Co jest w tych piwnicach... Podział zasobu archiwalnego i ewidencyjnego komunistycznego resortu spraw wewnętrznych w okresie 1989–1992. Rozpoznanie zagadnienia. (Część II)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 19 (2021), strony: 804-835
Data publikacji: 2023-03-29
Abstrakt
Artykuł stanowi drugą część studium dotyczącego podziału zasobu archiwalnego i ewidencyjnego komunistycznego resortu spraw wewnętrznych w latach 1989–1992. Praca, koncentrując się na wydarzeniach między kwietniem a wrześniem 1990 r., porusza kwestię funkcjonowania Komisji do spraw Zbiorów Archiwalnych MSW (kwiecień–czerwiec 1990 r.). Ponadto szeroko omówiono w niej transformację struktur archiwalnych i ewidencyjnych organów bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego, która następowała od maja do drugiej połowy 1990 r. W jej trakcie funkcje dotychczas sprawowane przez komunistyczne Biuro „C” MSW przejęły Biuro Ewidencji i Archiwum Urzędu Ochrony Państwa, Biuro Informatyki KGP, Centralne Archiwum MSW i Departament PESEL MSW. Opisano również obsadę personalną nowych struktur archiwalnych i ewidencyjnych resortu spraw wewnętrznych.
Słowa kluczowe
Komisja • MSW • UOP • Policja • BEiA Commission • Ministry of Internal Affairs • Office of State Protection (UOP) • Police • Bureau of Registry and Archives
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN)
Archiwum IPN w Warszawie (AIPN)
Archiwum Komendy Wojewódzkiej Policji w Lublinie
Archiwum Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w Radomiu
Archiwum Zakładowe Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych (AZ NDAP)
Biblioteka Sejmowa
Główne Archiwum Policji
Ewidencja operacyjna i archiwum organów bezpieczeństwa PRL w latach 1944–1990. Zbiór normatywów, red. i oprac. M. Komaniecka-Łyp, Kraków 2017
Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. A. Jusupović i R. Leśkiewicz, Warszawa 2013
„Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego”, wydanie specjalne, 6 IV 2010
Służba Bezpieczeństwa wobec przemian politycznych w latach 1988–1990. Region łódzki, wstęp, wybór i oprac. S. Pilarski, Warszawa–Łódź 2009
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 4 września 1990 r. w sprawie zasad stopniowego przekazywania kompetencji i mienia Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa jednostkom Policji i Urzędu Ochrony Państwa (Dz.U., 1990, nr 64, poz. 381)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 lipca 1990 r. w sprawie nadania statutu organizacyjnego Ministerstwu Spraw Wewnętrznych (Dz.U., 1990, nr 49, poz. 288)
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U., 1990, nr 30, poz. 179)
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U., 1990, nr 30, poz. 180)
Zarządzenie Szefa Urzędu Ochrony Państwa z dnia 2 października 1997 r. w sprawie organizacji wyodrębnionego archiwum Urzędu Ochrony Państwa (M.P., 1997, nr 76, poz. 723)
https://katalog.bip.ipn.gov.pl
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego
Komenda Główna Policji
Komenda Stołeczna Policji w Warszawie
Komenda Wojewódzka Policji w Białymstoku
Komenda Wojewódzka Policji w Gdańsku
Komenda Wojewódzka Policji w Kielcach
Komenda Wojewódzka Policji w Krakowie
Komenda Wojewódzka Policji w Szczecinie
Ministerstwo Edukacji Narodowej
Bereś W., Burnetko K., Gliniarz z „Tygodnika”. Rozmowa z byłym ministrem spraw wewnętrznych Krzysztofem Kozłowskim, Warszawa 1991
Chlasta G., Czterech. Brochwicz. Miodowicz. Niemczyk. Sienkiewicz, Warszawa 2014
Historia z konsekwencjami. Rozmawiają Krzysztof Kozłowski i Michał Komar, Warszawa 2009
Lamparski L., Policja bez tajemnic, Warszawa 1993
Milczanowski A., Jak trafiłem do Urzędu Ochrony Państwa, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego”, Wydanie Specjalne, 6 IV 2010, s. 41–48
Trudne początki. Z nadinsp. w st. spocz. Leszkiem Lamparskim, pierwszym Komendantem Głównym Policji po 1989 roku rozmawia Piotr Maciejczak, „Kwartalnik Policyjny. Czasopismo Centrum Szkolenia Policji w Legionowie” 2009, nr 2(8)
Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3: 1975–1990, red. nauk. P. Piotrowski, Warszawa 2008
Bagieński W., Cenckiewicz S., Woyciechowski P., Konfidenci. Archiwa ujawniają prawdę, wstęp A. Macierewicz, Warszawa 2015
Barszcz A., Głos w sprawie archiwów wyodrębnionych, „Problemy Archiwistyki” 2009, nr 2
Białek S., Brakowanie i niszczenie dokumentacji SB w województwie opolskim w latach 1987–1990. Ustalenia wstępne, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2009, t. 2
Borysiuk P., Co jest w tych archiwach… Podział zasobu archiwalnego i ewidencyjnego komunistycznego resortu spraw wewnętrznych w okresie 1989–1992. Rozpoznanie zagadnienia (Część I),„Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2020, nr 18
Borysiuk P., Specyfika funkcjonowania archiwów wyodrębnionych w Polsce – aspekty prawno-historyczne i strukturalne. Zarys problematyki [w:] Archiwa wyodrębnione w polskiej sieci archiwalnej. Materiały z XIV Ogólnopolskiego Seminarium Archiwalnego Sekcji Archiwa Zakładowe Stowarzyszenia Archiwistów Polskich, Oddziału w Płocku Stowarzyszenia Archiwistów Polskich i Archiwum Państwowego w Płocku. Płock 28–29 maja 2019 r., red. A. Jabłoński, Szczecin 2020
Bury J., Polska informatyka: informatyka w służbach specjalnych PRL. Analiza kryminalistyczna, Warszawa 2017
Drzymała P., Charakterystyka kartoteki zagadnieniowej na podstawie materiałów Wydziału „C” KWMO w Poznaniu, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2006, nr 1(3)
Galij-Skarbińska S., Model zmiany cywilnych służb specjalnych w Polsce w latach 1989–1990. Powstanie Urzędu Ochrony Państwa, Toruń 2019
Galuba R., Archiwa państwowe w latach 1918–2011. Podstawy prawne działalności, Poznań 2013
Galuba R., Archiwa wyodrębnione w państwie demokratycznym [w:] Toruńskie konfrontacje archiwalne, t. 4: Nowa archiwistyka. Archiwa i archiwistyka w ponowoczesnym kontekście kulturowym, red. W. Chorążyczewski, W. Piasek, A. Rosa, Toruń 2014
Galuba R., Archiwa wyodrębnione. Wybór przepisów z lat 2000–2011, Poznań 2013
Gontarczyk P., Aleksander Kwaśniewski w dokumentach Służby Bezpieczeństwa. Fakty i interpretacje, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2009, nr 1(7)
Grocki M., Konfidenci są wśród nas…, Warszawa b.d. [1992]. Grot D., Ku przeszłości otwartej. Dostępność archiwów państwowych w Polsce
w latach 1918–2014, Warszawa 2015
Jelonek-Litewka K., In Memoriam. Alicja Sokołowska (1942–2015), „Krakowski Rocznik Archiwalny” 2015, t. 21
Konstankiewicz M., Niewęgłowski A., Narodowy zasób archiwalny i archiwa. Komentarz, Warszawa 2016
Kozłowski T., Koniec imperium MSW. Transformacja organów bezpieczeństwa państwa 1989–1990, Warszawa 2019
Kwaśniak M., Elektroniczne bazy danych Służby Bezpieczeństwa, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2014, t. 7
Leśkiewicz R., Formalno-prawne aspekty powstania Urzędu Ochrony Państwa [w:] Urząd Ochrony Państwa 1990–2002: 25 lat UOP ABW, 6 kwietnia 2015, red. Z. Nawrocki i in., Warszawa 2015
Leśkiewicz R., Od Służby Bezpieczeństwa do Urzędu Ochrony Państwa, „Dzieje Najnowsze” 2016, nr 1
Mącior-Majka B., Kudra R., Struktura i kadra kierownicza UOP [w:] Urząd Ochrony Państwa 1990–2002: 25 lat UOP ABW, 6 kwietnia 2015, red. Z. Nawrocki i in., Warszawa 2015
Milczanowski P., Specyfika struktury organizacyjnej Archiwum MSW [w:] Wokół teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, wyd. 2, Kraków 2015
Perzyna P., Problematyka rozpoznania struktury zasobu i zespołowości akt cywilnych organów bezpieczeństwa państwa oraz ich informatycznego zapisu, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2009, t. 2
Ruzikowski T., Zarys historii Zintegrowanego (Zautomatyzowanego) Systemu Kartotek Operacyjnych resortu spraw wewnętrznych, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, t. 3
Szczęch R., Komendanci wojewódzcy MO/szefowie WUSW i ich zastępcy ds. Służby Bezpieczeństwa w Krakowie w latach 1957–1990 [w:] Strażnicy sowieckiego imperium. Urząd Bezpieczeństwa i Służba Bezpieczeństwa w Małopolsce, red. F. Musiał, M.Wenklar, Kraków 2009
Wyrozumska B., Zbigniew Perzanowski (22 X 1922 – 3 II 1999), „Studia Źródłoznawcze” 2000, t. 37
Zieliński A., Grzegorz Jakubowski (1954–2001), „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2011, nr 4
Zieliński A., Grzegorz Jakubowski (1954–2001). Dyrektor Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, pierwszy dyrektor Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej. Sylwetka praktyka [w:] Wkład archiwistów warszawskich w rozwój archiwistyki polskiej. Zbiór studiów poświęconych warszawskiemu środowisku archiwalnemu, red. nauk. A. Kulecka, Warszawa 2012
fed, Akta pełne historii, „Gazeta Wyborcza”, 20 VI 1990
Jach [J.Jachowicz], Co jest w tych piwnicach, „Gazeta Wyborcza”, 3 IV 1990
Jachowicz J., Dwudziestu sprawiedliwych, „Gazeta Wyborcza”, 21 VIII 1990
Jach [J.Jachowicz], Zeszli do piwnic MSW, „Gazeta Wyborcza”, 13–16 IV 1990
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Piotr Borysiuk, Biuro „C” MSW a Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych w latach 1976–1990. Wzajemne relacje i zależności , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 21 (2023)
- Piotr Borysiuk, „Co jest w tych archiwach...”. Podział zasobu archiwalnego i ewidencyjnego komunistycznego resortu spraw wewnętrznych w okresie 1989–1992. Rozpoznanie zagadnienia (Część I) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 18 (2020)
- Piotr Borysiuk, Kwestia likwidacji Biura do Walki z Przestępstwami Gospodarczymi Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej w okresie 1989–1990 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 20 (2022)
- Piotr Borysiuk, Problem połączenia Biura Dochodzeniowo-Śledczego Komendy Głównej MO z Biurem Śledczym MSW w okresie transformacji resortu spraw wewnętrznych w latach 1989–1990 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 20 (2022)