Język Polski
English
Français (France)
Italiano
Deutsch
„Aryjskie papiery”. Z problematyki pomocy udzielanej Żydom przez Polaków w legalizowaniu fałszywych tożsamości na obszarze Generalnego Gubernatorstwa
Sebastian Piątkowski
https://orcid.org/0000-0002-7087-4876
Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie
Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 15-40
Data publikacji: 2020-04-28
https://doi.org/10.48261/pjs200102
PDF
Abstrakt
W okresie okupacji Żydzi przebywający w Generalnym Gubernatorstwie szukali najróżniejszych sposobów ocalenia siebie i swych bliskich przed zbrodniczą polityką Niemców. Jednym z nich było zdobycie fałszywych dokumentów i funkcjonowanie w oparciu o nie jako Polacy i chrześcijanie. Przyjęcie nowej tożsamości mogło zakończyć się sukcesem tylko w wypadku bardzo dobrej znajomości języka polskiego oraz polskiej obyczajowości i kultury. Zdobycie fałszywych dokumentów było procesem skomplikowanym i wymagającym współpracy z Polakami. Krokiem najważniejszym stawało się uzyskanie zaświadczenia o chrzcie w Kościele katolickim. Od osób zaprzyjaźnionych otrzymywano tego rodzaju dokumenty bezpłatnie. Były to papiery dotyczące ich bliskich, zwłaszcza zmarłych lub też zaginionych bez wieści podczas działań wojennych. Istniał też rynek handlu fałszywymi metrykami chrztu. Krokiem kolejnym było zdobycie zaświadczenia o zameldowaniu, co stwarzało szansę wyrobienia dowodu osobistego (kenkarty). Osoby zamożne mogły starać się o zakup całych kompletów sfałszowanych dokumentów. Niektórzy uciekinierzy z gett otrzymywali je bezpłatnie od Polaków zaangażowanych w antyniemiecką konspirację wojskową i cywilną. Funkcjonowanie pod fałszywą tożsamością było bardzo trudne i związane z wieloma uwarunkowaniami. Osoby takie tropili zarówno Niemcy, jak i polscy szantażyści (szmalcownicy). Nierzadko największą szansą na przetrwanie ukrywającej się osoby był jej wyjazd do pracy przymusowej w Niemczech. Tam części uciekinierów z gett udających Polki lub Polaków udało się dotrwać do końca wojny.
Słowa kluczowe
Generalne Gubernatorstwo • fałszywe dokumenty • Holocaust
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie – Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Relacje ocalonych z Zagłady
Arczyński F., Referat Legalizacyjny Rady Pomocy Żydom [w:] Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, oprac. W. Bartoszewski, Z. Lewinówna, Warszawa 2007.
Blady-Szwajger A., I więcej nic nie pamiętam, Warszawa 1994.
Chęciński M.M., Jedenaste przykazanie: Nie zapomnij, Toruń 2004.
Holzer J., Historyk w trybach historii. Wspomnienia, Kraków 2013.
Jankowski S., Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Wspomnienia 1939–1946, t. 1–2, Warszawa 1981.
Kot J., Ruleta kasztanów. Wierna opowieść o młodości wzrosłej w burzliwą dojrzałość podczas światowego kataklizmu, Toruń 2003.
Leski K., Życie niewłaściwie urozmaicone. Wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK, Warszawa 1994.
Meed W., On Both Sides of the Wall. Memoirs from the Warsaw Ghetto, New York 1979.
Morawski Z., Gdzie ten dom, gdzie ten świat, Warszawa 1997.
Podsiedlik S., Relacja [w:] Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, oprac. W. Bartoszewski, Z. Lewinówna, Warszawa 2007.
Rotem S., Wspomnienia powstańca z warszawskiego getta, Warszawa 2012.
Sheybal S., Wspomnienia 1891–1970, Kraków–Wrocław 1984.
Wojewódzki M., W tajnych drukarniach Warszawy 1939–1944, Warszawa 1978.
Zagórski W., „Aryjskie papiery” dla ukrywających się Żydów [w:] Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, oprac. W. Bartoszewski, Z. Lewinówna, Warszawa 2007.
Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holocaustu. Polska, t. 1, red. I. Gutman, współpraca S. Bender, S. Krakowski, Kraków 2009.
Chądzyński E., Pomoc Żydom udzielana przez konspiracyjne biuro fałszywych dokumentów w okresie okupacji hitlerowskiej, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce” 1970, nr 75.
Ciesielska M., Zabiegi likwidujące skutki obrzezania wykonywane w Warszawie w czasie drugiej wojny światowej. Wstępna próba opisu zjawiska, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, t. 13.
Czarnomski T., Pomoc ludności żydowskiej udzielana przez pracowników Wydziału Ewidencji Ludności Zarządu m.st. Warszawy w okresie okupacji hitlerowskiej, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego w Polsce” 1970, nr 75.
Dreifuss H., Utajone miasta, kilka uwag o metodologii Gunnara S. Paulssona, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, t. 10, cz. 2.
Engelking B., Sny jako źródło do badań nad Zagładą, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2013, t. 9.
Engelking B., Zagłada i pamięć. Doświadczenie Holocaustu i jego konsekwencje opisane na podstawie relacji autobiograficznych, Warszawa 1994.
Gacki S., „Paszportyzacja”. Przebieg paszportyzacji obywateli polskich i likwidacji sieci opiekuńczej Ambasady RP w Moskwie, „Karta. Niezależny Kwartalnik Historyczny” 1993, nr 10.
Grabowski J., „Ja tego Żyda znam!”. Szantażowanie Żydów w Warszawie 1939–1943, Warszawa 2004.
Lewandowska S., Kryptonim „Legalizacja” 1939–1945, Warszawa 1984.
Lewandowska S., Z fałszywym Ausweisem… O komórce legalizacyjnej Kierownictwa Dywersji na terenie Obszaru Warszawskiego Armii Krajowej 1939–1944, „Rocznik Mazowiecki” 2004, t. 16.
Lewandowska S., Zakonspirowanie i legalizacja. Służby miejskie okupowanej Warszawy w akcji pomocy ludziom ściganym przez gestapo, „Dzieje Najnowsze” 1981, t. 13, nr 1–2.
Libionka D., Polska hierarchia kościelna wobec eksterminacji Żydów – próba krytycznego ujęcia, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2009, t. 5.
Madaj K., Żuławnik M., Proboszcz getta, Warszawa 2010.
Melchior M., Zagłada a tożsamość. Polscy Żydzi ocaleni na „aryjskich papierach”. Analiza doświadczenia biograficznego, Warszawa 2004.
Nalewajko-Kulikov J., Strategie przetrwania. Żydzi po aryjskiej stronie Warszawy, Warszawa 2004.
Paulsson G.S., Utajone miasto. Żydzi po aryjskiej stronie Warszawy (1940–1945), Kraków 2009.
Wąsowicz J., Kościół ratujący Żydów, „Biuletyn IPN” 2019, nr 3.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Polish-Jewish Studies
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.pl
Inne teksty tego samego autora
- Sebastian Piątkowski, ‘Aryan Papers’. On the Help Provided by Poles in Legalising False Identities for Jews in the Territory of the General Governorate for the Occupied Polish Regions , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
Podobne artykuły
- Sebastian Piątkowski, ‘Aryan Papers’. On the Help Provided by Poles in Legalising False Identities for Jews in the Territory of the General Governorate for the Occupied Polish Regions , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.
