„Co jest w tych archiwach...”. Podział zasobu archiwalnego i ewidencyjnego komunistycznego resortu spraw wewnętrznych w okresie 1989–1992. Rozpoznanie zagadnienia (Część I)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 18 (2020), strony: 594-627
Data publikacji: 2023-03-29
Abstrakt
Artykuł stanowi pierwszą część studium dotyczącego podziału zasobu archiwalnego i ewidencyjnego komunistycznego resortu spraw wewnętrznych w latach 1989–1992. Oprócz omówienia wstępu do przedmiotowego zagadnienia koncentruje się na wydarzeniach od czerwca 1989 r. do kwietnia 1990 r. Przede wszystkim opisano w nim akcesje materiałów archiwalnych z Centralnego Archiwum MSW (Biura „C” MSW) do zasobu Archiwum Akt Nowych w 1989 r. Przybliżono również spór międzyinstytucjonalny z przełomu lat 1989/1990 pomiędzy Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych a Główną Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce – Instytutem Pamięci Narodowej o przejęcie akt sądowych stanowiących od 1966 r. depozyt archiwów MSW na terenie całego kraju. Ostatnią częścią pracy jest opisanie wzajemnych kontaktów pomiędzy przedstawicielami archiwów państwowych i archiwów wojewódzkich (Stołecznego) urzędów spraw wewnętrznych dotyczących przejęcia z MSW materiałów niemających resortowej proweniencji.
Słowa kluczowe
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych • MSW • Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych • NDAP • Archiwum Akt Nowych • AAN • Biuro „C” • Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce • GKBZHwP Ministry of Internal Affairs • MSW • Head Directorate of State Archives • NDAP • Central Archives of Modern Records • AAN • Bureau C • Main Commission for the Investigation of Nazi Crimes in Poland • GKBZHwP
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych (AAN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (AIPN)
Archiwum Sejmu (AS)
Archiwum Zakładowe Ministerstwa Sprawiedliwości (AZ MS)
Archiwum Zakładowe Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych (AZ NDAP)
Ewidencja operacyjna i archiwum organów bezpieczeństwa PRL w latach 1944–1990. Zbiór normatywów, red. i oprac. M. Komaniecka-Łyp, Kraków 2017
Abramowicz S., Znaczenie akt sądowych z zasobu Instytutu Pamięci Narodowej – Oddziału w Łodzi dla badań naukowych i ścigania zbrodni przeciwko narodowi polskiemu [w:] Archiwa instytucji wymiaru sprawiedliwości w służbie państwa i obywateli. Materiały III Krajowego Sympozjum Archiwalnego, Łódź, 4–5 września 2001 r., red. J. Baranowski, U. Zarzycka-Sutter, Łódź 2001
Białek S., Brakowanie i niszczenie dokumentacji SB w województwie opolskim w latach 1987–1990. Ustalenia wstępne, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2009, t. 2. Długajczyk E., Sprawa karna o niszczenie akt w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych w Katowicach w latach 1989–1990 [w:] Archiwa i archiwalia górnośląskie, t. 1, red. E. Długajczyk, W. Gojniczek, B. Kalinowska-Wójcik, Katowice 2008
Fedorowicz W., Próba ogólnej charakterystyki zasobu archiwalnego byłego wydziału „C” KWMO w Białymstoku w zasobach Oddziałowego Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów w Białymstoku [w:] Pogranicze polsko-litewsko-białoruskie. Źródła historyczne, stan badań. Materiały z konferencji, red. M. Kietliński, Białystok 2003
Gontarczyk P., Aleksander Kwaśniewski w dokumentach Służby Bezpieczeństwa. Fakty i interpretacje, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2009, nr 1(7)
Jach [J.Jachowicz], Co jest w tych archiwach, „Gazeta Wyborcza”, 3 IV 1990 r.
Jelonek-Litewka K., In Memoriam. Alicja Sokołowska (1942–2015), „Krakowski Rocznik Archiwalny” 2015, t. 21
Koller S., Brakowanie i niszczenie dokumentacji operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (1956–1990), „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2011, t. 4. Koller S., Służba Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w świetle brakowania i niszczenia akt operacyjnych w latach 1956–1989 [w:] Educare necesse est – ale jak i dlaczego. Przykłady dobrych praktyk edukacyjnych, red. nauk. V. Urbaniak, Warszawa 2017
Koller S., Znaczenie wykazu akt w procesie brakowania i niszczenia dokumentacji operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w latach 1956–1989: zarys problematyki, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2015, t. 8. Kołodziej E., Bogdan Kroll [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. 2: 1906–2001, Warszawa 2002
Kościański R., Leśkiewicz R., Brakowanie i niszczenie dokumentów Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Poznaniu w latach 1989–1990, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2011, t. 4. Kozłowski T., Koniec imperium MSW. Transformacja organów bezpieczeństwa państwa 1989–1990, Warszawa 2019
Kruk M., Niszczenie materiałów archiwalnych w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych w Gdańsku w latach 1989–1990, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2011, t. 4. Krupska Z., Zarządzanie dokumentacją aktową w naczelnych organach bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego w latach 1944–1990 [w:] W kręgu „teczek”. Z badań nad zasobem i funkcjami archiwum Instytutu Pamięci
Narodowej, red. J. Bednarek, P. Perzyna, Łódź–Toruń 2006
Leśkiewicz R., Badanie procesów archiwotwórczych na przykładzie akt Wojskowego Sądu Rejonowego w Poznaniu (1946–1955), „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2008, t. 1. Leśkiewicz R., Organizacja i działalność Wojskowego Sądu Rejonowego w Poznaniu
(1946–1955), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2006, nr 1(3)
Leśkiewicz R., Zarządzanie archiwami komunistycznych służb specjalnych [w:] Z uczniami, kolegami i przyjaciółmi w świecie nauki. Prace dedykowane Profesorowi Bohdanowi Ryszewskiemu w osiemdziesiątą rocznicę urodzin, Olsztyn 2014
Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, red. A. Dziurok, Warszawa 2004
Ostrowska K., Żuławnik M., Niszczenie kartotek Biura C MSW w latach 1989–1990, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2011, t. 4
Perzyna P., Kształtowanie zasobu archiwalnego i specyfika działalności Wydziału „C” Komendy Miejskiej MO w Łodzi do 1975 r., "Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej" 2011, t. 4.
Peterman R., Proces brakowania i niszczenia akt organów bezpieczeństwa państwa w latach 1954–1990 na przykładzie województwa łódzkiego [w:] Wokółteczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, wyd. 2, Kraków 2015
Rosowska E., Wojciechowski Marian Kazimierz [w:] Słownik biograficzny archiwistów polskich, t. 3: 1835–2015, Warszawa 2017
Szczęch R., Komendanci wojewódzcy MO/szefowie WUSW i ich zastępcy ds. Służby Bezpieczeństwa w Krakowie w latach 1957–1990 [w:] Strażnicy sowieckiego imperium. Urząd Bezpieczeństwa i Służba Bezpieczeństwa w Małopolsce, red. F. Musiał, M.Wenklar, Kraków 2009
Wspólny mianownik: pogarda. Z dr. Józefem Musiołem – wiceprzewodniczącym CK SD, wiceministrem sprawiedliwości, dyrektorem Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce – Instytutu Pamięci Narodowej – rozmawia Maciej Rosolak, „Tygodnik Demokratyczny” 1990, nr 6(1903), s. 4
Wyrozumska B., Zbigniew Perzanowski (22 X 1922 – 3 II 1999), "Studia Źródłoznawcze" 2000, t. 37
Zieliński A., Grzegorz Jakubowski (1954–2001), „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2011, nr 4
Zieliński A., Grzegorz Jakubowski (1954–2001). Dyrektor Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, pierwszy dyrektor Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej. Sylwetka praktyka [w:] Wkład archiwistów warszawskich w rozwój archiwistyki polskiej. Zbiór studiów poświęconych warszawskiemu środowisku archiwalnemu, red. nauk. A. Kulecka, Warszawa 2012
Biuletyn nr 638/III Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących powszechnego dostępu do archiwów i dokumentacji byłych organów bezpieczeństwa państwa /nr 8/, 2 VII 1998 r., http://orka.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/0/D76D46A4642F0FE1C1256B73003A097F?OpenDocument, dostęp 10 X 2020 r.
Historia [Oddziału Archiwum Państwowego w Płotach], https://www.szczecin.ap.gov.pl/media/oddzialy/Historia.pdf, dostęp 9 X 2020 r.
katalog funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa, https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/27917, dostęp 26 X 2020 r.
katalog funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa, https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/158726, dostęp 26 X 2020 r.
Lisiecka K., Akta Wojskowego Sądu Rejonowego w Koszalinie – problem rozproszenia zespołu oraz brak usankcjonowanych prawem możliwości jego scalenia, https://ipn.gov.pl/pl/archiw/dzialalnosc-naukowa-i-p/publikacje-internetowe/32831,Katarzyna-Lisiecka-Akta-Wojskowego-Sadu-Rejonowego-w-Koszalinie-problem-rozprosz.html, dostęp 9 X 2020 r.
szukajwarchiwach.pl, https://szukajwarchiwach.pl/67/222/0/?q=kartoteka+XARCHro:67&wynik=23&rpp=15&page=2#tabZespol; dostęp 9 X 2020 r.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Piotr Borysiuk, Biuro „C” MSW a Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych w latach 1976–1990. Wzajemne relacje i zależności , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 21 (2023)
- Piotr Borysiuk, Kwestia likwidacji Biura do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej w okresie 1989–1990 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 20 (2022)
- Piotr Borysiuk, Co jest w tych piwnicach... Podział zasobu archiwalnego i ewidencyjnego komunistycznego resortu spraw wewnętrznych w okresie 1989–1992. Rozpoznanie zagadnienia. (Część II) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 19 (2021)
- Piotr Borysiuk, Problem połączenia Biura Dochodzeniowo-Śledczego Komendy Głównej MO z Biurem Śledczym MSW w okresie transformacji resortu spraw wewnętrznych w latach 1989–1990 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 20 (2022)