Język Polski
English
Pion II Służby Bezpieczeństwa wobec Republiki Federalnej Niemiec, ludności niemieckiej, postaw proniemieckich i relacji polsko-niemieckich na przykładzie Górnego Śląska w latach 1957–1990
Zbigniew Bereszyński
https://orcid.org/0000-0001-9761-8701
Biogram
dr, historyk, zatrudniony w Instytucie Śląskim w Opolu. Zajmuje się głównie historią społeczno-polityczną Śląska Opolskiego oraz historią aparatu bezpieczeństwa PRL. Autor monografii NSZZ "Solidarność" i rewolucja solidarnościowa na Śląsku Opolskim 1980–1990, t. 1–2 (Opole 2014) oraz Komunistyczny aparat bezpieczeństwa i ludność niemiecka na Górnym Śląsku w latach 1945–1990 (wyd. 2, Opole – Gliwice 2019)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 18 (2020), strony: 71-97
Data publikacji: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/ARPRL201804
PDF
Abstrakt
Do najważniejszych zadań aparatu bezpieczeństwa na Górnym Śląsku należała walka z przejawami niemczyzny i postaw proniemieckich wśród rdzennej ludności regionu. W walce tej chodziło przede wszystkim o ochronę terytorialnego status quo w Europie, ukształtowanego w wyniku drugiej wojny światowej. Aparat bezpieczeństwa realizował również, a nawet przede wszystkim, zadania podyktowane interesem komunistycznego aparatu władzy, aspirującego do sprawowania pełnej kontroli nad wszystkimi obszarami życia społecznego. Był on jednym z głównych narzędzi realizacji utopijnej wizji społeczeństwa jednolitego pod względem ideowym, politycznym i narodowym. Wskazana tu dwuznaczność polityczna cechowała zwłaszcza pracę pionu kontrwywiadowczego Służby Bezpieczeństwa, znanego jako pion II, na tzw. odcinku niemieckim. Spośród wszystkich pionów organizacyjnych Służby Bezpieczeństwa właśnie ten pion na tym „odcinku” w największym stopniu realizował zadania zbieżne z polską racją stanu. Wielkim błędem byłoby jednak abstrahowanie od innych jego zadań, służących głównie politycznemu zniewoleniu społeczeństwa i realizacji totalitarnych aspiracji komunistycznego aparatu władzy.
Słowa kluczowe
Służba Bezpieczeństwa • kontrwywiad • pion II • Niemcy • Górny Śląsk Security Services (Poland) • counterintelligence • Division II • Germany • Upper Silesia
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (AIPN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu (AIPN Wr)
Instrukcje o pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945–1989), wstęp i oprac. T. Ruzikowski, Warszawa 2004
Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2: 1956–1975, red. nauk. P. Piotrowski, Warszawa 2006
Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3: 1975–1990, red. nauk. P. Piotrowski, Warszawa 2008
Bereszyński Z., Instytut Śląski w Opolu w krzywym zwierciadle doniesień tajnego współpracownika ps. „Jan” [w:] Granice kompromisu. Naukowcy wobec aparatu władzy ludowej, red. P. Franaszek, Warszawa 2015, s. 145–169.
Bereszyński Z., Komunistyczny aparat bezpieczeństwa i ludność niemiecka na Górnym Śląsku w latach 1945–1990, wyd. 2, Opole–Gliwice 2019
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990, Warszawa 1997
Hermański M., Jusupović A., Wróblewski T., Cywilne organy bezpieczeństwa państwa 1956–1990 [w:] Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. A. Jusupović, R. Leśkiewicz, Warszawa 2013, s. 111–150
Holona E., Dr Stanisław Michalak (1933–2007),"Indeks. Pismo Uniwersytetu Opolskiego" 2007, nr 5–6, s. 81
Lis M., Historia PIN – Instytutu Śląskiego w Opolu, Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu, https://instytutslaski.pl/historia-instytutu-slaskiego/, dostęp 10 X 2020 r.
Maziarz A., Zarys dziejów katedr i zakładów [w:] Półwiecze Katedry i Zakłady Instytutu Historii w latach 1957–2007, red. J. Dorobisz, Opole 2007
Piotrowski P., Struktury Służby Bezpieczeństwa MSW 1975–1990, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 1, s. 51–107
Sypko B., Stefan Oswald Popiołek (1926–1986) i jego zasługi dla Opola [w:] Opolanie znani i nieznani. Czasy po II wojnie światowej. Część 1, Opole 2017, red. M. Świder, s. 233–253
Terlecki R., Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990, Kraków 2007
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Zbigniew Bereszyński, Potencjał organizacyjno-kadrowy oraz ważniejsze kierunki działalności Służby Bezpieczeństwa w województwie opolskim w latach 1975–1990 (część I) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 20 (2022)
- Zbigniew Bereszyński, Tomasz Kozłowski, „Koniec imperium MSW. Transformacja organów bezpieczeństwa państwa 1989–1990”, Warszawa 2019 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 18 (2020)
- Zbigniew Bereszyński, Potencjał organizacyjno-kadrowy oraz ważniejsze kierunki działalności Służby Bezpieczeństwa w województwie opolskim w latach 1975–1990 (część II) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 21 (2023)
- Zbigniew Bereszyński, Grzegorz Kowal, Ośrodek Odosobnienia w Grodkowie (1981–1982), Wrocław 2013 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(14) (2016)
- Zbigniew Bereszyński, Rekrutacja, szkolenie i kariery funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa (na przykładzie województwa opolskiego) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(15) (2017)
- Zbigniew Bereszyński, Kadry aparatu bezpieczeństwa w województwie opolskim w latach 1956–1990 (ze szczególnym uwzględnieniem obsady personalnej stanowisk kierowniczych) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(14) (2016)
- Zbigniew Bereszyński, Okrągły stół i zmiany w postawie SB wobec „Solidarności”. Uwagi na marginesie publikacji Służba Bezpieczeństwa wobec przemian politycznych w latach 1988–1990. Region łódzki , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(8-9) (2011)
- Zbigniew Bereszyński, Służba Bezpieczeństwa i środowiska naukowe. Relacje ludzi nauki z aparatem represji na przykładzie Opola , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(12) (2014)
- Zbigniew Bereszyński, Odpowiedzialność karna i dyscyplinarna funkcjonariuszy UB, SB i MO w świetle udokumentowanych przykładów ze Śląska Opolskiego , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(16) (2018)
