The Trial of the Polnische Polizei Functionaries from Wodzisław Accused of Crimes Against Jews (Held According to the Regulations of the 31 August 1944 Decree)
Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 500-529
Data publikacji: 2023-06-20
Abstrakt
After the Polish defeat in 1939, the German occupiers established a new police force within the General Governorate, formed of pre-war officers of the Polish State Police. They named it Polnische Polizei (Polish Police). The new police gained the name of the ‘Navy Blue Police’ because of the colour of the uniforms, and has become engraved under this name in social awareness and historical research. The officers of the Polnische Polizei were to implement the orders imposed by their German superiors. Among these tasks, anti-Jewish operations played an important role. The paper discusses the participation of Polnische Polizei policemen in the deportation of Jews from Wodzisław in the Jędrzejów district in 1942; it also attempts to verify the charges raised during the post-war trial of two functionaries. The analysis unambiguously proves that during the Jewish deportation period at least two policemen, including Józef Machowski, were involved in the murders of Jews. In addition, the same policeman, together with Józef Klepka from the Wodzisław police station, participated in the murder of the Rajzman family; Machowski was the one who shot them. For these crimes, Machowski was sentenced to capital punishment, and the sentence was carried out.
Słowa kluczowe
Polnische Polizei • Józef Klepka • Józef Machowski • August Decree • ‘August decrees’ • trial policja granatowa • Józef Klepka • Józef Machowski • „sierpniówki” • proces
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych, Akta Funkcjonariuszy PP
Archiwum Akt Nowych, Armia Krajowa
Archiwum Akt Nowych, Archiwum Środowiska Żołnierzy Armii Krajowej Obwód Jędrzejów
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, Żydowska Samopomoc Społeczna
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Der Kommandeur der Sicherheitspolizei und des SD für den Distrikt Radom Der Stadt- und Kreishauptmann Kielce
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Zbiór Akt Policji Polskiej
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach, Kolekcja Mateusza Mielniczuka
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach, Sąd Apelacyjny w Kielcach
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach, Sąd Okręgowy w Kielcach
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Kielcach, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Kielcach
Archiwum Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Krakowie, Dokumentacja śledztwa
Archiwum Państwowe w Kielcach, Armia Krajowa Obwód Jędrzejów
Archiwum Państwowe w Kielcach, Związek Bojowników o Wolność i Demokrację
Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939–1945. Województwo kieleckie, Warszawa 1980.
Wokół procesu biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka. Wspomnienia nazaretanki s. Iza-belli Machowskiej, oprac. T. Domański, D. Kozieł, Kielce 2013.
Adamczyk E., „Wiktor”, Mój udział w kontrwywiadzie Armii Krajowej, Warszawa 2007.
Artymiak A., Ofiary zbrodni niemieckich w powiecie jędrzejowskim w latach 1939–1945, Jędrzejów 1947.
Berendt G., Żydzi zbiegli z gett i obozów śmierci [w:] Zagłada Żydów na polskiej prowincji, red. M. Trębacz, A. Sitarek, E. Wiatr, Łódź 2012.
Curilla W., Der Judenmord in Polen und die deutsche Ordnungspolizei 1939–1945, Verlag: Ferdinand Schöningh, Paderborn – München – Wien – Zürich 2011.
Czarny W., Ruch oporu na ziemi wodzisławskiej, „Przyjaciel Wodzisławia” 1986, nr 2.
Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 1–2, red. B. Engelking, J. Grabowski, Warszawa 2018.
Domański T., „Sierpniówki” jako źródło do dziejów Armii Krajowej w Okręgu Radomsko-Kieleckim na przykładzie procesów przed Sądem Okręgowym, Sądem Apelacyjnym i Sądem Wojewódzkim w Kielcach. Wybrane problemy badawcze [w:] Z dziejów Polskiego Państwa Podziemnego na Kielecczyźnie 1939–1945, red. J. Gapys, T. Domański, Kielce 2016.
Domański T., Z dziejów policji granatowej. Proces Edwarda Krepskiego [w:] 225 lat policji w Polsce. Geneza i ewolucja policji, red. P. Majer, M. Seroka, Olsztyn 2017.
Domański T., Z historii oddziału „Wybranieckich”, czyli o wiarygodności materiałów śledczych i operacyjnych UB,cz. 1, „Arcana” 2012, nr 106–107; cz. 2, „Arcana” 2013, nr 109.
Domański T., Jankowski A., Represje niemieckie na wsi kieleckiej 1939–1945, Kielce 2011.
Hempel A., Pogrobowcy klęski. Rzecz o policji „granatowej” w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, Warszawa 1990.
Kraemer J., Wodzisław [w:] Encyclopedia of camps and ghettos 1939–1945, t. 2, cz. A: Ghettos in german-occupied Eastern Europe, red. M. Dean, M. Hecker, b.m.w., 2012.
Laskowski Julian, Karbowniczek Józefa [w:] Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holokaustu. Polska, red. I. Gutman, Kraków 2009.
Litwiński R., Komisja rehabilitacyjno-kwalifikacyjna dla byłych policjantów (1946‒1952), „Dzieje Najnowsze” 2004, nr 1.
Litwiński R., Policja granatowa w okupacyjnej Warszawie w obronie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Od podległości wobec okupanta do współpracy z Polskim Państwem Podziemnym [w:] Porządek publiczny i bezpieczeństwo w okupacyjnej Warszawie, red. R. Spałek, Warszawa 2018.
Młynarczyk J.A., Judenmord in Zentralpolen. Der Distrikt Radom im Generalgouvernement 1939–1945, Darmstadt 2007.
Młynarczyk J.A., Pomiędzy współpracą a zdradą. Problem kolaboracji w Generalnym Gu-bernatorstwie – próba syntezy, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2009, nr 1.
Nowak M.K., Z nurtem i pod prąd. 100 lat OSP Wodzisław na tle historii ruchu strażackiego w regionie, Wodzisław–Kraków 2004.
Ropelewski A., W jędrzejowskim obwodzie AK, Warszawa 1986.
Ropelewski A., W służbie wywiadu Polski Walczącej (na przykładzie Obwodu ZWZ-AK Jędrzejów), Gdańsk 1994.
Seidel R., Deutsche Besatzungspolitik in Polen. Der Distrikt Radom, Paderborn – München – Wien – Zürich 2006.
Szymańska-Smolkin S., Fateful Decisions: The Polish Policemen and the Jewish Population of Occupied Poland, 1939–1945, b.m., 2017.
The Yad Vashem Encyclopedia of the Ghettos during the Holocaust, red. G. Miron, S. Sul-hani, t. 2, Jerusalem 2009.
Urbański K., Gminy żydowskie małe w województwie kieleckim w okresie międzywojennym, Kielce 2006.
Dz.U. 1946, nr 69, poz. 377 z późn. zm. (tekst jednolity).
Domański T., Korekta obrazu? Refleksje źródłoznawcze wokół książki „Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski”, https://pamiec.pl/pa/biblioteka--cyfrowa/publikacje/33085,Korekta-obrazu-Refleksje-zrodloznawcze-wokol-ksiazki--Dalej-jest-noc-Losy-Zydow-w.html
Grabowski J., The Polish Police Collaboration in the Holocaust https://www.ushmm.org/m/pdfs/20170502-Grabowski_OP.pdf
http://andreovia.pl/publikacje/zydzi-z-jedrzejowa/item/35-yad-vashem
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Polish-Jewish Studies
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.pl
Inne teksty tego samego autora
- Tomasz Domański, Niemiecka administracja gminna w Generalnym Gubernatorstwie i jej pozostałość aktowa do badań nad relacjami polsko-żydowskimi. Przykład dystryktu radomskiego , Polish-Jewish Studies: Nr 4 (2023)
- Tomasz Domański, Wstęp , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
- Tomasz Domański, Korekta obrazu? Refleksje źródłoznawcze wokół książki Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa 2018, t. 1–2 , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
- Tomasz Domański, Alicja Gontarek, Wstęp , Polish-Jewish Studies: Nr 2 (2021)
- Tomasz Domański, Sprawozdanie z konferencji „Relacje polsko-żydowskie w XX wieku. Badania – kontrowersje – perspektywy”, Colloquium III: „Polacy i Żydzi w cieniu okupacji niemieckiej na ziemiach polskich”, Kielce 2019 , Polish-Jewish Studies: Nr 2 (2021)
- Tomasz Domański, Correcting the Picture? , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
- Tomasz Domański, Alicja Gontarek, Wstęp , Polish-Jewish Studies: Nr 3 (2022)
- Tomasz Domański, Introduction , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
- Tomasz Domański, Alicja Gontarek, Wstęp , Polish-Jewish Studies: Nr 4 (2023)
- Tomasz Domański , Konwersje Żydów na katolicyzm w Generalnym Gubernatorstwie na przykładzie diecezji kieleckiej , Polish-Jewish Studies: Nr 2 (2021)