Język Polski
English
Français (France)
Italiano
Deutsch
Akty kolektywnej przemocy antyżydowskiej w Rzeszowie i Krakowie w 1945 roku. Próba porównania w kontekście postępowań karnych
Polish-Jewish Studies, Nr 4 (2023), strony: 254-286
Data publikacji: 2024-01-03
https://doi.org/10.48261/PJS230409
PDF
Abstrakt
W artykule podjęto próbę porównania przebiegu dwóch aktów kolektywnej przemocy antyżydowskiej, do których doszło w powojennej Polsce najpierw 11–12 czerwca 1945 r. w Rzeszowie, a dwa miesiące później, 11 sierpnia, w Krakowie, oraz postępowań karnych wszczętych w związku z nimi. W tekście przedstawiono działania organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, związane z tymi wydarzeniami zarówno w latach czterdziestych XX w., jak i po 1989 r., gdy stały się one przedmiotem śledztw Okręgowych Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Krakowie i Rzeszowie, a później Oddziałowych Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w tych miastach.
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie, Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Rzeszowie; Wojskowy Sąd Rejonowy w Rzeszowie.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Wojskowa Prokuratura Okręgowa nr V w Krakowie; Wojskowy Sąd Okręgowy nr V w Krakowie.
Archiwum Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Krakowie, Dokumentacja śledztwa.
Archiwum Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Rzeszowie, Dokumentacja śledztwa.
Kwiek J., Wydarzenia antyżydowskie 11 sierpnia 1945 r. w Krakowie. Dokumenty, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 2001, nr 1.
Cichopek A., Pogrom Żydów w Krakowie 11 sierpnia 1945 r., Warszawa 2000.
Cichopek A., The Cracow Pogrom of August 1945. A Narrative Reconstruction [w:] Contested Memories. Poles and Jews during the Holocaust and Its Aftermath, red. J.D. Zimmerman, New Brunswick 2003.
Cichopek-Gajraj A., Pogromy w Krakowie (Polska) i Topolczanach (Słowacja) w 1945 r. – analiza porównawcza [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie (1939–1946), red. A. Grabski, Warszawa 2019.
Cichopek-Gajraj A., Przemoc antyżydowska w Krakowie w 1918 i 1945 r. Analiza porównawcza [w:] Pytać mądrze. Studia z dziejów społecznych i kulturowych. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Andrzejowi Chwalbie, red. A. Czocher, B. Klich-Kluczewska, Kraków 2020.
Gawron E., Powojenna emigracja Żydów z Polski. Przykład Krakowa [w:] Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. F. Tych, M. Adamczyk-Garbowska, Warszawa–Lublin 2011.
Grabski A., Wstęp [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie (1939–1946), red. A. Grabski, Warszawa 2019.
Grądzka-Rejak M., Ocaleni z Zagłady – zarys demograficzny, „Studia nad Totalitaryzmami i Wiekiem XX” 2019, t. 3.
Grinberg D., Wokół idei pogromów. Definicje, główne szkoły interpretacji, źródła nieporozumień [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 3: Historiografia, polityka, recepcja społeczna (do 1939 roku), red. K. Kijek, A. Markowski, K. Zieliński, Warszawa 2019.
Gross J.T., Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści, Kraków 2008.
Kaczmarski K., Antyżydowskie zajścia 1945 [w:] Encyklopedia Rzeszowa, red. Z. Budzyński, Rzeszów 2011.
Kaczmarski K., Pogrom, którego nie było. Rzeszów, 11–12 czerwca 1945 r. Fakty, hipotezy, dokumenty, Rzeszów 2008.
Krzyżanowski Ł., „To było między pierwszą a drugą”. Zabójstwo Róży Berger podczas pogromu w Krakowie 11 sierpnia 1945 r., „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2019, nr 15. Kwiek J., Nie chcemy Żydów u siebie. Przejawy wrogości wobec Żydów w latach 1944–1947, Warszawa 2021.
Kwiek J., Pogrom antyżydowski w Krakowie 11 sierpnia 1945 r. [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie (1939–1946), red. A. Grabski, Warszawa 2019.
Kwiek J., Żydzi, Łemkowie, Słowacy w województwie krakowskim w latach 1945–1949/50, Kraków 1998.
Małecki J.M., Zamieszki w Krakowie w kwietniu 1918 r. Pogrom czy rozruchy głodowe? [w:] The Jews in Poland, t. 1, red. A.K. Paluch, Kraków 1992.
Nijakowski L.M., Rozkosz zemsty. Socjologia historyczna mobilizacji ludobójczej, Warszawa 2013.
Ożóg M.E., Żydzi po wyzwoleniu [w:] Dzieje Rzeszowa, t. 3, red. F. Kiryk, Rzeszów 2001.
Rączy E., Zagłada Żydów w dystrykcie krakowskim w latach 1939–1945, Rzeszów 2014.
Szaynok B., Polska historiografia po 1989 r. na temat pogromów [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, t. 4: Holokaust i powojnie (1939–1946), red. A. Grabski, Warszawa 2019.
Śmietanka-Kruszelnicki R., Pogrom w Kielcach – Podziemie w roli oskarżonego [w:] Wokół pogromu kieleckiego, red. Ł. Kamiński, J. Żaryn, Warszawa 2006.
Tokarska-Bakir J., Cries of the Mob in the Pogroms in Rzeszów (June 1945), Cracow (August 1945) and Kielce (July 1946) as a Source to the History of Mentality, „East European Politics & Societies” 2011, t. 25, nr 3.
Tokarska-Bakir J., Legendy o krwi. Antropologia przesądu, Warszawa 2008.
Tokarska-Bakir J., Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939–1946, Wołowiec 2012.
Wierzbieniec W., Antyżydowskie zajścia 1919 [w:] Encyklopedia Rzeszowa, red. Z. Budzyński, Rzeszów 2011.
Wierzbieniec W., Żydzi rzeszowscy [w:] Encyklopedia Rzeszowa, red. Z. Budzyński, Rzeszów 2011.
Zaremba M., Wielka trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Warszawa 2012.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Polish-Jewish Studies
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.pl
Inne teksty tego samego autora
- Roman Gieroń, Historia ocalenia Rudolfa Grossfelda w trakcie okupacji niemieckiej. Próba rekonstrukcji , Polish-Jewish Studies: Nr 3 (2022)
- Roman Gieroń, Proces Williego Haasego przed Sądem Wojewódzkim w Krakowie w 1951 roku , Polish-Jewish Studies: Nr 4 (2023)
- Roman Gieroń , Zarys problematyki pomocy udzielanej Żydom podczas okupacji niemieckiej w aktach postępowań karnych wszczętych na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 r. na obszarze powojennego województwa krakowskiego , Polish-Jewish Studies: Nr 2 (2021)
- Roman Gieroń, Refleksje na marginesie wystawy o niemieckich badaniach antropologicznych rodzin żydowskich w Tarnowie w 1942 roku , Polish-Jewish Studies: Nr 3 (2022)
- Roman Gieroń, „Ofiary wołają do nas o pamięć”. Sprawozdanie z działalności Oddziału IPN w Krakowie w związku z 80. rocznicą rozpoczęcia Aktion „Reinhardt” , Polish-Jewish Studies: Nr 4 (2023)
