Język Polski
English
Français (France)
Italiano
Deutsch
Polskie przedstawicielstwo konsularno-dyplomatyczne w Hawanie a sprawa uchodźców żydowskich na Kubie podczas II wojny światowej
Alicja Gontarek
https://orcid.org/0000-0003-1556-1954
Instytut Pamięci Narodowej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Polish-Jewish Studies, Nr 1 (2020), strony: 41-76
Data publikacji: 2020-04-28
https://doi.org/10.48261/pjs200103
PDF
Abstrakt
Artykuł omawia działalność polskiego przedstawicielstwa konsularno-dyplomatycznego w Hawanie wobec kwestii uchodźców żydowskich, którzy podczas II wojny światowej znajdowali się na Kubie. Dotyczy także roli, jaką odegrała ta placówka wraz z rządem polskim na uchodźstwie i m.in. Poselstwem RP w Bernie, Lizbonie i Madrycie podczas akcji pozyskiwania/potwierdzania paszportów kubańskich i dominikańskich dla uchodź-ców żydowskich przebywających w Europie i na Dalekim Wschodzie. Najpierw przed-stawiono stan organizacyjny dyplomacji polskiej w tym regionie i scharakteryzowano grupę uchodźców żydowskich, akcentując próby ich aktywizacji społeczno-politycznej przez przedstawicielstwo polskie. Powyższa charakterystyka jest swego rodzaju wstępem do omówienia wielopłaszczyznowej aktywności placówki polskiej, która w warunkach wo-jennych skupiała się przede wszystkim na: zintensyfikowaniu działań formalno-prawnych zmierzających do zapewnienia osłony dyplomatycznej Żydom przebywającym na Kubie; podejmowaniu interwencji dyplomatycznych; kwestii bezpośredniej opieki nad grupami polskimi oraz pozyskiwaniu nowych paszportów dla Żydów, którym groziła śmierć na te-renach okupowanych. Dzięki wspólnemu zaangażowaniu, a także współpracy z Jointem oraz Wielką Brytanią uratowano setki Żydów. Konsulat i poselstwo w Hawanie były ostat-nim ogniwem skomplikowanej i wieloetapowej ewakuacji Żydów z Europy Zachodniej za ocean. Celem tej szeroko zakrojonej akcji było uratowanie możliwie największej liczby Żydów ze Starego Kontynentu.
Bibliografia
Archiwum Instytutu Hoovera, Ministerstwo Spraw Zagranicznych 1919–1947.
Becuson D.J., Herwig H.H., Long Night of the Tankers. Hitler’s War Against Caribbean Oil, Calgary 2014.
Bejarano M., The Jewish Community of Cuba. Between Continuity and Extinction, „Jewish Political Studies Review” 1991, t. 3, nr 1/2.
Bejarano M., Sephardic Jews in Cuba (from All Their Habitations), „Judaism. A Quarterly Journal of Jewish Life and Thought” 2002, nr 1.
Brown S.F., Mona. Past and Present. The History and Heritage of the Mona Campus, Mona 2004.
Cooper-Clark D., Dreams of Re-Creation in Jamaica. The Holocaust, Internment, Jewish Refugees in Gibraltar Camp, Jamaican Jews and Sephardim, Victoria 2017.
Cukier krzepi… Izraela. Tajniki „królestwa” rodziny Przeworskich, „Falanga” 1937, nr 24.
Daniels R., Not Like Us. Immigration and Minorities in America 1890–1924, Chicago 1997.
Dembicz A., Kuba, Warszawa 1969.
Drohojowski J., Jana Drohojowskiego wspomnienia dyplomatyczne, Kraków 1972.
Dworzyński W., Biografia Wieniawy, „Zeszyty Literackie” 1991, nr 95.
Dyrwa D., Działalność Poselstwa RP w Bernie na rzecz polsko-żydowskich uchodźców w latach 1939––1945 [w:] Okupowana Europa. Podobieństwa i różnice, red. W. Grabowski, Warszawa 2014.
Engel D., Facing a Holocaust. The Polish Government-in-Exile and the Jews 1943–1945, Londyn 1993.
Engel D., In the Shadow of Auschwitz. The Polish Government-in-Exile and the Jews 1939–1942, Londyn 1987.
Francis-Brown S.C., Gibraltar Camp 1940–1947. Isolation and Interaction in Colonial Jamaica, Kingston 2008.
Glaser Z.L., Refugees and Relief. The American Jewish Joint Distribution Committee and European Jews in Cuba and Shanghai 1938–1943, New York 2015.
Gleizer D., Unwelcome Exiles. Mexico and the Jewish Refugees from Nazism 1933–1945, Leiden 2013.
Grabowski W., Polska Agencja Telegraficzna 1918–1991, Warszawa 2005.
Haska A., „Proszę Pana Ministra o energiczną interwencję”. Aleksander Ładoś (1891–1963) i ratowanie Żydów przez Poselstwo RP w Bernie, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2015, t. 11.
Historia dyplomacji polskiej, t. 5: 1939–1945, red. W. Michowicz; oprac. A.M. Brzeziński i in., Warszawa 1999.
Hułas M., Kontakty dyplomatyczne Polski z Belgią i Holandią w przełomowych momentach 1939 i 1940 r. Dokumenty, „Dzieje Najnowsze” 2010, z. 1.
Kawalec H., Działalność gospodarcza, „Wieści Zakrzowickie” 2016, nr 14.
Kelshall G.T., The U-Boat War in the Caribbean, Annapolis 1994.
Klarner-Kosińska I., Polonia na Haiti [w:] Dzieje Polonii w Ameryce Łacińskiej. Zbiór studiów, red. M. Kula, Wrocław 1983.
Kołodziej E., Rola polskich placówek dyplomatycznych i konsularnych w latach 1939–1945 [w:] Władze RP na obczyźnie podczas II wojny światowej 1939–1945, red. Z. Błażyński, Londyn 1994.
Koreywo-Rybczyńska M.T., Polityka Polski wobec emigracji w Ameryce Łacińskiej. Od mirażu ekspansji do polityki współpracy [w:] Dzieje Polonii w Ameryce Łacińskiej. Zbiór studiów, red. M. Kula, Wrocław 1983.
Kula M., Polonia na Kubie [w:] Dzieje Polonii w Ameryce Łacińskiej. Zbiór studiów, red. M. Kula, Wrocław 1983.
Levine R.M., Tropical Diaspora. The Jewish Experience in Cuba, Florida 1993.
Levinson J., Jewish Community of Cuba. The Golden Age 1906–1958, Nashville 2006.
Los polacos en el Peru, Lima 1979.
Maitland L., A True Story of War, Exile and Love Reclaimed, New York 2012.
Malinowski M., Polonia na Kubie [w:] Relacje Polska–Kuba. Historia i współczesność, red. K. Dembicz, Warszawa 2013.
Marcus J., Social and Political History of the Jews in Poland 1919–1939, Berlin – New York – Amsterdam 1983.
McDonald J.G., Refugees and Rescue. The Diaries and Papers of James G. McDonald 1935–1945, Bloomington 2009.
Michowicz W., Organizacja polskiego aparatu dyplomatycznego w latach 1918–1939 [w:] Historia dyplomacji polskiej, t. 4, red. P. Łossowski, Warszawa 1995.
Ogilvie S.A., Miller S., Refuge Denied. The St. Louis Passengers and the Holocaust, Madison 2006.
Pałasz-Rutkowska E., Ambassador Tadeusz Romer. His Role in Polish-Japanese Relations (1937–1941), „Silva Iaponicarum” 2008, t. 18.
Pauliuchuk V., Różne drogi do Ameryki. Próba nowego spojrzenia na emigrację żydowską z Polski do USA w latach dwudziestych XX wieku, „Białostockie Teki Archiwalne” 2016, t. 14.
Perlin J., Historia stosunków dyplomatycznych Polski z Ameryką Łacińską (cz. 2), „Ameryka Łacińska” 1996, nr 3.
Polityka zagraniczna państw Ameryki Łacińskiej w okresie II wojny światowej w świetle raportów polskich placówek zagranicznych 1939–1941, oprac. K. Smolana, Warszawa 2014.
Potworowski T., The Evacuation of Polish Citizens from Portugal to Jamaica 1941–1943, „Polin. Studies in Polish Jewry” 2007, t. 19.
Różański P., Stany Zjednoczone i Polska w drugiej połowie lat 30. XX wieku. W kręgu spraw żydowskich, „Dzieje Najnowsze” 2010, z. 1.
Schmitzek S., Na krawędzi Europy. Wspomnienia portugalskie 1939–1946, Warszawa 1976.
Schoonover T., Hitler’s Man in Havana. Heinz Luning and Nazi Espionage in Latin America, Lexington 2008.
Skałkowski A.M., Polacy na Santo Domingo 1802–1809, Poznań 1921.
Skóra W., Służba konsularna Drugiej Rzeczypospolitej. Organizacja, kadry i działalność, Toruń 2006.
Słabińska E., Wkład ziemiaństwa w rozwój przemysłu cukrowniczego w województwie kieleckim w latach 1918–1939, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej” 2010, t. 7.
Stanton M.M., Escape from the Inferno of Europe, Londyn 1996.
Stola D., Nadzieja i zagłada. Ignacy Schwarzbart – żydowski przedstawiciel w Radzie Narodowej RP (1940–1945), Warszawa 1995.
Stola D., The Polish Governement-in-Exile and the Final Solution. What Conditioned Its Actions and Inactions [w:] Contested Memories. Poles and Jews during the Holocaust and Its Aftermath, red. J. Zimmermann, New Brunswick 2003.
Stosunki dyplomatyczne Polski. Informator, t. 2: Ameryka Północna i Południowa 1918–2007, red. K. Szczepanik, A. Herman-Łukasik, B. Janicka, Warszawa 2008.
Vida Habanera Almanach (center band), red. S.M. Kapłan, A.I. Dubelman, Havana 1952–1953.
Weiner M., Rasizm in naciszer blaf derklert pojliszer minister in Kuba, „Vida Habanera”, 23 I 1943.
Zabludower landslejt in der welt. In Kuba [w:] Zabludowe izker-buch; di geszichte fun der jidiszer kehile Zabludowe fun ir brejszes biz ir fartilikung durch di nacisze rocchim, red. S. Cesler, J. Reznik, I. Cesler, Buenos Aires 1961.
Żebrowski R., Żydowska Gmina Wyznaniowa w Warszawie 1918–1939. W kręgu polityki, Warszawa 2012.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Polish-Jewish Studies
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.pl
Inne teksty tego samego autora
- Tomasz Domański, Alicja Gontarek, Wstęp , Polish-Jewish Studies: Nr 3 (2022)
- Tomasz Domański, Alicja Gontarek, Wstęp , Polish-Jewish Studies: Nr 4 (2023)
- Tomasz Domański, Alicja Gontarek, Wstęp , Polish-Jewish Studies: Nr 2 (2021)
- Alicja Gontarek, Władysław Günther-Schwarzburg jako poseł Rzeczypospolitej Polskiej w Atenach i jego działalność na rzecz polskich i żydowskich uchodźców w Grecji w latach 1939–1941 , Polish-Jewish Studies: Nr 3 (2022)
- Alicja Gontarek, Polish Diplomatic and Consular Representation in Havana, and the Case of Jewish Refugees in Cuba During the World War II , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
