Język Polski
English
Sprawa tajnego współpracownika o pseudonimie „Lis”
Andrzej Grajewski
https://orcid.org/0000-0002-1209-4214
Tygodnik katolicki „Gość Niedzielny”
Biogram(ur. 1953), doktor nauk politycznych, historyk, redaktor tygodnika „Gość Niedzielny”. W latach 1980–1989 działacz NSZZ „Solidarność” i związkowych struktur podziemnych na Górnym Śląsku i Podbeskidziu oraz Solidarności Polsko-Czechosłowackiej. W latach 1999–2006 był członkiem kolegium IPN. Autor m.in. książek Tarcza i miecz. Rosyjskie służby specjalne 1991–1998 (1998), Kompleks Judasza. Kościół zraniony. Chrześcijanie w Europie Środkowo-Wschodniej między oporem a kolaboracją (1999); Agca nie był sam. Wokół udziału komunistycznych służb specjalnych w zamachu na Jana
Pawła II (współautor z M. Skwarą, 2015), Pontyfikat wielu zagrożeń. Jan Paweł II w świetle dokumentów sprawy „Kapella” 1979–1990 (współautor opracowania z I. Mikłaszewicz, 2021)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 20 (2022), strony: 523-554
Data publikacji: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/arprl222017
PDF
Abstrakt
Artykuł analizuje dokumentację wytworzoną w latach 1963–1990 przez organy bezpieczeństwa w trakcie operacyjnego rozpracowania ks. inf. Stanisława Tkocza, redaktora naczelnego tygodnika „Gość Niedzielny”, oraz jego domniemanej współpracy w latach 1986–1989. Przedstawia także sylwetkę kpt. Ryszarda Skokowskiego, funkcjonariusza Departamentu IV MSW, który zarejestrował ks. Tkocza jako TW ps. „Lis”. Autor stara się określić rodzaj tych kontaktów, jak również dociec motywów, które mogły skłonić ks. Tkocza do ich podjęcia. Przedstawia różne możliwości interpretacji sytuacji, która dla organów bezpieczeństwa była elementem dialogu operacyjnego, a przez przedstawicieli Kościoła była traktowana jako rozmowy polityczne, nieformalny kontakt z władzami politycznymi komunistycznego państwa
Słowa kluczowe
ks. Stanisław Tkocz • kpt. Ryszard Skokowski • „Gość Niedzielny • operacyjne rozpracowanie Kościoła • sprawa obiektowa „Kamera” • rozmowy operacyjne • tajni współpracownicy w Kościele Father Stanisław Tkocz • Captain Ryszard Skokowski • Gość Niedzielny • operational examination of the Church • object case Kamera • operational interviews • secret collaborators in the Church
Bibliografia
Archiwum Gościa Niedzielnego (AGN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy (AIPN By)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka)
Archiwum Kurii Metropolitalnej (AKM)
Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa, wstęp i oprac. T. Ruzikowski, Warszawa 2004
Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962–1989. Wybór dokumentów, red. A. Dziurok, F. Musiał, Kraków–Katowice 2007
Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, wstęp, wybór dokumentów i red. A. Dziurok, Warszawa 2014
Operacja „Zorza”. Wizyta papieża Jana Pawła II w Katowicach w 1983 r. w dokumentach Służby Bezpieczeństwa, wybór i oprac. A. Badura et al., Katowice–Warszawa 2019
Pielgrzymki Jana Pawła II do Krakowa w oczach SB. Wybór dokumentów, oprac. R. Łatka, Kraków 2012
Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972–1979, wstęp P. Tomasik, wybór i oprac. M. Biełaszko et al., Warszawa 2007
Tkocz S., Jednoczyć czytelników, „Gość Niedzielny” 1993, nr 37
Tkocz S., Jednoczyć czytelników. Wybór publicystyki religijnej i społecznej redaktora naczelnego tygodnika „Gość Niedzielny” w latach 1974–2003, t. 1–2, Katowice 2008
Tkocz S., Pozostaniemy na ziemi ojców, „Gość Niedzielny” 1975, nr 48
Tkocz S., W służbie Dobrej Nowiny, „Gość Niedzielny” 1983, nr 51–52
W cieniu ołtarza. Władze partyjno-rządowe o środowiskach twórczych w Kościele (1985), wybór dokumentów i wstęp T. Krawczak, Warszawa 2016
Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich, red. A. Dziurok, Warszawa 2009
Balbus T., Stróżyna K., „Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie…” Komunistyczna bezpieka wobec kardynała Henryka Gulbinowicza w latach 1970–1990, Wrocław 2008
Bułhak W., Wywiad PRL a Watykan 1962–1978, Warszawa 2019
„Dialog należy kontynuować…” Rozmowy operacyjne Służby Bezpieczeństwa z ks. Henrykiem Gulbinowiczem z lat 1969–1985. Studium przypadku, wybór, wstęp i oprac. R. Łatka, F. Musiał, Warszawa–Kraków 2020
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990. W świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000
Grajewski A., Inwigilacja tygodnika katolickiego „Gość Niedzielny” w latach 1945–1989. Zarys problematyki [w:] Dziennikarze władzy, władza dziennikarzom. Aparat represji wobec środowiska dziennikarskiego, red. T. Wolsza, S. Ligarski, Warszawa 2010
Grajewski A., Kompleks Judasza. Kościół zraniony. Chrześcijanie w Europie Środkowo-Wschodniej między oporem a kolaboracją, Poznań 1999
Grajewski A., Nie tylko redaktor. Ksiądz infułat Stanisław Tkocz, redaktor i twórca opinii publicznej, doradca biskupów, mentor elit politycznych [w:] Oni tworzyli obraz Górnego Śląska w XX wieku, red. A. Kubica, J. Mokros, Katowice–Rybnik 2017
Grajewski A., Szkic do portretu, Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003).Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
Grajewski A., Twój Gość. 85 lat „Gościa Niedzielnego” 1923–2008, Katowice 2008
Isakowicz-Zaleski T., Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej, Kraków 2007
Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009
Komunistyczny aparat represji wobec jezuitów Prowincji Polski Południowej, red. A.P. Bieś, F. Musiał, Kraków 2014
Komunistyczny aparat represji wobec Polskiej Prowincji Dominikanów, red. M. Miławicki, M. Wenklar, Kraków 2015
Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
Kucharczak P., Ujawnić tajniaka, „Gość Niedzielny” 2006, nr 33
Lasota M., Donos na Wojtyłę. Karol Wojtyła w teczkach bezpieki, Kraków 2006
Lasota M., O raporcie sejmowej komisji poświęconym samodzielnej Grupie „D” w MSW, „Biuletyn IPN” 2003, nr 1 (24)
Małachowska E., Klub Inteligencji Katolickiej w Katowicach jako przestrzeń działań niezależnych inicjatyw antysystemowych w latach osiemdziesiątych XX wieku [w:] Kluby Inteligencji Katolickiej jako przestrzeń działań niezależnych w latach osiemdziesiątych XX wieku, red. K. Białecki, Warszawa–Poznań 2014
Marek Ł., Aparat bezpieczeństwa wobec kurii katowickiej w latach 1956–1970 [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, red. A. Dziurok, Warszawa 2009
Marek Ł., „Kler to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970, Katowice 2009
Marek Ł., Klub Inteligencji Katolickiej w Bielsku-Białej w latach 1980–1989 [w:] Kluby Inteligencji Katolickiej jako przestrzeń działań niezależnych w latach osiemdziesiątych XX wieku, red. K. Białecki, Warszawa–Poznań 2014
Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), Kraków 2007
Myszor J., Historia diecezji katowickiej, Katowice 1999
Myszor J., Kościół na Górnym Śląsku. Od diecezji wrocławskiej do archidiecezji katowickiej, Katowice 2008
Niezłomni. Ku prawdzie i wolności. Komunistyczna bezpieka wobec kard. Karola Wojtyły, wybór, wstęp i oprac. J. Marecki, M. Lasota, R. Szczęch, red. J. Marecki, F. Musiał, Kraków 2009
Niezłomni. W służbie Boga i Polski. Komunistyczna bezpieka wobec kardynała Stefana Wyszyńskiego, wybór, wstęp i oprac. J. Marecki, P. Nitecki, R. Szczypta-Szczęch, red. J. Marecki, F. Musiał, Kraków 2014
Pawliczek J., Śp. Stanisław Tkocz, protonotariusz apostolski. Życiorys, „Wiadomości Archidiecezjalne” 2003, nr 11
Podworski J., Józef Franciszek Tkocz 1901–1969. Patriota, nauczyciel i artysta malarz, Katowice 2003
Podworski J., Życiorys [w:] Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
Polak G., Kto jest kim w Kościele, Warszawa 1999
Rozmowy z władzami PRL. Arcybiskup Dąbrowski w służbie Kościoła i narodu, t. 1: 1970–1981, [oprac. i wyd.] P. Raina, Warszawa 1995
Skworc W., Budownictwo kościołów w diecezji katowickiej w latach 1945–1989, Katowice 1996
Tracz B., Spotkania wielu. Dni i Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej w miastach aglomeracji górnośląskiej w latach osiemdziesiątych XX wieku [w:] Kościół i kultura niezależna, red. B. Tracz, Katowice 2011
Trąba M., Tkocz Stanisław [w:] Leksykon Panteonu Górnośląskiego, red. A. Kłos-Skrzypczak, H. Olszar, Katowice 2020
Wielowieyski A., Dobrze zasłużył się Ojczyźnie [w:] Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
Wielowieyski A., Losowi na przekór, Warszawa 2015
Zimoń D., O człowieku, którego nie uwiodła ideologia [w:] Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
https://panteongornoslaski.pl/temat/2022/06/08/Pelna-lista-osob-upamietnionych-w-Panteonie-Gornoslaskim, dostęp 19 IX 2022 r.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
