Język Polski
English
Za „żółtymi firankami”. Konsumy MBP (1945–1954) – wstęp do charakterystyki
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 22 (2024), strony: 53-77
Data publikacji: 2025-02-04
https://doi.org/10.48261/arprl242202
PDF
Abstrakt
Pojęcie sklepy „za żółtymi firankami” przeszło w Polsce do mowy potocznej jako wyznacznik uprzywilejowanej pozycji grup sprawujących władzę. Nawiązuje ono przede wszystkim do sklepów specjalnych, przeznaczonych dla przedstawicieli elit politycznych, a funkcjonujących (w różnej formie) w okresie PRL. W przypadku Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego sieć takich placówek była obsługiwana przez odrębną strukturę, nazywaną od 1948 r. Centralą Konsumów MBP (wraz z jej terenowymi odpowiednikami). Centrala nadzorowała nie tylko pracę sklepów spożywczych, tekstylnych czy przemysłowych, lecz także stołówek, bufetów czy różnego typu warsztatów i zakładów (np. fryzjerskich czy szewskich) wraz z ich zapleczem. Choć wszystkie te placówki miały charakter specjalny i były przeznaczone teoretycznie tylko dla funkcjonariuszy MBP (i ich rodzin), dochodziło tu do podobnych jak wszędzie indziej przypadków malwersacji, zaniedbań i nieprawidłowości, charakterystycznych dla komunistycznej gospodarki niedoboru. W artykule przedstawiono skrótowo trzy aspekty funkcjonowania konsumów z okresu MBP: ewolucję strukturalną, liczebność placówek oraz wzmiankowane niedomagania i malwersacje.
Słowa kluczowe
konsumy • zaopatrzenie • MBP • gospodarka niedoboru MBP Consumers’ Services • MBP shops • supply • Ministry of Public Security (MBP) • shortage economy
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych (AAN).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).
Dekret z dnia 26 października 1950 r. o przedsiębiorstwach państwowych, DzU 1950, nr 49, poz. 439.
Ustawa z dnia 22 marca 1935 r. o zmianie ustawy z dnia 29 marca 1926 r. o prawie autorskim, DzU 1935, nr 26, poz. 176.
Ustawa z dnia 29 marca 1926 r. o prawie autorskim, DzU 1926, nr 48, poz. 286.
Zarządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 19 grudnia 1949 r. o utworzeniu przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą„Wojskowa Centrala Handlowa”, MP 1949, nr 105, poz. 1218.
Zarządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 stycznia 1950 r. o nadaniu statutu przedsiębiorstwu państwowemu pod nazwą:„Wojskowa Centrala Handlowa”, MP 1950, nr 7, poz. 74.
Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 1–2, Warszawa 2017.
Budny J., Mórawski K., Dąbrowska A., Tejchman M., Bomba w górę! 166 lat wyścigów konnych w Warszawie, Warszawa 2007.
Jastrząb M., Puste półki. Problem zaopatrzenia ludności w artykuły powszechnego użytku w Polsce w latach 1949–1956, Warszawa 2004.
Kaliński J., Następstwa „bitwy o handel” (1947–1948) [w:] Społeczne skutki przekształceń własnościowych w Polsce 1944–1956, red. T. Osiński, Lublin 2016.
Kochanowski J., Tylnymi drzwiami. „Czarny rynek” w Polsce 1944–1989, wyd. 2, Warszawa 2015.
Kowalczyk E., Pawlicka K., Działalność Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego na m.st. Warszawę (1944–1954), Warszawa 2011.
Łaptos J., Humanitaryzm i polityka. Pomoc UNRRA dla Polski i polskich uchodźców w latach 1944– 1947, Kraków 2018.
Niziołek P., Baras Stefan [w:] Leksykon bezpieki. Kadra kierownicza aparatu bezpieczeństwa 1944– 1956, t. 3, red. W. Bagieński, M. Dźwigał, Warszawa 2022.
Piątek G., Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944–1949, Warszawa 2020.
Pleskot P., Przedsiębiorstwo MBP. Wybrane aspekty pozaoperacyjnej działalności Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w przestrzeni miejskiej Warszawy (1945–1954), Warszawa 2024.
Pleskot P., Ślepa (czerwona) uliczka. Stołeczne struktury Ministerstwa Informacji i Propagandy (1944–1947), Warszawa 2016.
Spałek R., Komuniści przeciw komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Warszawa–Poznań 2014.
Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych lat 1944–1956, red. T. Łabuszewski, Warszawa 2012.
Warszawa. Miasto w opresji, red. K. Krajewski, M. Pietrzak-Merta, Warszawa 2010.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Patryk Pleskot, „Wyścig” po agenta. Kontakty służb specjalnych PRL w sprawie werbunku Zdzisława Rurarza (1953–1962) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 21 (2023)
- Patryk Pleskot, „Włamywacze z SB”. Akcje penetracyjne kontrwywiadu PRL w Konsulacie USA w Krakowie (lata osiemdziesiąte XX w.) – szkic źródłoznawczy , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 20 (2022)
- Patryk Pleskot, Koncepcje dezinformacji obcych wywiadów. Nowe ślady w strukturalnej historii Departamentu II Ministerstwa Spraw Wewnętrznych po 1956 r. , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 18 (2020)
- Patryk Pleskot, Mossad w Magdalence. Kulisy spotkania przedstawicieli polskich i izraelskich służb specjalnych z maja 1990 r. (w świetle notatki Gromosława Czempińskiego) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 19 (2021)
- Władysław Bułhak, Patryk Pleskot, Zacharski – historia prawdziwa? Wywiadowcza działalność Mariana Zacharskiego w świetle materiałów Departamentu I MSW PRL , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 19 (2021)
- Patryk Pleskot, Sprawa śmierci Grzegorza Przemyka w korespondencji sekretarza Episkopatu Polski z ministrem spraw wewnętrznych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (maj–czerwiec 1983 r.) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(12) (2014)
- Patryk Pleskot, Coraz większa dyscyplina? Raport o przestępczości funkcjonariuszy MSW z lutego 1971 r. , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(17) (2019)
