Technology in the Work of the Security Service: On the Monograph by Ryszard Kawalec, Departament Techniki MSW (1971–1990) [Department of Technology of the Ministry of Internal Affairs (1971–1990)], Toruń 2024
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, No. 23 (2025), pages: 647-662
Publication date: 2025-12-23
https://doi.org/10.48261/ARPRL252323
Abstract
The book Departament Techniki MSW (1971–1990) [Department of Technology of the Ministry of Internal Affairs (1971–1990)], Toruń 2024, by Ryszard Kawalec addresses the issue of operational technology, which was managed by one of the technical and operational divisions of the Ministry of Internal Affairs – the Department of Technology. The publication consists of two parts: a theoretical section discussing technical measures (wiretapping, surveillance and secret searches), and a practical section presenting examples of the use of these measures in operational cases. Particularly valuable are the sections introducing new information to the scholarly discourse, including the types of equipment used for the installation and operation of wiretaps, statistical data on technical measures, and methods of detecting wiretaps in the diplomatic missions of the Polish People’s Republic. However, the author has not avoided certain shortcomings, treating the subject of agents too superficially and, above all, assuming that the omission of names or even file references in the cases discussed would prevent “sensationalism”. The source base also raises doubts due to the omission of files from the so-called “restricted resource”. Despite these limitations, the monograph remains a valuable and well-written contribution that reads with ease and provides new insights into the functioning of the security apparatus of the Polish People’s Republic.
References
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).
Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów, DzU 2006, nr 218, poz. 1592.
Ustawa z dnia 29 kwietnia 2016 r. o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz niektórych innych ustaw, DzU 2016, poz. 749.
Bruno Kowalsky w rozmowie z Krzysztofem Pyzią. Ile oni wiedzą o tobie?, Warszawa 2019. Ewidencja operacyjna i archiwum organów bezpieczeństwa PRL w latach 1944–1990. Zbiór normatywów, oprac. i red. M. Komaniecka-Łyp, Kraków 2017 („Normatywy Aparatu Represji”, t. 6).
Instrukcje i przepisy wywiadu cywilnego PRL z lat 1953–1990, red. W. Bagieński, wybór i oprac. W. Bagieński, A.K. Piekarska, Warszawa 2020.
Instrukcje pracy kontrwywiadowczej Wojskowej Służby Wewnętrznej wraz z instrukcjami prowadzenia dokumentacji i ewidencji (1957–1990), red. B. Kapuściak, Kraków 2010 („Normatywy Aparatu Represji”, t. 2).
Instrukcje pracy pionów pomocniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa (1945–1989), wybór, wstęp i oprac. M. Komaniecka, Kraków 2010 („Normatywy Aparatu Represji”, t. 1).
Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962–1989. Wybór dokumentów, red. i oprac. A. Dziurok, F. Musiał, Kraków–Katowice 2017 („Normatywy Aparatu Represji”, t. 5).
„Karnawał” po amerykańsku. Placówki dyplomatyczne USA w PRL wobec polskich wydarzeń od sierpnia 1980 do grudnia 1981 r., wprowadzenie, wybór i oprac. P. Pleskot, Warszawa 2020.
Normatywy Departamentu III oraz Departamentu Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa MSW (1956–1990), red. i oprac. C. Wilanowski, wybór dok. W. Frazik, C. Wilanowski, Warszawa 2020.
Normatywy Wojskowej Służby Wewnętrznej (1957–1990), red. B. Kapuściak, Katowice 2019.
Podsłuchy zgodnie z prawem. Przepisy o wykorzystywaniu środków technicznych w pracy operacyjnej jako akty wykonawcze do ustawy z 14 lipca 1983 r. o Urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych, oprac. M. Komaniecka-Łyp, „Komunizm: System – Ludzie – Dokumentacja” 2018, nr 7.
Wyniki pracy wywiadu naukowo-technicznego MSW PRL 1971–1989, oprac. M. Sikora, Katowice–Warszawa 2021.
A Handbook of the Communist Security Apparatus in East Central Europe 1944–1989, red. K. Persak, Ł. Kamiński, Warszawa 2005.
Andrew Ch., Mitrochin W., Archiwum Mitrochina I. KGB w Europie i na Zachodzie, tłum. M.M. Brzeska, R. Brzeski, Poznań 2015 (wyd. 2, popr.).
Awłasewicz T., Niewidzialni. Największa tajemnica służb specjalnych PRL, Warszawa 2021.
Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 1–2, Warszawa 2017.
Bednarek J., Zakres standaryzacji opisu archiwalnego w „Cyfrowym Archiwum” Instytutu Pamięci Narodowej [w:] Standaryzacja opisu archiwalnego, red. J. Bednarek, P. Pierzyna, Warszawa–Łódź 2016 („Symposia Archivistica”, t. 1).
Bułhak W., Wywiad PRL a Watykan 1962–1978, Warszawa 2019.
Ciupa R., Komaniecka M., Szpiegowski arsenał bezpieki. Obserwacja, technika operacyjna, perlustracja korespondencji jako środki pracy Służby Bezpieczeństwa PRL, Katowice–Kraków 2011.
Ciupa R., Małachowska E., Oczy i uszy bezpieki. Metody inwigilacji społeczeństwa przez Służbę Bezpieczeństwa za pomocą środków technicznych: tajnej obserwacji, dokumentacji fotograficznej, perlustracji korespondencji i podsłuchów w latach 1956–1989. Katalog wystawy, Katowice 2009.
Ciupa R., Wykorzystanie aparatów fotograficznych w pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w latach 1970–1980 [w:] Obserwacja w służbie SB. Studia i szkice, red. M. Komaniecka-Łyp, Kraków 2022.
Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku wschodniego 1944–1989, red. K. Persak, Ł. Kamiński, Warszawa 2010.
Dąbrowski F., Cyfrowe Archiwum – system informacji archiwalnej i środowisko pracy archiwisty w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, „Rocznik Antropologii Historii” 2019, R. 9, nr 12.
Grabowska-Siwiec A., Kontrwywiad a władza. Od Departamentu II MSW do Zarządu Kontrwywiadu UOP, Warszawa 2024.
Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. A. Jusupović, R. Leśkiewicz, Warszawa 2013.
Jaskułowski T., Przyjaźń, której nie było. Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD wobec MSW 1974–1990, Warszawa 2014.
Jaskułowski T., Życie na podsłuchu. Ocena treści filmu w świetle praktyki działania Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego NRD. Głos w dyskusji, „Studia Filmoznawcze” 2023, nr 44.
Jezierski M., Płaska K., Zbiór zastrzeżony – odtajnianie na raty, „Biuletyn IPN” 2017, nr 1–2.
Kawalec R., Departament Techniki MSW (1971–1990), Toruń 2024.
Kawalec R., Legalizacja w komunistycznych organach bezpieczeństwa w Polsce (1944–1990), „Dzieje Najnowsze” 2012, R. 44, z. 2.
Komaniecka M., Agentura pionów techniczno-operacyjnych aparatu bezpieczeństwa na przykładzie KW MO / WUSW w Krakowie w latach 1956–1990 [w:] Antropologia donosu, red. J. Syrnyk, R. Klementowski, Wrocław–Warszawa 2017.
Komaniecka M., Pod obserwacją i na podsłuchu. Rzeczowe środki pracy operacyjnej w województwie krakowskim w latach 1945–1990, Kraków 2014.
Komaniecka M., Wprowadzenie [w:] Instrukcje pracy pionów pomocniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa (1945–1989), wybór, wstęp i oprac. M. Komaniecka, Kraków 2010 („Normatywy Aparatu Represji”, t. 1).
Komaniecka-Łyp M., Współpraca Biura „B” MSW z jego odpowiednikami w służbach bezpieczeństwa bloku sowieckiego (przypadek ZSRS, NRD, CSRS i WRL). Metody pracy i „wymiana doświadczeń operacyjnych”, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2023, nr 21.
Krzaczkowska A., Likwidacja „zetki”, „Biuletyn IPN” 2017, nr 1–2.
Larecki J., Wielki leksykon służb specjalnych świata. Organizacje wywiadu, kontrwywiadu i policji politycznych świata. Terminologia profesjonalna i żargon operacyjny, Warszawa 2007.
Leśkiewicz R., Pieczunko A., Inwentarz archiwalny IPN w sieci, „Pamięć.pl” 2013, nr 1.
Majchrzak G., Podsłuchy w sprawach operacyjnych [w:] Osobowe źródła informacji – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2008.
Mączka A., System „Cyfrowe Archiwum” jako narzędzie obsługi użytkownika archiwów Instytutu Pamięci Narodowej [w:] Archiwa, historia, pamięć. Bilans 15 lat działalności archiwalnej Instytutu Pamięci Narodowej, red. nauk. J. Bednarek, R. Leśkiewicz, P. Perzyna, Łódź–Warszawa 2018.
Melton H.K., Alekseenko V., Hasco M.M., Vreisleben D., The Secret History of KGB Spy Cameras 1945–1995, Berlin 2018.
Melton H.K., Vreisleben D., Hasco M.M., The Secret History of STASI Spy Cameras 1950–1990, Berlin 2020.
Oči státní bezpečnosti. Organizace, přislušnici akce Správy sledováni StB. Eyes of the State Security. Structure, People and Operations of the Czechoslovak Communist State Security Surveillance Administration, red. P. Blažek, Praha 2024.
Perzyna P., Zasada strukturalna w praktyce Instytutu Pamięci Narodowej. Refleksje po opublikowaniu inwentarza archiwalnego [w:] Zasada strukturalna jako podstawa opisu archiwaliów w zintegrowanych systemach informacji archiwalnej, red. R. Leśkiewicz, A. Żeglińska, Warszawa 2015.
Pleskot P., „Włamywacze z SB”. Akcje penetracyjne kontrwywiadu PRL w Konsulacie USA w Krakowie (lata osiemdziesiąte XX w.) – szkic źródłoznawczy, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2022, nr 20.
Schmole A., Abteilung 26. Telefonkontrolle, Abhörmaßnahmen und Videoüberwachung, Berlin 2009.
Siemiątkowski Z., Wywiad a władza. Wywiad cywilny w systemie sprawowania władzy politycznej PRL, Warszawa 2009.
Sikora M., Black Box. Wywiad jako instrument transferu technologii i wsparcia decyzji ekonomicznych w PRL 1955–1990, Katowice–Warszawa 2021.
Sikora M., Współpraca Departamentu I MSW z Hauptverwaltung Aufklärung MfS w zakresie tajnego pozyskiwania nowych technologii dla przemysłu PRL i NRD w latach 1975–1990, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2017, nr 29.
Wyszczelski L., Recenzja książki: Ryszard Kawalec, Departament Techniki (1945–1990), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2024, ss. 619, „Copernicus Political and Legal Studies” 2024, t. 3, nr 4.
Życie na podsłuchu: materiały pomocnicze dla nauczycieli, oprac. Ł. Kamiński, Warszawa 2007.
Blisko 7 tysięcy jednostek archiwalnych opuściło w 2015 r. zbiór zastrzeżony, https://ipn.gov.pl/pl/ dlamediow/komunikaty/12204,Blisko-7-tysiecy-jednostek-archiwalnych-opuscilo-w-2015-r-zbior-zastrzezony.html, dostęp 31 VII 2025 r.
License
Copyright (c) 2025 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Monika Komaniecka-Łyp, The Vehicle Fleet of the “B” Bureau of the Ministry of Internal Affairs. Transportation as a Condition of Work of the Surveillance Division , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 22 (2024)
- Monika Komaniecka-Łyp, Cooperation between Bureau “B” of the Ministry of the Interior with its counterparts in the security services of the Soviet bloc (namely, those of: the USSR, the GDR, Czechoslovakia and Hungary). Working methods and “exchange of operational experience” , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 21 (2023)
- Monika Komaniecka-Łyp, The Activities of Regional Censorship Offices under Martial Law in Poland , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 18 (2020)
Język Polski
English
PDF (Język Polski)
