Zacharski – A True Story? Marian Zacharski’s Intelligence Activities in the Light of the Materials of Department I of the Ministry of Internal Affairs in the Polish People’s Republic
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, No. 19 (2021), pages: 752-786
Publication date: 2023-03-29
Abstract
The article presents the intelligence activity of Marian Zacharski, who was probably the best-known spy of the People’s Republic of Poland. The analysis is based on archival records declassified a few years ago and kept in the Institute of National Remembrance. They make it possible to verify the self-portrait drawn by Zacharski (and by some journalists) and reveal a somewhat less heroic image of the main character, who was portrayed as an experienced intelligence officer from the very beginning. However, one cannot be overwhelmingly impressed by documents produced by the communist Security Service and claim that they present a full-scale profile of Zacharski. However, they constitute one more element necessary to create such an image.
Keywords
wywiad PRL • Zacharski • dokumentacja SB • IPN PRL intelligence service • Zacharski • SB documentation • IPN
References
Archiwum IPN w Warszawie (AIPN)
Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych (AMSZ)
Andrews N.G., Poland 1980–1981. Solidarity versus the Party, Washington 1985
Crumpton H.A., The Art of Intelligence. Lessons from a Life in the CIA’s Clandestine Service, New York 2012
Czechowicz A., Siedem trudnych lat, Warszawa 1973
Czechowicz A., Straceniec czyli Przypadki urodzonego w niewłaściwym czasie, t. 1–2, Warszawa 2019
Devine J., Loeb V., Good Hunting. An American Spymaster’s Story, New York 2014
Kapitan Czechowicz wykonał zadanie. Fragmenty relacji Andrzeja Czechowicza dla prasy, radia i telewizji, red. W. Duraczyńska, W. Zaniewska, Warszawa 1971
Pawłowski J., Najdłuższy pojedynek, Warszawa 1994
Ranelagh J., The Agency. The Rise and Decline of the CIA, New York 1986
Spowiedź patrioty. Rozmowa ze Zdzisławem J. Starosteckim, „Tygodnik Powszechny” 2008, nr 35
Wyniki pracy wywiadu naukowo-technicznego MSW PRL 1971–1989, oprac. M. Sikora, Katowice–Warszawa 2019
Zacharski M., Nazywam się Zacharski. Marian Zacharski. Wbrew regułom, Poznań 2009
Zacharski M., Rosyjska ruletka, Poznań 2010
"Poznałem go w Los Angeles", film dokumentalny, 1989
"S jak szpieg" (odcinek "Szpieg na eksport"), cykl dokumentalny, TVP Info, 2004
"Szpieg" (6 odcinków), cykl dokumentalny, TVN, 2008
At Cold Wars’s End. US Intelligence on the Soviet Union and Eastern Europe, red. B.B. Fischer, Washington 1999
Bagieński W., Wkład wywiadu gospodarczego w rozwój przemysłowy w dekadzie Edwarda Gierka [w:] Dekada Gierka. Wnioski dla obecnego okresu modernizacji Polski, red. K. Rybiński, Warszawa 2011
Blees T., Glienicker Brücke: Ausufernde Geschichten, Berlin 1996
Bułhak W., Pleskot P., Szpiedzy PRL-u, Kraków 2014
Cenckiewicz S., Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy), Warszawa 2011
Cimbala S.J., US Military Strategy and the Cold War Endgame, Portland 1995
Domber G., Empowering Revolution. America, Poland, and the End of the Cold War, Chapel Hill 2014
High-tech za żelazną kurtyną. Elektronika, komputery i systemy sterowania w PRL, red. M. Sikora, współprac. P. Fuglewicz, Katowice–Warszawa 2017
Hoc S., Wymiana agentów wywiadu – aspekty prawne i polityczne, „Studia Prawnoustrojowe” 2019, nr 44
Jeffreys D., FBI, tłum. J. Serwański, Poznań 1996
Jeffreys-Jones R., FBI. Historia, tłum. W. Usakiewicz, Kraków 2009
Jones S.G., A Covert Action. Reagan, the CIA, and the Cold War Struggle in Poland, New York–London 2018
MacEachin D.J., Amerykański wywiad i konfrontacja w Polsce 1980–1981, tłum. K. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki, Warszawa 2011
Mania A., Détente i polityka Stanów Zjednoczonych wobec Europy Wschodniej, styczeń 1969 – styczeń 1981, Kraków 2003
Markham J.M., Shcharansky to Be Released in a Berlin Exchange Today, "The New York Times", 11 II 1986
Pleskot P., Kłopotliwa panna "S". Postawy polityczne Zachodu wobec "Solidarności" na tle stosunków z PRL (1980–1989), Warszawa 2013
Sikora M., Służba Bezpieczeństwa wobec przekształceń ekonomicznych w Polsce 1980–1989. Przyczynek do badań nad ingerencją polskich służb specjalnych w gospodarkę, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, nr 2
Sulick M.J., American Spies. Espionage against the United States from the Cold War to the Present, Washington 2013
Tyszkiewicz J., Rozbijanie monolitu. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec Polski 1945–1988, Warszawa 2015
Wieliński B.T., Adwokat od szpiegów i sprzedawania Niemców Niemcom, „Ale Historia” 2012, nr 48
Woodward B., Veil. The Secret Wars of the CIA, 1981–1987, New York 1987
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Patryk Pleskot, Concepts of the Disinformation of the Foreign Intelligence Services. New Traces in the Structural History of Department II of the Ministry of Internal Affairs after 1956 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 18 (2020)
- Władysław Bułhak, In Search of a Comparative Synthesis of the Apparatus of Repression in Central and Eastern Europe in 1944–1954. Comments on Molly Pucci’s Work, 'Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe' (New Haven and London: Yale University Press, 2020), pp. 378 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 19 (2021)
- Patryk Pleskot, The “race” for an agent. Contacts of the special services of the Polish People’s Republic in the case of the recruitment of Zdzisław Rurarz (1953–1962) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 21 (2023)
- Filip Musiał, Władysław Bułhak, Editorial , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 18 (2020)
- Patryk Pleskot, “Burglars from the Security Service”. Penetration Actions of the Counterintelligence of the Polish People’s Republic in the US Consulate in Cracow (1980s) – A Source Sketch , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 20 (2022)
- Patryk Pleskot, Mossad in Magdalenka. The Backstage of a May 1990 Polish and Israeli Secret Services Representatives Meeting (in Gromosław Czempiński’s Memo) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 19 (2021)
- Patryk Pleskot, More discipline? Ministry of the Interior officer's crime report from February 1971 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(17) (2019)
- Patryk Pleskot, The Case of Grzegorz Przemyk's Death in the Correcpondence of the Polish Episcopate with the Minister of the Interior of the Polish People's Republic (May–June 1983) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(12) (2014)