Pokaż  Nr 21 (2023)

Nr 21 (2023)

ISSN:
1733-6996

Dział: Artykuły i studia

Biuro „C” MSW a Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych w latach 1976–1990. Wzajemne relacje i zależności

Piotr Borysiuk

https://orcid.org/0000-0002-2357-5929

Komenda Główna Policji, Główne Archiwum Policji

Piotr Borysiuk (ur. 1982) – magister historii, archiwista, absolwent Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracownik Głównego Archiwum Policji Komendy Głównej Policji. Zainteresowania badawcze skoncentrowane wokół specyfiki funkcjonowania archiwów wyodrębnionych w Polsce, transformacji organizacyjnej Milicji Obywatelskiej i powstania Policji w okresie 1989– 1992 oraz przekształceń archiwów resortu spraw wewnętrznych w latach 1990–1992.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 21 (2023), strony: 139-179

Data publikacji: 2024-01-10

https://doi.org/10.48261/arprl232105

Abstrakt

Celem artykułu jest omówienie najważniejszych problemów w relacjach na szczeblu centralnym między pionem archiwalnym MSW a Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych w latach 1976–1990, przede wszystkim przekazywania materiałów archiwalnych oraz regulacji kwestii spornych. Transfery dokumentacji zostały zaprezentowane na tle analogicznych procesów w archiwach spoza sfery MSW, takich jak Archiwum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Centralne Archiwum Wojskowe, archiwa Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce – Instytutu Pamięci Narodowej oraz Archiwum Wojsk Ochrony Pogranicza. Istotną częścią artykułu jest szczegółowe opisanie procedowania ustawy z 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach wraz z dyskusją na ten temat, która odbyła się wewnątrz resortu spraw wewnętrznych. Podjęto próbę przeanalizowania kontaktów płk. Kazimierza Piotrowskiego, dyrektora Biura „C” MSW, z prof. Marianem Wojciechowskim, naczelnym dyrektorem archiwów państwowych, zwłaszcza ukrytego wymiaru tych relacji, oraz działań Służby Bezpieczeństwa na polu archiwalnym w momencie transformacji lat 1989–1990. Przy omawianiu tego ostatniego zagadnienia postawiono i poddano pod rozwagę hipotezę o maskowaniu nieregulaminowego brakowania dokumentacji wewnątrz resortu poprzez transfery archiwalne poza resort spraw wewnętrznych.


Archiwum Akt Nowych (AAN).

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).

Archiwum Zakładowe Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych (AZ NDAP).

Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 1, Warszawa 2017.

Borodziej W., Wieczorkiewicz P., Nota biograficzna [w:] Polska między Niemcami a Rosją. Studia ofiarowane Marianowi Wojciechowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 1997.

Borowicz I., IV, V i VI sesja Rady Archiwalnej kadencji 1982–1984, „Archeion” 1985, t. 79.

Borowicz I., Trzy posiedzenia Rady Archiwalnej kadencji lat 1982–1984,„Archeion” 1984, t. 77.

Borysiuk P., „Co jest w tych archiwach…” Podział zasobu archiwalnego i ewidencyjnego komunistycznego resortu spraw wewnętrznych w okresie 1989–1992. Rozpoznanie zagadnienia (Część I), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944– 1989” 2020, t. 18.

Borysiuk P., „Co jest w tych piwnicach…” Podział zasobu archiwalnego i ewidencyjnego komunistycznego resortu spraw wewnętrznych w okresie 1989–1992. Rozpoznanie zagadnienia (Część II), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944– 1989” 2021, t. 19.

Borysiuk P., Specyfika funkcjonowania archiwów wyodrębnionych w Polsce – aspekty prawno-historyczne i strukturalne. Zarys problematyki [w:] Archiwa wyodrębnione w polskiej sieci archiwalnej. Materiały z XIV Ogólnopolskiego Seminarium Archiwalnego Sekcji Archiwa Zakładowe Stowarzyszenia Archiwistów Polskich, Oddziału w Płocku Stowarzyszenia Archiwistów Polskich i Archiwum Państwowego w Płocku. Płock 28–29 maja 2019 r., red. A. Jabłoński, Szczecin 2020.

Działania na „przedpolu”. Z Bogdanem Krollem, dyrektorem Archiwum Akt Nowych w Warszawie, rozmawia Marcin Kowalczyk, „Tygodnik Polski” 1989, nr 42.

Ewidencja operacyjna i archiwum organów bezpieczeństwa PRL w latach 1944–1990. Zbiór normatywów, red. i oprac. M. Komaniecka-Łyp, Kraków 2017.

Informacja z posiedzeń Prezydium Rady Archiwalnej, „Biuletyn Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych” 1977, nr 2.

Instrukcje i przepisy wywiadu cywilnego PRL z lat 1953–1990, wstęp i red. W. Bagieński, wybór i oprac. W. Bagieński, A.K. Piekarska, Warszawa 2020.

Jakubowski J., Naukowa działalność archiwów nie podlegających Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych i państwowych archiwów wyodrębnionych [w:] Pamiętnik I Powszechnego Zjazdu Archiwistów Polskich. Przemyśl 27–29 sierpnia 1986 roku. Referaty i dyskusja. Część I, Warszawa 1991.

Karbowiak G., Kontakt służbowy – zapomniane osobowe źródło informacji [w:] Osobowe źródła informacji – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2008.

Katalog funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa: https://katalog.bip.ipn.gov.pl. Strona internetowa Archiwum Akt Nowych (zakładka „Historia”): https://aan.gov.pl/p,12,historia.

Koller S., Służba archiwalna Wydziału II Biura Ewidencji Operacyjnej / Biura „C” Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (1956–1990) w sprawozdaniach. Funkcjonariusze – archiwiści – członkowie partii [w:] Archiwa polskie i sowieckie w realiach systemu komunistycznego, red. J. Łosowski, M. Szumiło, Warszawa 2021.

Kołodziej E., Zarys dziejów Archiwum Akt Nowych w latach 1919–2008, Warszawa 2008.

Kozłowski K., Profesor Marian Wojciechowski (1927–2006), Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych w latach 1981–1992, „Archeion” 2011, t. 112.

Kozłowski K., Walichnowski Tadeusz [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. 3: 1835–2015, Warszawa 2017.

Kubiczek B., Piąte posiedzenie Rady Archiwalnej kadencji 1985–1988, „Archeion” 1990, t. 87.

Maksimiuk D., Rok 1956 w Polsce. Sądy, prokuratury, prawo karne, Białystok 2016.

Marcinkowski J., Kontakt operacyjny – przepisy i praktyka [w:] Osobowe źródła informacji – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2008.

Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), wyd. 3, Kraków–Warszawa 2018.

Nie wolno wyrzucić żadnego papierka. Z dyr. Archiwum Akt Nowych doc. dr. hab. Bogdanem Krollem rozmawia Krystyna Gerber, „Kierunki” 1986, nr 38.

Nota biograficzna [w:] Historia i współczesność, red. E. Frącki, B. Woszczyński, Warszawa 1987.

Ptaszyński R., Sędziowie Wojskowego Sądu Rejonowego w Szczecinie i ich wyroki. Studia i materiały, Szczecin 2008.

Rosowska E., Wojciechowski Marian Kazimierz [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. 3: 1835–2015, Warszawa 2017.

Rutkowski T.P., Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych i jej pracownicy jako obiekt działań operacyjnych Służby Bezpieczeństwa w latach 70. i 80. [w:] Wkład archiwistów warszawskich w rozwój archiwistyki polskiej. Zbiór studiów poświęconych warszawskiemu środowisku archiwalnemu, red. A. Kulecka, Warszawa 2012.

Rutkowski T.P., Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych i jej pracownicy jako obiekt działań operacyjnych Służby Bezpieczeństwa w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych [w:] idem, Historiografia i historycy w PRL. Szkice, Warszawa 2019.

Szuba K., Regina Piechota (12 stycznia 1929 – 4 czerwca 2020), „Archeion” 2020, t. 121.

Szwagrzyk K., Prawnicy czasu bezprawia. Sędziowie i prokuratorzy wojskowi w Polsce 1944–1956, Kraków–Wrocław 2005.

Tomala T., Czwarte i piąte posiedzenie Rady Archiwalnej, „Archeion” 1994, t. 93.

Tomala T., Drugie posiedzenie Rady Archiwalnej, „Archeion” 1988, t. 84.

Tomala T., Drugie posiedzenie Rady Archiwalnej, „Archeion” 1989, t. 85.

Tomala T., Drugie posiedzenie Rady Archiwalnej, „Archeion” 1993, t. 91.

Tomala T., Pierwsze posiedzenie Rady Archiwalnej kadencji 1985–1988,„Archeion” 1987, t. 83.

Tomala T., Pierwsze posiedzenie Rady Archiwalnej kadencji 1989–1991,„Archeion” 1992, t. 90.

Tomala T., Posiedzenia Rady Archiwalnej, „Archeion” 1989, t. 86.

Tomala T., Siódme posiedzenie Rady Archiwalnej, „Archeion” 1991, t. 89.

Tomala T., Szóste posiedzenie Rady Archiwalnej, „Archeion” 1990, t. 88.

Tomala T., Trzecie posiedzenie Rady Archiwalnej, „Archeion” 1993, t. 92.

Zbiór przepisów archiwalnych wydanych przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych w latach 1952–2000, wybór i oprac. M. Tarakanowska, E. Rosowska, Warszawa 2001.

Licencja

Prawa autorskie (c) 2023 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

                            Pokaż  Nr 21 (2023)

Nr 21 (2023)

ISSN:
1733-6996

Data publikacji:
2023-12-28

Dział: Artykuły i studia