Język Polski
English
Referat ds. bezpieczeństwa (SB) Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Krośnie w latach 1957–1975. Struktura, kierownicy, działalność
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 18 (2020), strony: 161-231
Data publikacji: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/ARPRL201807
PDF
Abstrakt
W publikacji przedstawiono powiatową jednostkę komunistycznej Służby Bezpieczeństwa w Krośnie, działającą w latach 1957–1975 pod nazwą Referat do spraw Bezpieczeństwa Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Krośnie. Artykuł podzielono na trzy części. W pierwszej opisano strukturę oraz zmiany organizacyjne i etatowe, które przeprowadzano w tej jednostce w ciągu 18 lat jej istnienia. W drugiej zaprezentowano biogramy i przebieg służby jej trzech kierowników: Franciszka Włodarskiego, Jerzego Grodeckiego i Jana Żaka. W trzeciej części przedstawiono główne kierunki działań operacyjnych prowadzonych przez jednostkę, sprawy i agenturę. Artykuł uzupełniają fotografie trzech kierowników jednostki i budynku, w którym miała siedzibę, tabele i wykaz wszystkich funkcjonariuszy SB zatrudnionych w jednostce w latach 1957–1975.
Słowa kluczowe
Krosno • powiat • Referat ds. bezpieczeństwa • SB • KP MO • zagadnienie • praca operacyjna • agentura • Franciszek Włodarski • Jerzy Grodecki • Jan Żak Krosno • powiat • Security Department • Security Service • District Headquarters of the Citizens’ Militia • operations, agents • operations • agensts • agents • Franciszek Włodarski • Jerzy Grodecki • Jan Żak
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (AIPN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie (AIPN Kr)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie (AIPN Rz)
Dyrektywy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych dla Służby Bezpieczeństwa z lat 1971–1973, oprac. F. Musiał, "Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989" 2019, nr 1(17)
Ewidencja operacyjna i archiwum organów bezpieczeństwa PRL w latach 1944–1990. Zbiór normatywów, oprac. M. Komaniecka-Łyp, Kraków 2017
Instrukcje i zarządzenia regulujące organizacje i funkcjonowanie powiatowego aparatu bezpieczeństwa PRL w latach 1952–1956, oprac. M. Kasprzycki, "Zeszyty Historyczne WiN-u" 2009, nr 31
Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa 1945–1989, oprac. T. Ruzikowski, Warszawa 2004
Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962–1989. Wybór dokumentów, oprac. A. Dziurok, F. Musiał, Kraków–Katowice 2017
Kwestia ukraińska w działalności Służby Bezpieczeństwa PRL. Dokumenty i materiały, oprac. A. Słabig, Warszawa 2016
Młodzież antysystemowa w Polsce południowo-wschodniej w latach 1957–1989
Wybór dokumentów, oprac. B. Wójcik, Rzeszów 2016
Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), Kraków–Warszawa 2018
Teczka Ewidencji Operacyjnej na Księdza. Teoria i praktyka pracy operacyjnej SB, oprac. R. Dyrcz, J. Laska, J. Raźny, E. Zając, Kraków 2009
Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2: 1956–1975, red. P. Piotrowski, Warszawa 2006
Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3: 1975–1990, red. P. Piotrowski, Warszawa 2008
Bukała M., Rok 1956 w powiecie krośnieńskim. Wybrane problemy [w:] Krosno i powiat krośnieński w latach 1944–1956. Materiały z konferencji naukowych zorganizowanych przez Muzeum Podkarpackie w Krośnie w latach 2012–2013, red. Cz. Nowak, Krosno 2015
Czekaj S.F., Pomiędzy złem a złem. Opis życia w Polsce pod niemiecką i sowiecką okupacją, oprac. Cz. Nowak, Krosno 2019
Fornal P., Casus Stanisława Turka „Orła” i Jana Malinowskiego „Rolskiego” jako przykład manipulacji materiałami śledztwa stosowanej przez oficerów śledczych Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Rzeszowie w latach 1952–1954 [w:] Piony śledcze aparatu bezpieczeństwa publicznego 1944–1990, red. M. Dźwigał, P. Skubisz, Szczecin 2017
Fornal P., Działalność niepodległościowa Zgromadzenia Świętego Michała Archanioła w Miejscu Piastowym i działania operacyjne organów bezpieczeństwa PRL wobec Zgromadzenia [w:] Krosno i powiat krośnieński w latach 1944–1956. Materiały z konferencji naukowych zorganizowanych przez Muzeum Podkarpackie w Krośnie w latach 2012–2013, red. Cz. Nowak, Krosno 2015
Fornal P., Ksiądz major Franciszek Kojder "Ojciec", "Brzoskwinia", kapelan AK i działacz WiN, "Zeszyty Historyczne WiN-u" 2014, nr 40
Fornal P., Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Krośnie w latach 1944–1956. Struktura, kierownicy, działalność, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2015, nr 1(13)
Fornal P., Referat Ochrony przy Dyrekcji Krośnieńskiego Kopalnictwa Naftowego w latach 1950–1955 [w:] Krosno i powiat krośnieński w latach 1944–1956. Materiały z konferencji naukowych zorganizowanych przez Muzeum Podkarpackie w Krośnie w latach 2012–2013, red. Cz. Nowak, Krosno 2015
Fornal P., Referat Ochrony przy Rafinerii Nafty Jedlicze (1951–1955), "Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989" 2019, nr 1(17)
Halczak B., Šmigel M., Działalność oddziału UPA Mychajło Fedaka "Smyrnego" w Beskidzie Niskim w latach 1945–1948 [w:] In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką, t. 1, Zielona Góra 2007
Kasprzycki M., Plany reorganizacji Służby Bezpieczeństwa szczebla powiatowego i wojewódzkiego opracowane w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w latach 1971–1973 (z uwzględnieniem przygotowań do niej w województwie krakowskim), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2015, nr 1(13)
Kasprzycki M., System organizacji pracy powiatowych referatów Służby Bezpieczeństwa i próby jego reform w latach sześćdziesiątych, "Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989" 2013, nr 1(11)
Krzysztofiński M., Arcybiskup Ignacy Tokarczuk (1918–2012). Metropolita przemyski obrządku łacińskiego, Rzeszów–Warszawa 2019
Kyc K., Relacje Kościoła Katolickiego i władz komunistycznych w powiecie krośnieńskim w latach 1944–1956 [w:] Krosno i powiat krośnieński w latach 1944–1956. Materiały z konferencji naukowych zorganizowanych przez Muzeum Podkarpackie w Krośnie w latach 2012–2013, red. Cz. Nowak, Krosno 2015
Nabywaniec S., Działania biskupa Ignacego Tokarczuka na rzecz ratowania cerkwi grekokatolickich, "Studia Rzeszowskie" 2003, t. 10, red. J. Draus. Nowak Cz., Czuchra Józef, ps. „Bogumił”, „Mnich”, „Orski”, „Podhalańczyk” (1911–1945) [w:] Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939–1956, t. 1, Kraków 1997
Nowak Cz., Działalność niepodległościowa ppor. Władysława Barana, ps. "Bekas" w latach 1939–1945 i okoliczności jego śmierci w 1949 r. [w:] Krosno i powiat krośnieński w latach 1944–1956. Materiały z konferencji naukowych zorganizowanych przez Muzeum Podkarpackie w Krośnie w latach 2012–2013, red. Cz. Nowak, Krosno 2015
Nowak Cz., Nitka Stanisław „Szpagat”, „Szech”, „Sudyka” (1912–2005) [w:] Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939–1956, t. 12, Kraków 2007
Nowak Cz., Uczestnicy konspiracji niepodległościowej w Podkarpaciu w latach 1939–1956. Prezentacja wybranych osób i wydarzeń, Krosno 2019
Ostasz G., Krośnieńskie struktury Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” [w:] Dzieje Podkarpacia. Areszt śledczy PUBP w Krośnie i jego więźniowie (na tle działań antykomunistycznego podziemia w powiecie krośnieńskim w latach 1944–1956), t. 7, red. J. Gancarski, Krosno 2003
Ostasz G., Siatki WiN i Brygad Wywiadowczych na terenie powiatu Krośnieńskiego [w:] Krosno i powiat krośnieński w latach 1944–1956, red. K. Kaczmarski, M. Krzysztofiński, Cz. Nowak, Rzeszów–Krosno 2009
Skubisz P., Służba Bezpieczeństwa wobec osób zbiegłych z kraju. Stenogram wykładu wygłoszonego przez Zenona Polaka w marcu 1958 r., "Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989" 2011, nr 1(8–9)
Syrek W., Józef Cieśla "Topór". Przeciw brunatnemu i czerwonemu zniewoleniu, Krosno 2009
Syrnyk J., Analiza historyczno-antropologiczna działań organów bezpieczeństwa w kwestii tzw. nacjonalizmu ukraińskiego na Podkarpaciu w latach 1947–1989, Wrocław–Warszawa 2015
Syrnyk J., Ukraińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne (1956–1990), Wrocław 2008
Szopa P., Działania władz bezpieczeństwa i wymiaru sprawiedliwości wobec folksdojczów po zakończeniu wojny [w:] Krosno i powiat krośnieński w latach 1944–1956. Materiały z konferencji naukowych zorganizowanych przez Muzeum Podkarpackie w Krośnie w latach 2012–2013, red. Cz. Nowak, Krosno 2015
Twarze bezpieki w Polsce południowo-wschodniej 1944–1990. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa. Informator personalny, red. J. Izdebski, K. Kaczmarski, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2007
Wójcik Z.K., „WIN”-owcy krośnieńscy [w:] Dzieje Podkarpacia. Areszt śledczy PUBP w Krośnie i jego więźniowie (na tle działań antykomunistycznego podziemia w powiecie krośnieńskim w latach 1944–1956), t.7, red. J. Gancarski, Krosno 2003
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Paweł Fornal, Struktura i kadra kierownicza pionu SB KW MO / WUSW w Krośnie w latach 1975–1990 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 20 (2022)
- Paweł Fornal, Referat Ochrony przy Rafinerii Nafty Jedlicze (1951-1955) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(17) (2019)
- Paweł Fornal, Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Krośnie w latach 1944–1956. Struktura, kierownicy, działalność , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(13) (2015)
- Paweł Fornal, Mieczysław Chendyński (1901–1951), żołnierz ZWZ-AK, agent UB o pseudonimie „Twardy” , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 2(4) (2006)
- Paweł Fornal, Michał Barć (1903–1979), żołnierz ZWZ-AK, informator, agent celny, tajny współpracownik UB-SB o pseudonimach „Andrzej” i „Bąk” , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(7) (2009)
- Paweł Fornal, Struktura, kadra kierownicza i główne kierunki działań operacyjnych Referatu Służby Bezpieczeństwa Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej oraz Rejonowego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Brzozowie w latach 1957–1990 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(11) (2013)
- Paweł Fornal, Wybory czerwcowe 1989 r. w Brzozowie i rejonie brzozowskim w raportach Służby Bezpieczeństwa , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(12) (2014)
