948–1990, red. K. Persak, Warszawa 2000

Jasiak D., Akcja dekrucyfikacyjna w 1958 roku w północno-wschodnich powiatach województwa krakowskiego w świetle dokumentów, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego" 2014, z. 1. Jastrzębski L., Zarys historii terenowych organów władzy i administracji państwowej [w:] Terenowe organy administracji i rady narodowe po reformie, red. J. Służewski, Warszawa 1977

Kaczmarski K., Działania Służby Bezpieczeństwa wobec tzw. prawicy ludowej na terenie województwa rzeszowskiego po październiku 1956 r. [w:] Represje wobec wsi i ruchu ludowego, t. 2: 1956–1989. Materiały z konferencji naukowej 27–28 listopada 2003 r. w Rzeszowie pt. "Wieś i ruch ludowy a władza w PRL w latach 1956–1989", red. J. Gmitruk, Z. Nawrocki, Warszawa 2004

Kaliński J., Historia gospodarcza Polski Ludowej, Białystok 2005

Kasprzycki M., "Kamionka to robota władz a szczególnie służby bezpieczeństwa". Rola komunistycznej policji politycznej w działaniach dezintegracyjnych wobec Kościoła katolickiego na przykładzie parafii w Kamionce Wielkiej, "Zeszyty Historyczne WiN-u" 2017, nr 46

Kasprzycki M., Referat Służby Bezpieczeństwa Komendy Milicji Obywatelskiej w Nowym Sączu w latach 1956–1975, "Rocznik Sądecki" 2012, t. 40

Kasprzycki M., SB i partia wobec naboru do wyższych seminariów duchownych w latach sześćdziesiątych i pierwszej połowie lat siedemdziesiątych XX w. w województwie krakowskim [w:] Czas próby. Kościół katolicki w okresie PRL, red. W. Polak, A. Czwołek, S. Galij-Skarbińska, Toruń 2017

Kasprzycki M., System organizacji pracy powiatowych referatów Służby Bezpieczeństwa i próby jego reform w latach sześćdziesiątych, "Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989" 2013, nr 1

Kielak Ł., Polityka społeczno-gospodarcza PZPR w powiecie mińsko-mazowieckim w latach 1956–1970, "Rocznik Mińsko-Mazowiecki" 2011, z. 19

Klementowski R., Służba Bezpieczeństwa na ziemi lwóweckiej (1957–1990), Wrocław 2014

Kolasa K., Komitety powiatowe i miejskie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w województwie łódzkim w latach 1948–1975 – proces kształtowania i struktura organizacyjna, „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 2005/2006, nr 78

Korejwo M., Oddziaływanie PZPR na aparat administracji państwowej [w:] Partia komunistyczna w Polsce. Struktury, ludzie, dokumentacja, red. D. Magier, Lublin–Radzyń Podlaski 2012

Kowalik S., Konflikt wyznaniowy w Wierzbicy. Niezależna parafia w polityce władz PRL (1962–1977), Lublin 2012

Krawczyk M., Organy państwowo-partyjne odpowiedzialne za wytyczanie i realizowanie polityki wyznaniowej PRL, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach" 2011, seria "Administracja i Zarządzanie", nr 89

Kwiek J., Rok 1956 w Krakowie i województwie (wybrane problemy), Kraków 1999

Kwiek J., Wybory do rad narodowych w województwie krakowskim w 1958 roku, "Studia Historyczne" 2004, z. 1. Leoński Z., Kompetencje prezydiów oraz poszczególnych członków prezydiów według przepisów nowej ustawy o radach narodowych, "Ruch Prawniczy i Ekonomiczny" 1958, z. 4. Madej M., SB uprzejmie donosi… Służba Bezpieczeństwa jako filtr zasileń informacyjnych systemu politycznego PRL w latach 1956–1970. Przykład województwa wrocławskiego, Wrocław 2014

Mironowicz E., Polityka narodowościowa PRL, Białystok 2000

Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), Kraków 2007

Partia, państwo, społeczeństwo, red. K. Rokicki, Warszawa 2016

Persak K., Dymisja Antoniego Alstera [w:] Od Piłsudskiego do Wałęsy. Studia z dziejów Polski w XX wieku, komitet red. K. Persak, A. Dudek, A. Friszke, Ł. Kamiński, P. Machcewicz, P. Osęka, P. Sowiński, D. Stola, M. Zaremba, Warszawa 2008

Piotrowski P., Służba Bezpieczeństwa w latach 1975–1990 [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3: 1975–1990, red. P. Piotrowski, Warszawa 2008

PZPR jako machina władzy, red. D. Stola, K. Persak, Warszawa 2012

Rybicki Z., Administracja gospodarcza w PRL, Warszawa 1978

Rybicki Z., System rad narodowych w PRL, Warszawa 1971

Skicki J., Wkład Stanisława Mierzwy w powołanie i działalność Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach oraz Towarzystwa Przyjaciół tegoż Muzeum [w:] Stanisław Mierzwa 1905–1985. Ludowiec i działacz niepodległościowy, red. nauk. M. Szpytma, Warszawa–Kraków 2011

Sokalska E., Organizacja administracji lokalnej w Polsce w latach 1950–1956, "Studia Prawnoustrojowe" 2006, nr 6

Sokalska E., Organizacja lokalnego aparatu administracyjnego w Polsce w latach 1957–1975, "Studia Prawnoustrojowe" 2005, nr 4

Stępka S., Chłopi wobec groźby kolektywizacji rolnictwa w latach 1956–1970 [w:] Wieś w Polsce Ludowej, red. G. Miernik, Kielce 2005

Stępka S., Chłopi wobec wydarzeń politycznych w Polsce (1956–1959), Warszawa 1999

Talarek K., Diecezja tarnowska w latach 1945–1970. Problemy personalno-organizacyjne, Tarnów 2012

Tarkowski J., System polityczny powiatu jako system integracji poziomej [w:] Socjologia świata polityki, t. 1: Władza i społeczeństwo w systemie autorytarnym, Warszawa 1994

Tylec P., Władze komunistyczne wobec Kościoła katolickiego w dekanacie Janów Lubelski w latach 1944–1981, Warszawa–Lublin 2020

Tymiński M., PZPR i przedsiębiorstwo. Nadzór partyjny nad zakładami przemysłowymi 1956–1970, Warszawa 2001

Tymiński M., Zmiany zaangażowania Komitetu Warszawskiego PZPR w sprawy gospodarki i przemysłu w latach 1950–1975, "Rocznik Dziejów Społecznych i Gospodarczych" 2019, t. 80

Więcej niż partia. PZPR a polityka, gospodarka i społeczeństwo 1948–1990, red. A. Dziuba, B. Tracz, Katowice–Warszawa 2017

Inne teksty tego samego autora

Kasprzycki, M. (2023). Obszary współdziałania PZPR, administracji terenowej i Służby Bezpieczeństwa na przykładzie powiatów województwa krakowskiego 1957–1975. Zarys problematyki. Aparat Represji W Polsce Ludowej 1944-1989, (18), 232–290. https://doi.org/10.48261/ARPRL201808

Statystyki

Liczba pobrań PDF

Download data is not yet available.

Udostępnij

okładka

Nr 18 (2020)

ISSN:
1733-6996

Data publikacji:
2020-12-29

Dział: Artykuły i studia: Służba Bezpieczeństwa w latach 1957-1975