Język Polski
English
Struktura i kadra kierownicza pionu SB KW MO / WUSW w Krośnie w latach 1975–1990
Paweł Fornal
https://orcid.org/0000-0003-2757-5659
Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Rzeszowie
Biogram(ur. 1975), doktor nauk humanistycznych, historyk, specjalista Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Rzeszowie. Zajmuje się dziejami podziemia niepodległościowego po 1944 r. i aparatu bezpieczeństwa PRL w latach 1944–1990. Autor monografii Konspiracja akowska i poakowska w powiecie brzozowskim (1939–1949). Geneza, struktura, działalność i likwidacja (2010) i książki Żydzi w Urzędzie Bezpieczeństwa w południowo-wschodniej Polsce 1944–1956 (2014)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 20 (2022), strony: 106-149
Data publikacji: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/arprl222003
PDF
Abstrakt
Publikacja przedstawia wojewódzką jednostkę komunistycznej Służby Bezpieczeństwa (SB) w Krośnie, działającą w latach 1975–1990 w strukturach tamtejszej Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, a od 1983 r. Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych. Artykuł podzielono na dwie części. W pierwszej opisano okoliczności powstania jednostki wojewódzkiej SB w Krośnie w czerwcu 1975 r. oraz jej strukturę, a także zmiany organizacyjne i etatowe, jakie nastąpiły w okresie 15 lat jej istnienia, zaprezentowano jednostki SB podległe WUSW w Krośnie, a utworzone w 1983 r. w rejonowych urzędach spraw wewnętrznych w Jaśle, Brzozowie, Sanoku, Lesku i Ustrzykach Dolnych oraz od 1985 r. w Krośnie. Natomiast w drugiej części znalazły się obszerne biogramy z przebiegiem służby trzech kierowników wojewódzkiej jednostki SB w Krośnie: Stanisława Jamrozika, Jana Żaka i Juliana Szyndlera. Artykuł uzupełniają fotografie wymienionych kierowników jednostki oraz tabele przedstawiające strukturę jednostki SB w 1975 i 1981 r.
Słowa kluczowe
Krosno • KW MO • WUSW • SB • etaty • struktura • stanowiska • Stanisław Jamrozik • Julian Szyndler • Jan Żak Krosno • Provincial Headquarters of the Citizens’ Militia • Provincial Office of the Interior • Security Service • jobs • structure • positions • Stanisław Jamrozik • Julian Szyndler • Jan Żak
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie (AIPN Rz)
Dziennik Ustaw PRL 1975
Dziennik Ustaw PRL 1983
Dziennik Ustaw RP 1990
Aparat bezpieczeństwa w Polsce 1956–1975. Kadra kierownicza, t. 2, red. P. Piotrowski, Warszawa 2006
Aparat bezpieczeństwa w Polsce 1975–1990. Kadra kierownicza, t. 3, red. P. Piotrowski, Warszawa 2008
Brożyniak A., Gliwa M., Służba Bezpieczeństwa wobec opozycji antykomunistycznej w Polsce południowo-wschodniej w latach 1975–1980. Zarys problematyki, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2014, nr 1 (12)
Chmielowiec P., Urząd Bezpieczeństwa i Służba Bezpieczeństwa w Bieszczadach. Struktura – ludzie – działalność [w:] Bieszczady w Polsce Ludowej 1944–1989, red. J. Izdebski, K. Kaczmarski, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2009
Dudek A., Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990, Kraków 2004
Fornal P., Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Krośnie w latach 1944–1959. Struktura, kierownicy, działalność, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2015, nr 1 (13)
Fornal P., Referat ds. bezpieczeństwa (SB) Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Krośnie w latach 1957–1975. Struktura, kierownicy, działalność, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2020, nr 1 (18)
Fornal P., Struktura, kadra kierownicza i główne kierunki działań operacyjnych Referatu Służby Bezpieczeństwa Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej oraz Rejonowego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Brzozowie w latach 1957–1990, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2013, nr 1 (11)
Fornal P., Wybory czerwcowe 1989 r. w Brzozowie i rejonie brzozowskim w raportach Służby Bezpieczeństwa, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2014, nr 1 (12)
Frazik W., Struktury organizacyjne Służby Bezpieczeństwa w województwie krakowskim w latach 1956–1990 [w:] Strażnicy sowieckiego imperium. Urząd Bezpieczeństwa i Służba Bezpieczeństwa w Małopolsce 1945–1990, red. F. Musiał, M. Wenklar, Kraków 2009
Iwaneczko D., Opór społeczny a władza w Polsce południowo-wschodniej 1980–1989, Warszawa 2005
Iwaneczko D., Zmierzch dekady Gierka. Polska południowo-wschodnia 1975–1980, Rzeszów 2016
Kasprzycki M., Służba Bezpieczeństwa w latach 1975–1980. Reorganizacja, funkcjonowanie i główne kierunki działań operacyjnych w nowym podziale administra-cyjnym kraju [w:] PRL na pochylni (1975–1980), red. M. Bukała, D. Iwaneczko, Rzeszów 2017
Kleszczyński B., NSZZ „Solidarność” Region Podkarpacie [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 5: Polska środkowo-wschodnia, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010
Kleszczyński B., Wybory do Sejmu kontraktowego i Senatu w województwie krośnieńskim [w:] Wybory parlamentarne w 1989 r. w Polsce południowo-wschodniej, red. M. Gliwa, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2011
Kuna I., Inspektoraty ochrony funkcjonariuszy wojewódzkich urzędów spraw wewnętrznych północno-wschodniej Polski (1984–1990). Struktury,
kadry, działalność, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2019, nr 1 (17)
Leniart E., Reforma administracyjna w Polsce w latach 1972–1975 [w:] PRL na pochylni (1975–1980), red. M. Bukała, D. Iwaneczko, Rzeszów 2017
Leśkiewicz R., Od Służby Bezpieczeństwa do Urzędu Ochrony Państwa, „Dzieje Najnowsze” 2016, R. 48, nr 1
Ludzie bezpieki województwa krakowskiego. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwie krakowskim w latach 1945–1990. Informator personalny, red. W. Frazik, F. Musiał, M. Szpytma, M. Wenklar, Kraków 2007
Pączek T., Aparat kontroli wewnętrznej zwalczający przestępczość w Milicji Obywatelskiej (1945–1990), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2018, nr 1 (16)
Twarze bezpieki w Polsce południowo-wschodniej 1944–1990. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa. Informator personalny, red. J. Izdebski, K. Kaczmarski, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2007
Twarze olsztyńskiej bezpieki. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w Olsztynie. Informator personalny, red. P. Kardela, Białystok 2007
Wicenty D., Kiszczakowska „policja w policji”. O Zarządzie Ochrony Funkcjonariuszy (1985–1990), „Dzieje Najnowsze” 2016, R. 48, nr 1
Witalec R., Struktura i kadra kierownicza pionu „W” na Podkarpaciu w latach 1959–1989, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2011, nr 1 (8–9)
Wszołek G., Służba Bezpieczeństwa w Krakowie na tle przemian w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych 1989–1990, Warszawa 2019
Wybory ’89 w Polsce południowo-wschodniej w dokumentach SB, wstęp i oprac. J. Borowiec, D. Iwaneczko, Warszawa–Rzeszów 2009
Zielonka M., Struktury Służby Bezpieczeństwa w województwie wałbrzyskim w latach 1975–1990, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2013, nr 1/11
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Paweł Fornal, Referat ds. bezpieczeństwa (SB) Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Krośnie w latach 1957–1975. Struktura, kierownicy, działalność , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 18 (2020)
- Paweł Fornal, Referat Ochrony przy Rafinerii Nafty Jedlicze (1951-1955) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(17) (2019)
- Paweł Fornal, Mieczysław Chendyński (1901–1951), żołnierz ZWZ-AK, agent UB o pseudonimie „Twardy” , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 2(4) (2006)
- Paweł Fornal, Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Krośnie w latach 1944–1956. Struktura, kierownicy, działalność , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(13) (2015)
- Paweł Fornal, Michał Barć (1903–1979), żołnierz ZWZ-AK, informator, agent celny, tajny współpracownik UB-SB o pseudonimach „Andrzej” i „Bąk” , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(7) (2009)
- Paweł Fornal, Struktura, kadra kierownicza i główne kierunki działań operacyjnych Referatu Służby Bezpieczeństwa Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej oraz Rejonowego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Brzozowie w latach 1957–1990 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(11) (2013)
- Paweł Fornal, Wybory czerwcowe 1989 r. w Brzozowie i rejonie brzozowskim w raportach Służby Bezpieczeństwa , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(12) (2014)
