Zarejestruj Zaloguj
 
  Język Polski   English   Français (France)   Italiano   Deutsch
logo
okladka

Nr 1 (2020)

ISSN:
2719-4086
eISSN:
2957-1413

Data publikacji:
2020-04-28

Okładka

Działy

Studia

Recenzje/Polemiki

Kronika

Nr 1 (2020)

„Polish-Jewish Studies”, v. 1, Warszawa 2020, 856 s., ISSN: 2719-4086

Dwujęzyczny (polsko-angielski) rocznik jest poświęcony historii społeczności żydowskiej na ziemiach polskich w XX wieku, utrwalaniu pamięci o polskich Żydach oraz wzajemnym i skomplikowanym relacjom polsko-żydowskim. W zamierzeniu redaktorów periodyk został przygotowany jako forum wymiany aktualnych ustaleń badawczych w obszarze „Jewish Studies” przez badaczy z różnych ośrodków naukowych.

Treść pierwszego numeru obejmuje przede wszystkim artykuły dotyczące okresu II wojny światowej, odnoszące się do szerokiego spektrum relacji polsko-żydowskich w czasie najtrudniejszej próby: zarówno negatywnych, jak i pozytywnych doświadczeń. Edycję zamykają teksty recenzyjne ważniejszych i kontrowersyjnych niekiedy opracowań badawczych z ostatnich lat, a także sprawozdania z konferencji naukowych oraz opis inicjatyw na rzecz zachowania pamięci o polskich Żydach.

Pierwszy numer periodyku został opublikowany poniżej, jest dostępny także w wersji elektronicznej w Bibliotece Cyfrowej IPN na portalu przystanekhistoria.pl.


Studia

  • „Aryjskie papiery”. Z problematyki pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w legalizowaniu fałszywych tożsamości na obszarze Generalnego Gubernatorstwa

    Sebastian Piątkowski

    Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 15-40

    Abstrakt

    W okresie okupacji Żydzi przebywający w Generalnym Gubernatorstwie szukali najróżniejszych sposobów ocalenia siebie i swych bliskich przed zbrodniczą polityką Niemców. Jednym z nich było zdobycie fałszywych dokumentów i funkcjonowanie w oparciu o nie jako Polacy i chrześcijanie. Przyjęcie nowej tożsamości mogło zakończyć się sukcesem tylko w wypadku bardzo dobrej znajomości języka polskiego oraz polskiej obyczajowości i kultury. Zdobycie fałszywych dokumentów było procesem skomplikowanym i wymagającym współpracy z Polakami. Krokiem najważniejszym stawało się uzyskanie zaświadczenia o chrzcie w Kościele katolickim. Od osób zaprzyjaźnionych otrzymywano tego rodzaju dokumenty bezpłatnie. Były to papiery dotyczące ich bliskich, zwłaszcza zmarłych lub też zaginionych bez wieści podczas działań wojennych. Istniał też rynek handlu fałszywymi metrykami chrztu. Krokiem kolejnym było zdobycie zaświadczenia o zameldowaniu, co stwarzało szansę wyrobienia dowodu osobistego (kenkarty). Osoby zamożne mogły starać się o zakup całych kompletów sfałszowanych dokumentów. Niektórzy uciekinierzy z gett otrzymywali je bezpłatnie od Polaków zaangażowanych w antyniemiecką konspirację wojskową i cywilną. Funkcjonowanie pod fałszywą tożsamością było bardzo trudne i związane z wieloma uwarunkowaniami. Osoby takie tropili zarówno Niemcy, jak i polscy szantażyści (szmalcownicy). Nierzadko największą szansą na przetrwanie ukrywającej się osoby był jej wyjazd do pracy przymusowej w Niemczech. Tam części uciekinierów z gett udających Polki lub Polaków udało się dotrwać do końca wojny.

  • ‘Aryan Papers’. On the Help Provided by Poles in Legalising False Identities for Jews in the Territory of the General Governorate for the Occupied Polish Regions

    Sebastian Piątkowski

    Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 437-463

  • Polskie przedstawicielstwo konsularno-dyplomatyczne w Hawanie a sprawa uchodźców żydowskich na Kubie podczas II wojny światowej

    Alicja Gontarek

    Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 41-76

    Abstrakt

    Artykuł omawia działalność polskiego przedstawicielstwa konsularno-dyplomatycznego w Hawanie wobec kwestii uchodźców żydowskich, którzy podczas II wojny światowej znajdowali się na Kubie. Dotyczy także roli, jaką odegrała ta placówka wraz z rządem polskim na uchodźstwie i m.in. Poselstwem RP w Bernie, Lizbonie i Madrycie podczas akcji pozyskiwania/potwierdzania paszportów kubańskich i dominikańskich dla uchodź-ców żydowskich przebywających w Europie i na Dalekim Wschodzie. Najpierw przed-stawiono stan organizacyjny dyplomacji polskiej w tym regionie i scharakteryzowano grupę uchodźców żydowskich, akcentując próby ich aktywizacji społeczno-politycznej przez przedstawicielstwo polskie. Powyższa charakterystyka jest swego rodzaju wstępem do omówienia wielopłaszczyznowej aktywności placówki polskiej, która w warunkach wo-jennych skupiała się przede wszystkim na: zintensyfikowaniu działań formalno-prawnych zmierzających do zapewnienia osłony dyplomatycznej Żydom przebywającym na Kubie; podejmowaniu interwencji dyplomatycznych; kwestii bezpośredniej opieki nad grupami polskimi oraz pozyskiwaniu nowych paszportów dla Żydów, którym groziła śmierć na te-renach okupowanych. Dzięki wspólnemu zaangażowaniu, a także współpracy z Jointem oraz Wielką Brytanią uratowano setki Żydów. Konsulat i poselstwo w Hawanie były ostat-nim ogniwem skomplikowanej i wieloetapowej ewakuacji Żydów z Europy Zachodniej za ocean. Celem tej szeroko zakrojonej akcji było uratowanie możliwie największej liczby Żydów ze Starego Kontynentu.

  • Polish Diplomatic and Consular Representation in Havana, and the Case of Jewish Refugees in Cuba During the World War II

    Alicja Gontarek

    Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 464-499

  • Proces z dekretu sierpniowego policjantów granatowych z Wodzisławia oskarżonych o popełnienie zbrodni na Żydach

    Tomasz Domański

    Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 77-105

    Abstrakt

    Po przegranej wojnie obronnej w 1939 r. okupanci niemieccy utworzyli na terenie Generalne-go Gubernatorstwa nową formację policyjną składającą się z przedwojennych funkcjonariuszy Policji Państwowej. Nadali jej nazwę Polnische Polizei (Policja Polska). Od koloru mundu-rów nowa służba zyskała miano policji granatowej i pod tą nazwą przeszła do świadomości społecznej i literatury historycznej. Funkcjonariusze Polnische Polizei mieli realizować cele nałożone przez niemieckich przełożonych. Wśród tych zadań ważną rolę odgrywały akcje antyżydowskie. Przedstawiony tekst dotyczy udziału policjantów Polnische Polizei w wysiedleniu Żydów z Wodzisławia w powiecie jędrzejowskim w 1942 r. oraz jednocześnie jest próbą weryfikacji postawionych na powojennym procesie zarzutów. Przeprowadzona analiza niezbicie dowodzi, że w czasie wysiedlania Żydów co najmniej dwóch policjantów, w tym Józef Machowski, brało udział w mordowaniu Żydów. Ponadto ten sam policjant wraz z Józefem Klepką z posterunku w Wodzisławiu brał udział w zabójstwie rodziny Rajzmanów, przy czym Machowski powyższe osoby rozstrzelał. Za czyny te funkcjonariusz został skazany na karę śmierci, a wyrok wykonano.

  • The Trial of the Polnische Polizei Functionaries from Wodzisław Accused of Crimes Against Jews (Held According to the Regulations of the 31 August 1944 Decree)

    Tomasz Domański

    Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 500-529

  • Prasa Polskiej Partii Socjalistycznej – Wolność, Równość, Niepodległość wobec ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej

    Maciej Żuczkowski

    Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 106-144

    Abstrakt

    Tekst ukazuje stosunek prasy konspiracyjnej PPS-WRN (najważniejszej polskiej partii konspiracyjnej wywodzącej się z przedwojennej Polskiej Partii Socjalistycznej) wobec ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej. W kilku podrozdziałach przedsta-wiono, w jaki sposób prasa PPS-WRN informowała o pogarszającej się sytuacji ludności żydowskiej, a następnie o jej zagładzie. Opisano też wysuniętą przez Zygmunta Zarembę koncepcję odwetu na Niemcach za popełniane przez nich zbrodnie, a także stosunek pra-sy konspiracyjnej PPS-WRN wobec zagadnień antysemityzmu i szmalcownictwa, które publicyści socjalistyczni zrównali z kolaboracją z okupantem i dla których domagali się takiej samej kary. Zwięźle opisano także stosunek PPS-WRN do zagadnienia konspiracji żydowskiej i walki, a także zaskakujące sformułowanie antysemickie, które znalazło się w najważniejszym dokumencie programowym partii.

  • The Press of the Polish Socialist Party – Freedom, Equality, Independence and the Jews During World War II

    Maciej Żuczkowski

    Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 530-570

  • Kwestia żydowska w myśli politycznej Obozu Narodowego 1939–1945

    Jarosław Tomasiewicz

    Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 145-206

    Abstrakt

    Antysemityzm należał, obok antyniemieckości, do najbardziej emblematywnych kompo-nentów ideologii obozu narodowego, ulegając wyraźnej radykalizacji w latach trzydziestych. W czasie II wojny światowej Polska, wbrew założeniom tejże ideologii, znalazła się po tej samej stronie barykady, co Żydzi. Niemcy hitlerowskie usunęły z ziem polskich ludność żydowską (realizując w ten sposób przedwojenny postulat narodowców), jednak niehumanitarne metody antysemityzmu nazistowskiego były dla nacjonalistów polskich nie do przyjęcia. Nowa sytuacja musiała doprowadzić do zmodyfikowania ideologii nacjonalistycznej. Proces ten przebiegał w sposób złożony. Początkowo z reguły podtrzymywano tradycyjne nastawienie antysemickie, sugerując czasem nawet kolaborację niemiecko-żydowską. W miarę jak postępowało ludobójstwo ludności żydowskiej, wątki antyżydowskie w propagandzie obozu narodowego ulegały wyciszeniu, pojawiały się akcenty współczucia dla Żydów. W końcu pojawiały się próby zrewidowania stosunku do kwestii żydowskiej. Myśl teoretyczna obozu narodowego nie nadążała tu jednak za praktyką, do końca wojny nowy program nie został w pełni sformułowany. Ewolucja nie dotyczyła też jednakowo całego obozu narodowego – jego bardziej radykalne odłamy pozostawały dłużej przywiązane do tradycyjnego antysemityzmu.

  • The Jewish Question in the Political Thought of Obóz Narodowy (The National Camp) in 1939–1945

    Jarosław Tomasiewicz

    Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 571-633


Recenzje/Polemiki


Kronika


Wyświetl wszystkie wydania

Ostatnio opublikowane

Więcej artykułów

Najczęściej czytane

Więcej artykułów

Punktacja Ministerstwa Edukacji i Nauki
20 (2024 r.) (40 - 2023 r., 20 - w wykazie z 2021 r.) 

Dziedziny: historia i archiwistyka
Dyscypliny: historia, nauki o bezpieczeństwie, nauki o polityce i administracji, stosunki międzynarodowe

Redaktor naczelny: dr hab. Grzegorz Berendt

Zespół redakcyjny

Licencja CC BY-NC-ND 

  • INSTYTUT PAMIĘCI NARODOWEJ
    Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
    ul. Janusza Kurtyki 1
    02-676 Warszawa
    NIP: 525-21-80-487

Deklaracja dostępności strony   •   Polityka prywatności IPN   •   Ochrona danych osobowych
© 2023 IPN