Język Polski
English
The “race” for an agent. Contacts of the special services of the Polish People’s Republic in the case of the recruitment of Zdzisław Rurarz (1953–1962)
Patryk Pleskot
https://orcid.org/0000-0001-5627-8325
Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Warszawie, Uniwersytet Rzeszowski
BioPatryk Pleskot (ur. 1980) – doktor habilitowany nauk politycznych od 2015 r., doktor nauk humanistycznych w zakresie historii od 2007 r., profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego. Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego i École des hautes études en sciences sociales w Paryżu. Studiował także na uniwersytecie w Nancy. Stypendysta Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz rządu Republiki Francuskiej; visiting fellow na University of Western Sydney (2013). Członek m.in. Polish American Historical Association (PAHA), Polish Studies Association (PSA) i Baltic Intelligence and Security Studies Association (BISSA). Obecnie główny specjalista w Oddziałowym Biurze Badań Historycznych IPN w Warszawie. Autor ok. 200 artykułów naukowych, a także autor, współautor lub redaktor 45 książek. Laureat m.in. Nagrody Historycznej „Polityki”, nagrody Klio, konkursu na najlepszą „Książkę Historyczną Roku”.
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, No. 21 (2023), pages: 587-606
Publication date: 2024-01-10
https://doi.org/10.48261/arprl232118
PDF (Język Polski)
Abstract
Zdzislaw Rurarz went down in history, first and foremost, as the diplomat who, on 23 December 1981, in response to the imposition of martial law, requested political asylum in the United States. At the time, he was head of the Polish People’s Republic’s embassy in Tokyo. The analysis proposed in this article focuses on a different thread – that of a certain competition between the secret services of the Polish People’s Republic to recruit Rurarz, considered a potentially valuable agent early in his career as a trader and diplomat. His potential was recognised by the Ministry of Public Security and later by the Ministry of the Interior, both in intelligence and counterintelligence. The most determined, however, was the Second Directorate of the General Staff of the (People’s) Polish Army, i.e. military intelligence. Of course, the terms “rivalry” or “race” are a certain simplification and deliberate exaggeration of the narrative – for although Rurarz was of interest to the various services, they were ultimately able to agree on the matter.
References
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).
Archiwum Ministerstwa Rozwoju (AMR).
Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych (AMSZ).
Archiwum Szkoły Głównej Handlowej (ASGH).
Hoover Library & Archives.
Bagieński W., Kategorie spraw i dokumentacji operacyjnej wywiadu MSW (1956–1990), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2019, nr 17.
Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 1–2, Warszawa 2017.
Benken P., Uwagi na temat najnowszych prac dotyczących aktywności Misji Polskiej w Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych w Korei w latach 1953–1989 oraz możliwości ich uzupełnienia na podstawie nowych źródeł, „Studia z Dziejów Polskiej Historiografii Wojskowej” 2013, t. 14.
Better to Let Poland Be?, „Time”, 8 II 1982.
Birchmaier C., Burdelski M., Jendraszczak E., 50-lecie Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych w Korei, Warszawa 2003.
Bułhak W., Sąsiedzi dalsi i bliżsi. Relacje pomiędzy wywiadem wojskowym a wywiadem cywilnym w Polsce w latach 1947–1990 [w:] Wojsko – polityka – społeczeństwo. Studia z historii społecznej od antyku do współczesności, red. J. Jędrysiak, D. Koreś, G. Strauchold, K. Widziński, Wrocław 2013.
Burchardt J., Świątkowski P., Szpieg, który wiedział za mało. Tajemnice kontrwywiadu PRL, Poznań 2015.
Getler M., ICA Plans Poland Spectacular, „The Washington Post”, 28 I 1982.
Hańderek M., PRL na straży pokoju w Korei, „Biuletyn IPN” 2018, nr 10.
Kochanowski J., Rewolucja międzypaździernikowa. Polska 1956–1957, Kraków 2017.
Kr.J., Dwa oblicza zdrady, „Trybuna Ludu”, 28 XII 1981.
Leszczyński A., Ambasadorowie wybierają wolność, „Gazeta Wyborcza”, 3 II 2014 (dodatek „Ale Historia”).
Marcinkiewicz A., Sposób archiwizowania i przechowywania dokumentacji w Zarządzie II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, „Przegląd Archiwalny” 2010, t. 3.
McFadden R.D., Polish Ambassador Flees His Tokyo Post and Deflects to U.S., „The New York Times”, 25 XII 1981.
Mérétik G., Noc generała, Warszawa 1989.
Perfidna gra. Spotkania z prof. Rurarzem. Pierwsza część rozmów pomiędzy Zdzisławem M. Rurarzem a Tomaszem S. Pochroniem, Chicago 1993.
„Perfidna gra”, t. 4, 2004, skan maszynopisu na http://zdzislaw-rurarz.info/?page_ id=34#, dostęp 15 VI 2020 r.
Pleskot P., Dyplomata, czyli szpieg? Działalność służb kontrwywiadowczych PRL wobec zachodnich placówek dyplomatycznych w Warszawie (1956–1989), cz. 1: Generalia, Warszawa 2013.
Pleskot P., Kłopotliwa panna „S”. Postawy polityczne Zachodu wobec „Solidarności” na tle stosunków z PRL (1980–1989), Warszawa 2013.
Roman Ł., Winogrodzki G., Służby specjalne w systemie bezpieczeństwa państwa, Józefów 2016.
Rurarz Z., „Niewydane pamiętniki”, skan maszynopisu na http://zdzislaw-rurarz. info/?page_id=1286, dostęp 22 IV 2022 r.
Sullivan P., Diplomat Zdzislaw M. Rurarz: Defected from Poland to U.S., „The Washington Post”, 27 I 2007.
Szarek J., Zachód wobec stanu wojennego [w:] Droga do niepodległości. „Solidarność” 1980–2005, red. A. Borowski, Warszawa 2005.
Tyszkiewicz J., Rozbijanie monolitu. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec Polski 1945–1988, Warszawa 2015.
Za kulisami Sierpnia. Rozmowa ze Zdzisławem M. Rurarzem, „Arcana” 1997, nr 5.
License
Copyright (c) 2023 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Patryk Pleskot, Concepts of the Disinformation of the Foreign Intelligence Services. New Traces in the Structural History of Department II of the Ministry of Internal Affairs after 1956 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 18 (2020)
- Patryk Pleskot, “Burglars from the Security Service”. Penetration Actions of the Counterintelligence of the Polish People’s Republic in the US Consulate in Cracow (1980s) – A Source Sketch , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 20 (2022)
- Patryk Pleskot, Mossad in Magdalenka. The Backstage of a May 1990 Polish and Israeli Secret Services Representatives Meeting (in Gromosław Czempiński’s Memo) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 19 (2021)
- Władysław Bułhak, Patryk Pleskot, Zacharski – A True Story? Marian Zacharski’s Intelligence Activities in the Light of the Materials of Department I of the Ministry of Internal Affairs in the Polish People’s Republic , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 19 (2021)
- Patryk Pleskot, More discipline? Ministry of the Interior officer's crime report from February 1971 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(17) (2019)
- Patryk Pleskot, The Case of Grzegorz Przemyk's Death in the Correcpondence of the Polish Episcopate with the Minister of the Interior of the Polish People's Republic (May–June 1983) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(12) (2014)
