Język Polski
English
Nr 1(15) (2017)
-
Zbigniew Nawrocki. Rys biograficzny
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 10-11
-
Zbigniew Nawrocki. Dorobek naukowy
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 12-16
PDF
Struktury i kadry 
-
Kadra Referatu ds. Bezpieczeństwa/ds. Służby Bezpieczeństwa KP MO/KMiP MO w Nowym Sączu w latach 1957–1975
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 19-77
Artykuł porusza kwestię obsady personalnej Referatu ds. Bezpieczeństwa w Nowym Sączu w latach 1957-1975. Omówiono stan etatowy i organizację RSB na podstawie obowiązujących tę jednostkę rozkazów organizacyjnych, następnie scharakteryzowano zastępców komendantów MO ds. Bezpieczeństwa/ds. SB oraz wszystkich zatrudnionych w nowosądeckiej SB funkcjonariuszy, uwzględniając ocenę ich pracy oraz realizowane zadania. Na podstawie akt osobowych przedstawiony został portret zbiorowy kadry RSB oraz omówiona rotacja personalna. Do artykułu dołączono aneks, w którym zamieszczono przebieg służby wszystkich zatrudnionych w nowosądeckim RSB funkcjonariuszy.
Szkolenie resortowe i pozaresortowe
-
Krótka historia Centralnej Szkoły Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi (1945–1947)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 81-101
Artykuł traktuje o Centralnej Szkole Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w latach 1945–1947. Była to główna placówka, która przygotowywała kadry dla komunistycznego aparatu bezpieczeństwa w Polsce w pierwszym okresie jego funkcjonowania. Uczestnicy szkolenia prowadzonego przez CS MBP w Łodzi nabywali podstawy wiedzy o metodach pracy operacyjnej, z zakresu kryminalistyki i sposobów prowadzenia śledztw. Uzupełnieniem szkolenia specjalnego były zajęcia ogólne (np. język polski, geografia), polityczne i wojskowe. Ogółem kursy organizowane przez CS MBP ukończyło 2,4 tys. funkcjonariuszy, spośród których część po ukończeniu szkolenia objęła stanowiska kierownicze. W połowie 1947 r. szkoła została przeniesiona do Legionowa pod Warszawą, z uwagi na potrzebę likwidacji dotychczasowego oddalenia placówki od centrali MBP. Możliwość korzystania z kadry ministerstwa jako wykładowców, jak zakładano, miał się przyczynić do uaktualnienia programów szkolenia i zwiększenia jego efektywności.
-
Szkolenie zawodowe i polityczne szeregowych oraz podoficerów Milicji Obywatelskiej w latach 1945–1954
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 103-125
Artykuł dotyczy szkolenia szeregowych i podoficerów Milicji Obywatelskiej w latach 1945-1954. Od wiedzy i umiejętności zawodowych milicjantów zależała skuteczność zwalczania przestępczości i ochrona porządku publicznego. Natomiast od ich ukształtowania ideologicznego oddanie i wierność „władzy ludowej”. W celu wyszkolenia podstawowej kadry milicyjnej w 1945 r. rozpoczęto szkolenia w jednostkach MO, przy KW MO powołano Wojewódzkie Kursy Przeszkolenia Szeregowych oraz utworzono centralną szkołę MO – Centrum Wyszkolenia Milicji Obywatelskiej w Słupsku. W 1954 r. rozpoczęła się reforma szkolnictwa milicyjnego. Z dniem 15 października 1954 r. zlikwidowano CW MO w Słupsku i powołano Ośrodek Szkolenia Oficerów Milicji Obywatelskiej w Szczytnie oraz Szkołę Podoficerską MO w Pile Rozwiązano także wojewódzkie i międzywojewódzkie kursy dla szeregowych, w ich miejsce powołując Ośrodek Szkolenia Szeregowych w Słupsku. Wcześniej, bo w 1950 r., przeniesiono ze Słupska do Sułkowic Szkołę Przewodników i Tresury Psów Służbowych, która została połączona z Zakładem Tresury Psów Służbowych KBW. Nowy model szkolnictwa milicyjnego, który wykształcił się w latach 1954-1957, z niewielkimi zmianami przetrwał do końca działalności MO.
-
Edukacja i wyszkolenie funkcjonariuszy Wydziału II/V Departamentu IV MSW
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 127-143
W artykule opisano drogę zawodową kilkunastu funkcjonariuszy Departamentu IV MSW. Przypadki te stanowią interesujący przykład uzyskiwania wyszkolenia przez osoby, które w strukturach aparatu represji zajmowały się zwalczaniem działalności świeckich stowarzyszeń katolickich.
-
Rekrutacja, szkolenie i kariery funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa (na przykładzie województwa opolskiego)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 145-176
Utworzona w listopadzie 1956 r. Służba Bezpieczeństwa odziedziczyła część kadr po działających wcześniej urzędach ds. bezpieczeństwa publicznego. Z upływem czasu postępowała jednak rekrutacja młodszych funkcjonariuszy, wywodzących się z różnych środowisk społecznych, i reprezentujących rozmaity poziom wykształcenia. Do pracy w SB zgłaszali się przeważnie absolwenci szkół średnich i cywilnych uczelni wyższych – świeżo upieczeni, bądź legitymujący się już krótszym lub dłuższym stażem pracy w innych zawodach. Część funkcjonariuszy w województwie opolskim kończyła resortowe szkołę podoficerskie lub szkoły chorążych. Pełne możliwości awansu zawodowego zapewniało jednak dopiero ukończenie resortowej szkoły oficerskiej. Do 1972 r. funkcjonariusze SB odbywali roczne studia w Centrum Wyszkolenia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Legionowie. W późniejszym czasie kadry oficerskie kształcono w Wyższej Szkole Oficerskiej w Legionowie oraz w Akademii Spraw Wewnętrznych w Warszawie. Osoby bez wykształcenia wyższego kończyły studia resortowe w cyklu trzyletnim. W przypadku osób legitymujących się wykształceniem wyższym wystarczało ukończenie rocznego studium podyplomowego. Najambitniejsi przedstawiciele kadry kierowniczej SB byli delegowani na specjalne przeszkolenie w Wyższej Szkole KGB w Związku Sowieckim. Ważną rolę w kształceniu opolskich kadr SB odgrywały także cywilne uczelnie wyższe, ze szczególnym uwzględnieniem uczelni miejscowych: Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Opolu. Osobiste związki z cywilnymi uczelniami wyższymi miały istotne znaczenie z punktu widzenia możliwości operacyjnego działania poszczególnych funkcjonariuszy SB.
-
Szkolenie funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa i porządku publicznego PRL w latach 1956–1989 (na przykładzie województwa bydgoskiego)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 193-318
W artykule opisano organizację systemu i proces szkolenia funkcjonariuszy wojewódzkiego aparatu bezpieczeństwa i porządku publicznego (na przykładzie województwa bydgoskiego) w latach 1956-1989. Prześledzono także przemiany w zakresie struktur jednostek organizacyjnych odpowiedzialnych za szkolenie, jak również metodykę i dobór treści szkolenia. Podstawą źródłową artykułu są archiwalia wytworzone przez aparat szkoleniowy i polityczno-wychowawczy MSW (m.in. dokumentacja normatywna i sprawozdawcza) oraz zakładową organizację partyjną przy KW MO w Bydgoszczy. Do artykułu dołączono trzy tabelaryczne aneksy zawierające obsadę personalną stanowisk/jednostek szkoleniowych, kulturalno-oświatowych i polityczno-wychowawczych w KW MO/WUSW w Bydgoszczy i w terenowych jednostkach MO w województwie bydgoskim w latach 1956-1990, kursów szkoleniowych przeprowadzonych przez Wojewódzki Ośrodek Szkolenia Szeregowych MO/Wojewódzki Ośrodek Szkolenia Podoficerów MO przy KW MO/WUSW w Bydgoszczy w latach 1957-1986 oraz wykaz funkcjonariuszy oddelegowanych do wykonywania obowiązków służbowych na stanowiskach szkolnych i polityczno-wychowawczych w Pułku Manewrowym KW MO w Bydgoszczy w chwili wprowadzenia stanu wojennego.
-
Służba Bezpieczeństwa na cywilnych uczelniach. Przyczynek do pozaresortowego szkolenia funkcjonariuszy MSW
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 319-333
Tekst poświęcony jest problematyce kształcenia funkcjonariuszy urzędu bezpieczeństwa publicznego na uczelniach wyższych w kraju i zagranicą w okresie od 1944 do 1990 r. W pierwszych latach cierpiał on na poważne braki wykształconej kadry. Luki te starano się uzupełnić poprzez dokształcanie kadr oraz „kuszenie” uczniów szkół średnich i wyższych stypendiami, za przyznanie których po ukończeniu nauki byli zobligowania do odsłużenia określonego okresu służby w resorcie. Praktycznie do lat 60-tych matura nie była niezbędnym warunkiem uzyskania stopnia oficerskiego. Pod koniec zaś tej dekady zaczęto kierować funkcjonariuszy na zorganizowane studia w ramach zaoczno-stacjonarnego Zawodowego Studium Administracyjnego organizowanych początkowo na uniwersytetach w Warszawie, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu (w latach 70-tych w filii UMCS w Rzeszowie oraz Uniwersytecie Gdańskim). Wzrost poziomu wykształcenia społeczeństwa spowodował, że już w latach 70-tych oficerami mogły zostać osoby po studiach wyższych. Utworzone w 1972 r. trzy wyższe szkoły przyzakładowe miały zabezpieczyć zapotrzebowanie resortu. Szybko się jednak okazało, że robią to jedynie w połowie. W tej sytuacji starano się zarówno pozyskiwać do pracy osoby z wyższym wykształceniem, jak również kierować już zatrudnionych funkcjonariuszy na studia cywilne. Kierowani oni byli następnie na podyplomowe studia, które umożliwiały promocję na oficera. Również brak możliwości do 1984 r. nadawania tytułu doktora przez ASW oraz brak prawa nadawania habilitacji powodowały, że MSW było zmuszone kierować swoich wykładowców na studia do zaprzyjaźnionych resortowych szkół (MSW, KGB) do Moskwy lub na studia cywilne oraz wojskowe w kraju.
-
Programy nauczania Szkoły Partyjnej przy KC PZPR w latach 1952-1956 (na przykładzie szkolenia kadry kulturalno-oświatowej
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 335-352
W artykule poddano analizie programy nauczania Szkoły Partyjnej przy KC PZPR w latach 1952–1956, na przykładzie szkolenia kadry kulturalno-oświatowej. Szkolnictwo partyjne miało zlikwidować deficyt kadr odczuwalny bardzo dotkliwie przez administrację państwową i partię. Po II wojnie światowej, gdy sytuacja stabilizowała się, a komuniści umacniali swe rządy, następowała sukcesywna przebudowa strukturalna i organizacyjna szkolnictwa polskiego. Zapoczątkowała ją Centralna Szkoła PPR, która powstała w 1944 r. w Lublinie. Całe szkolnictwo partyjne było na przestrzeni lat bardzo silnie powiązane z strukturą PPR/PZPR poprzez specjalnie powołane w tym celu wydziały w KC – Wydział Szkolenia, Wydział Szkół Partyjnych czy w końcu Sektor Szkolenia Partyjnego w Wydziale Propagandy. Z czasem przybrało formę szkolenia masowego, obejmującego również szeregowych działaczy partyjnych i szeregowych pracowników administracji państwowej.
-
Ewolucja modelu szkolenia kadr wywiadowczych w PRL. Od ulicy Długiej do Starych Kiejkut
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 353-367
Artykuł dotyczy szkolenia oficerów wywiadu cywilnego Polski Ludowej. Ukazano zmiany, jakie dokonywały się w Polsce i w środowisku służb specjalnych, które miały wpływ na przyszłych absolwentów szkoły wywiadu w Warszawie przy ulicy Długiej (następnie pałacyku przy ulicy Ksawerów), która na początku lat siedemdziesiątych została przeniesiona do Ośrodka Kształcenia Kadr Wywiadowczych w Kiejkutach na Mazurach.
Artykuły
-
Zbrodnia wewnątrz resortu. Zabójstwo funkcjonariusza PUBP w Inowrocławiu Wincentego Mückego (1901–1945)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 371-379
Artykuł opisuje nie do końca wyjaśnione okoliczności śmierci funkcjonariusza Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Inowrocławiu Wincentego Mücke w 1945 r. Jedną z przyczyn zabójstwa miał być konflikt z I sekretarzem KW PPR w Bydgoszczy Antonim Alsterem.
-
„Zdecydowany reakcjonista”. Leopold Tyrmand w dokumentach organów bezpieczeństwa z lat 1945–1962 (zarys problematyki)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 381-404
Leopold Tyrmand pozostaje postacią inspirującą dla wielu badaczy literatury dwudziestowiecznej. Niewiele powstało natomiast publikacji o charakterze biograficznym. Dokumenty wytworzone przez bezpiekę zawierają nie tylko donosy agenturalne, charakteryzują też działania operacyjne podejmowane wobec pisarza. Pozwalają wypełnić lukę w życiorysie Tyrmanda, znanym głównie z publikacji Henryka Dasko, Mariusza Urbanka i Marcela Woźniaka. Uważny badacz potrafi odszukać w nich niepublikowane wcześniej informacje dotyczące różnych etapów życia pisarza. Stanowią one również ciekawy materiał porównawczy z dotychczasowym stanem badań. Dokumenty te w sposób znaczący uzupełniają wiedzę o życiu i działalności Tyrmanda. Odnajdujemy w nich cenne informacje dotyczące m.in. jego postaw politycznych i społecznych, relacji ze znanymi osobami świata kultury i sztuki, kontaktów dyplomatycznych i stosunku wobec komunizmu.
Dokumenty
-
Październikowe zaostrzenie kursu. Wokół referatu Stanisława Radkiewicza wygłoszonego na posiedzeniu Prezydium PKWN 4 października 1944 r.
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 1(15) (2017), strony: 407-430
Artykuł zawiera stenogram z posiedzenia Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 4 października 1944 r., w trakcie którego szef Resortu Bezpieczeństwa Publicznego Stanisław Radkiewicz wygłosił obszerny referat, w którym m.in. ocenił dotychczasową politykę w zakresie bezpieczeństwa oraz przedstawił plan rozprawienia się z opozycją. Wystąpienie stało się katalizatorem kolejnej fali represji, jaka spotkała polskie podziemie niepodległościowe ze strony komunistów.
Najczęściej czytane
50 Punktacja Ministerstwa Edukacji i Nauki
40 w wykazie z 2024 r.
(40 w wykazie z 2021 r., 70 w wykazie z 2023 r.)
Dziedziny: nauki humanistyczne
Dyscypliny: historia, nauki o bezpieczeństwie,
nauki o polityce i administracji
Redaktor naczelny: dr hab. Filip Musiał
- Instytut Pamięci Narodowej
Komisja Ścigania Zbrodni
przeciwko Narodowi Polskiemu
ul. Janusza Kurtyki 1
02-676 Warszawa
NIP: 525-21-80-487
- tel.: +48 22 581-87-78/77/76
e-mail: wydawnictwo@ipn.gov.pl
