Język Polski
English
The Case of a Secret Collaborator Pseudonym “Lis”
Andrzej Grajewski
https://orcid.org/0000-0002-1209-4214
Tygodnik katolicki „Gość Niedzielny”
Bio(b. 1953), PhD in political science, historian, editor of the Gość Niedzielny weekly. Between 1980 and 1989, he was an activist with the Independent Self-Governing Trade Union “Solidarity” and underground trade union structures in Upper Silesia and Podbeskidzie, as well as the Polish-Czechoslovak Solidarity. He was a member of the College of the Institute of National Remembrance from 1999 to 2006. Author of, among other books, Tarcza i miecz. Rosyjskie służby specjalne 1991–1998 [Shield and Sword. Russian Special Services in 1991–1998] (1998), Kompleks Judasza. Kościół zraniony.
Chrześcijanie w Europie Środkowo-Wschodniej między oporem a kolaboracją [The Judas Complex. The Wounded Church. Christians in Central and Eastern Europe between Resistance and Collaboration] (1999); Agca nie był sam. Wokół udziału komunistycznych służb specjalnych w zamachu na Jana Pawła II [Agca Was Not Alone. Around the Involvement of the Communist Secret Services in the Attack on John Paul II] (co-author with M. Skwara, 2015), Pontyfikat wielu zagrożeń. Jan Paweł II w świetle dokumentów sprawy „Kapella” 1979–1990 [The Pontificate of Many Dangers. John Paul II in the Light of the Documents of the “Kapella” Case 1979–1990] (co-author of the study with I. Mikłaszewicz, 2021)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, No. 20 (2022), pages: 523-554
Publication date: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/arprl222017
PDF (Język Polski)
Abstract
The article analyses the documentation produced between 1963 and 1990 by the security authorities in the course of their operational examination of Father Stanislaw Tkocz, editor-in-chief of the Gość Niedzielny weekly, and his alleged collaboration between 1986 and 1989. It also presents the profile of Captain Ryszard Skokowski, an officer of Department IV of the Ministry of the Interior, who registered Father Tkocz as a secret collaborator under the pseudonym “Lis”. The author seeks to identify the nature of these contacts, as well as to find out the motives that may have led Father Tkocz to engage in them. It presents various possibilities for interpreting the situation, which was part of the operational dialogue for the security authorities, while Church representatives treated it as political talks, an informal contact with the political authorities of the communist state.
Keywords
ks. Stanisław Tkocz • kpt. Ryszard Skokowski • „Gość Niedzielny • operacyjne rozpracowanie Kościoła • sprawa obiektowa „Kamera” • rozmowy operacyjne • tajni współpracownicy w Kościele Father Stanisław Tkocz • Captain Ryszard Skokowski • Gość Niedzielny • operational examination of the Church • object case Kamera • operational interviews • secret collaborators in the Church
References
Archiwum Gościa Niedzielnego (AGN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy (AIPN By)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka)
Archiwum Kurii Metropolitalnej (AKM)
Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa, wstęp i oprac. T. Ruzikowski, Warszawa 2004
Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962–1989. Wybór dokumentów, red. A. Dziurok, F. Musiał, Kraków–Katowice 2007
Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, wstęp, wybór dokumentów i red. A. Dziurok, Warszawa 2014
Operacja „Zorza”. Wizyta papieża Jana Pawła II w Katowicach w 1983 r. w dokumentach Służby Bezpieczeństwa, wybór i oprac. A. Badura et al., Katowice–Warszawa 2019
Pielgrzymki Jana Pawła II do Krakowa w oczach SB. Wybór dokumentów, oprac. R. Łatka, Kraków 2012
Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972–1979, wstęp P. Tomasik, wybór i oprac. M. Biełaszko et al., Warszawa 2007
Tkocz S., Jednoczyć czytelników, „Gość Niedzielny” 1993, nr 37
Tkocz S., Jednoczyć czytelników. Wybór publicystyki religijnej i społecznej redaktora naczelnego tygodnika „Gość Niedzielny” w latach 1974–2003, t. 1–2, Katowice 2008
Tkocz S., Pozostaniemy na ziemi ojców, „Gość Niedzielny” 1975, nr 48
Tkocz S., W służbie Dobrej Nowiny, „Gość Niedzielny” 1983, nr 51–52
W cieniu ołtarza. Władze partyjno-rządowe o środowiskach twórczych w Kościele (1985), wybór dokumentów i wstęp T. Krawczak, Warszawa 2016
Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich, red. A. Dziurok, Warszawa 2009
Balbus T., Stróżyna K., „Ojczyznę wolną racz nam wrócić Panie…” Komunistyczna bezpieka wobec kardynała Henryka Gulbinowicza w latach 1970–1990, Wrocław 2008
Bułhak W., Wywiad PRL a Watykan 1962–1978, Warszawa 2019
„Dialog należy kontynuować…” Rozmowy operacyjne Służby Bezpieczeństwa z ks. Henrykiem Gulbinowiczem z lat 1969–1985. Studium przypadku, wybór, wstęp i oprac. R. Łatka, F. Musiał, Warszawa–Kraków 2020
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990. W świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000
Grajewski A., Inwigilacja tygodnika katolickiego „Gość Niedzielny” w latach 1945–1989. Zarys problematyki [w:] Dziennikarze władzy, władza dziennikarzom. Aparat represji wobec środowiska dziennikarskiego, red. T. Wolsza, S. Ligarski, Warszawa 2010
Grajewski A., Kompleks Judasza. Kościół zraniony. Chrześcijanie w Europie Środkowo-Wschodniej między oporem a kolaboracją, Poznań 1999
Grajewski A., Nie tylko redaktor. Ksiądz infułat Stanisław Tkocz, redaktor i twórca opinii publicznej, doradca biskupów, mentor elit politycznych [w:] Oni tworzyli obraz Górnego Śląska w XX wieku, red. A. Kubica, J. Mokros, Katowice–Rybnik 2017
Grajewski A., Szkic do portretu, Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003).Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
Grajewski A., Twój Gość. 85 lat „Gościa Niedzielnego” 1923–2008, Katowice 2008
Isakowicz-Zaleski T., Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej, Kraków 2007
Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009
Komunistyczny aparat represji wobec jezuitów Prowincji Polski Południowej, red. A.P. Bieś, F. Musiał, Kraków 2014
Komunistyczny aparat represji wobec Polskiej Prowincji Dominikanów, red. M. Miławicki, M. Wenklar, Kraków 2015
Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
Kucharczak P., Ujawnić tajniaka, „Gość Niedzielny” 2006, nr 33
Lasota M., Donos na Wojtyłę. Karol Wojtyła w teczkach bezpieki, Kraków 2006
Lasota M., O raporcie sejmowej komisji poświęconym samodzielnej Grupie „D” w MSW, „Biuletyn IPN” 2003, nr 1 (24)
Małachowska E., Klub Inteligencji Katolickiej w Katowicach jako przestrzeń działań niezależnych inicjatyw antysystemowych w latach osiemdziesiątych XX wieku [w:] Kluby Inteligencji Katolickiej jako przestrzeń działań niezależnych w latach osiemdziesiątych XX wieku, red. K. Białecki, Warszawa–Poznań 2014
Marek Ł., Aparat bezpieczeństwa wobec kurii katowickiej w latach 1956–1970 [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec kurii biskupich w Polsce, red. A. Dziurok, Warszawa 2009
Marek Ł., „Kler to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970, Katowice 2009
Marek Ł., Klub Inteligencji Katolickiej w Bielsku-Białej w latach 1980–1989 [w:] Kluby Inteligencji Katolickiej jako przestrzeń działań niezależnych w latach osiemdziesiątych XX wieku, red. K. Białecki, Warszawa–Poznań 2014
Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), Kraków 2007
Myszor J., Historia diecezji katowickiej, Katowice 1999
Myszor J., Kościół na Górnym Śląsku. Od diecezji wrocławskiej do archidiecezji katowickiej, Katowice 2008
Niezłomni. Ku prawdzie i wolności. Komunistyczna bezpieka wobec kard. Karola Wojtyły, wybór, wstęp i oprac. J. Marecki, M. Lasota, R. Szczęch, red. J. Marecki, F. Musiał, Kraków 2009
Niezłomni. W służbie Boga i Polski. Komunistyczna bezpieka wobec kardynała Stefana Wyszyńskiego, wybór, wstęp i oprac. J. Marecki, P. Nitecki, R. Szczypta-Szczęch, red. J. Marecki, F. Musiał, Kraków 2014
Pawliczek J., Śp. Stanisław Tkocz, protonotariusz apostolski. Życiorys, „Wiadomości Archidiecezjalne” 2003, nr 11
Podworski J., Józef Franciszek Tkocz 1901–1969. Patriota, nauczyciel i artysta malarz, Katowice 2003
Podworski J., Życiorys [w:] Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
Polak G., Kto jest kim w Kościele, Warszawa 1999
Rozmowy z władzami PRL. Arcybiskup Dąbrowski w służbie Kościoła i narodu, t. 1: 1970–1981, [oprac. i wyd.] P. Raina, Warszawa 1995
Skworc W., Budownictwo kościołów w diecezji katowickiej w latach 1945–1989, Katowice 1996
Tracz B., Spotkania wielu. Dni i Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej w miastach aglomeracji górnośląskiej w latach osiemdziesiątych XX wieku [w:] Kościół i kultura niezależna, red. B. Tracz, Katowice 2011
Trąba M., Tkocz Stanisław [w:] Leksykon Panteonu Górnośląskiego, red. A. Kłos-Skrzypczak, H. Olszar, Katowice 2020
Wielowieyski A., Dobrze zasłużył się Ojczyźnie [w:] Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
Wielowieyski A., Losowi na przekór, Warszawa 2015
Zimoń D., O człowieku, którego nie uwiodła ideologia [w:] Ks. Stanisław Tkocz (1931–2003). Menedżer Bożego słowa, wybór i oprac. A. Babuchowski, Katowice 2004
https://panteongornoslaski.pl/temat/2022/06/08/Pelna-lista-osob-upamietnionych-w-Panteonie-Gornoslaskim, dostęp 19 IX 2022 r.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
