Język Polski
English
“She Displays an Uncompromisingly Hostile Attitude Towards the Socialist System”. Security Apparatus Repression Against an Opposition Activist and Single Mother, and Methods of Resisting the Actions of the Security Services, as Exemplified by Elżbieta Potrykus in 1980–1987
Przemysław Benken
https://orcid.org/0000-0002-1385-3016
Instytut Pamięci Narodowej
BioPrzemysław Benken (b. 1985) – Dr. habil. in History, currently at the Institute of National Remembrance Branch in Szczecin Historical Research Office, author of more than a hundred academic publications concerning, i.a., recent Polish history, with particular focus on the Communist security apparatus. Distinguished with the Janusz Kurtyka Award for the best monograph on the history of the Home Army (2022).
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, No. 23 (2025), pages: 394-420
Publication date: 2025-12-23
https://doi.org/10.48261/ARPRL252314
PDF (Język Polski)
Abstract
The study examines the repressive measures undertaken by the security apparatus against Elżbieta Potrykus, a prominent activist of the “Solidarity” trade union in Koszalin, as well as her ways of resisting. Potrykus was exceptional not only as the sole woman serving on the union’s National Coordinating Committee (Krajowa Komisja Porozumiewawcza, KKP), but also as a single mother who strived to run underground opposition activity while raising her son – a circumstance that the security services in Koszalin sought to exploit ruthlessly. To elucidate the reasons, scope, and consequences of the actions directed against her, the study presents key information on her opposition activities when she was under surveillance, and basic details concerning the officers she confronted after the imposition of 1981 martial law, that is, during searches of her flat, “preventive” interviews, and her detention.
References
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku (AIPN Gd).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie (AIPN Sz).
Dokumenty Krajowej Komisji Porozumiewawczej i Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” (1980–1981), wybór M. Owsiński, wstęp i oprac. T. Kozłowski, Warszawa 2012.
Kryptonim „Klan”. Służba Bezpieczeństwa wobec NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, t. 1: Wrzesień 1980 – wrzesień 1981, wybór i oprac. M. Kruk, R. Żydonik, współpraca S. Cenckiewicz, Warszawa–Gdańsk 2010.
Narodziny „Solidarności”. Krajowa Komisja Porozumiewawcza 17 września – 10 listopada 1980, wstęp i oprac. T. Kozłowski, Warszawa 2013.
Potrykus E., Dzieciństwo w cieniu stanu wojennego. Wspomnienia matki, Gdynia 2022.
Japońska wizyta „Solidarności”, „Tygodnik Solidarność” 1981, nr 8.
Wyszkowski K., Spruć i przerobić, „Tygodnik Solidarność” 1981, nr 9.
Benken P., Opór społeczny wobec stanu wojennego w województwie koszalińskim w optyce lokalnego aparatu bezpieczeństwa i władz partyjnych (wybrane aspekty), „Przegląd Archiwalny IPN” 2023, nr 16.
Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 2–3, red. G. Waligóra et al., Warszawa 2012–2019.
Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 4–5, red. J. Olaszek et al., Warszawa 2020–2023.
Friszke A., Rewolucja Solidarności 1980–1981, Kraków 2014.
Frydrysiak A., Solidarność w województwie koszalińskim 1980–1989, Koszalin 2006.
Kościelny R., Kubaj A., NSZZ „Solidarność” Region Pobrzeże [w:] NSZZ Solidarność 1980–1989, t. 3: Polska Północna, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.
Paczkowski A., Solidarność wobec perspektywy rozwiązania siłowego [w:] Czas przełomu. Solidarność 1980–1981, red. W. Polak, P. Ruchlewski, J. Kufel, Gdańsk 2010.
Archiwum Emigranta, Zapis wywiadu z Elżbietą Potrykus, b.d., https://archiwumemigranta.pl/ elzbieta-potrykus/, dostęp 23 VII 2024 r.
License
Copyright (c) 2025 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Przemysław Benken, [Review] Piotr Hac, Rzeczywistość równoległa. Plany dotyczące wprowadzenia w Polsce w latach 1987–1989 stanu wyjątkowego na tle rozmów rządzących z opozycją [Parallel reality. Plans to introduce martial law in Poland in 1987–1989 against the background of talks between the government and the opposition], Katowice–Warsaw 2023, 392 pp. , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 22 (2024)
- Przemysław Benken, "Dear Stefek..." The Story of the Collaboration between Stefan Sumlet, a Soldier in the Polish Guard Companies of the US Army, and the Communist Security Apparatus. A Case Study , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 20 (2022)
- Przemysław Benken, "I am ready for anything to have the opportunity to live in a free and democratic country". History of escape of Capitan Stanisław Szymonik, crypographer of the Permanent Representative of People's Republic of Poland to the United Nations in New York , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(14) (2016)
- Przemysław Benken, Aparat bezpieczeństwa a geneza wypadków gryfickich w 1951 r. , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(11) (2013)
- Przemysław Benken, Officers as Victims of Western Capitalism? Improprieties in Equipment Purchasing by the Technical Supply Departament of the Communications Board of the Ministry of the Interior in the Years 1957–1964 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(12) (2014)
- Przemysław Benken, Behind the scenes of agent "Zaręba's" (Donat Czerewacz) activities aimed at the Home Army Group "Radosław" in 1947–1949 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(13) (2015)
- Przemysław Benken, Agnieszka Pietrzak, Soldiers of the battalion of the Home Army battalion „Zośka” repressed between 1944–1956, Warsaw 2016 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(14) (2016)
- Przemysław Benken, Marcin Stefaniak, [Review] Michał Siedziako, Marian Jurczyk (1935–2014). Biografia polityczna szczecińskiej legendy „Solidarności” [Marian Jurczyk (1935–2014). Political Biography of the Szczecin Legend of Solidarity], Gdańsk 2024, 912 pp. , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 23 (2025)
