Język Polski
English
Français (France)
Italiano
Deutsch
Konwersje Żydów na katolicyzm w Generalnym Gubernatorstwie na przykładzie diecezji kieleckiej
Tomasz Domański
https://orcid.org/0000-0002-9992-4160
Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach
Polish-Jewish Studies, Nr 2 (2021), strony: 202-219
Data publikacji: 2023-03-28
https://doi.org/10.48261/pjs210208
PDF PL
Abstrakt
W okresie okupacji Żydzi przebywający w Generalnym Gubernatorstwie szukali najróżniejszych sposobów ocalenia siebie i swych bliskich przed zbrodniczą polityką Niemców. Jednym z nich było zdobycie fałszywych dokumentów i funkcjonowanie w oparciu o nie jako Polacy i chrześcijanie. Przyjęcie nowej tożsamości mogło zakończyć się sukcesem tylko w wypadku bardzo dobrej znajomości języka polskiego oraz polskiej obyczajowości i kultury. Zdobycie fałszywych dokumentów było procesem skomplikowanym i wymagającym współpracy z Polakami. Krokiem najważniejszym stawało się uzyskanie zaświadczenia o chrzcie w Kościele katolickim. Od osób zaprzyjaźnionych otrzymywano tego rodzaju dokumenty bezpłatnie. Były to papiery dotyczące ich bliskich, zwłaszcza zmarłych lub też zaginionych bez wieści podczas działań wojennych. Istniał też rynek handlu fałszywymi metrykami chrztu. Krokiem kolejnym było zdobycie zaświadczenia o zameldowaniu, co stwarzało szansę wyrobienia dowodu osobistego (kenkarty). Osoby zamożne mogły starać się o zakup całych kompletów sfałszowanych dokumentów. Niektórzy uciekinierzy z gett otrzymywali je bezpłatnie od Polaków zaangażowanych w antyniemiecką konspirację wojskową i cywilną. Funkcjonowanie pod fałszywą tożsamością było bardzo trudne i związane z wieloma uwarunkowaniami. Osoby takie tropili zarówno Niemcy, jak i polscy szantażyści (szmalcownicy). Nierzadko największą szansą na przetrwanie ukrywającej się osoby był jej wyjazd do pracy przymusowej w Niemczech. Tam części uciekinierów z gett udających Polki lub Polaków udało się dotrwać do końca wojny
Słowa kluczowe
Holokaust • żydowscy konwertyci • katolicy • diecezja kielecka The Holocaust • Jewish converts • Catholics • the diocese of Kielce
Bibliografia
Archiwum Diecezji Kieleckiej, Akta Kurialne Ogólne
Archiwum Parafii Katedralnej w Kielcach, Liber Conversorum
Zeisler G., Zza drutów kieleckiego getta, oprac. J. Daniel, R. Nowakowski, Kielce 2012.
Fuks M., Życie w gettach Generalnej Guberni na tle „Gazety Żydowskiej” 1940–1942, „Biuletyn ŻIH” 1971, nr 4 (80).
Gapys J., Bp Czesław Kaczmarek jako patron i organizator akcji charytatywnej duchowieństwa w Diecezji Kieleckiej 1939–1945 [w:] Trzy rocznice. Biskup Czesław Kaczmarek 1895–1963, red. J. Gapys (współpraca S. Gawlik „Natasza”), Kielce 2014.
Gocel T., Duszpasterstwo w diecezji kieleckiej w latach II wojny światowej 1939–1945, Kielce 2012.
Grądzka-Rejak M., Namysło A., Relacje polsko-żydowskie w okresie II wojny światowej. Kontekst i uwarunkowania [w:] Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, red. M. Grądzka-Rejak, A. Namysło, Warszawa 2019.
Grądzka-Rejak M., „Od dłuższego czasu straciłem wszelki kontakt z żydami i żydostwem”. Neofici w okupowanym Krakowie w świetle materiałów Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Libionka D., Polska hierarchia kościelna wobec eksterminacji Żydów – próba krytycznego ujęcia, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2009, nr 5.
Libionka D., Powiat Miechów [w:] Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 2, red. B. Engelking, J. Grabowski, Warszawa 2018.
Madaj K., Proboszcz getta, Warszawa 2010.
Musiał B., Kto dopomoże Żydowi…, (współpraca O. Musiał), Poznań 2019.
Müllerowa L., Organizacja terytorialna diecezji kieleckiej [w:] Księga jubileuszu stulecia Diecezji Kieleckiej (1883–1983), Kielce 1986.
Olszewski D., Diecezja kielecka. Zarys dziejów 1805–1987, Kielce 1988.
Paulewicz M., Diecezja kielecka [w:] Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939–1945, red. Z. Zieliński, Warszawa 1982.
Pawlina-Meducka M., Zmierzch świętokrzyskiego sztetł (1918–1939) [w:] Życie codzienne społeczności żydowskiej na ziemiach polskich do 1942 roku, red. E. Majcher-Ociesa, B. Wojciechowska, Kielce 2013.
Renz R., Polacy i Żydzi w małych miasteczkach województwa kieleckiego w okresie międzywojennym. Wzajemne relacje, „Biuletyn Kwartalny RTN” 1999, t. 34.
Szafrański A., Diecezja kielecka w XX wieku [w:] Księga jubileuszu stulecia Diecezji Kieleckiej (1883–1983), Kielce 1986.
Śledzianowski J., Ksiądz Czesław Kaczmarek biskup kielecki 1895–1963, Kielce 2008.
Wysocki J., Archidiecezja warszawska [w:] Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939–1945, red. Z. Zieliński, Warszawa 1982.
Inne teksty tego samego autora
- Tomasz Domański, Correcting the Picture, Continued. , Polish-Jewish Studies: Nr 3 (2022)
- Tomasz Domański, Korekta obrazu? Refleksje źródłoznawcze wokół książki Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa 2018, t. 1–2 , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
- Tomasz Domański, Niemiecka administracja gminna w Generalnym Gubernatorstwie i jej pozostałość aktowa do badań nad relacjami polsko-żydowskimi. Przykład dystryktu radomskiego , Polish-Jewish Studies: Nr 4 (2023)
- Tomasz Domański, Wstęp , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
- Tomasz Domański, Alicja Gontarek, Wstęp , Polish-Jewish Studies: Nr 3 (2022)
- Tomasz Domański, Alicja Gontarek, Wstęp , Polish-Jewish Studies: Nr 4 (2023)
- Tomasz Domański, Correcting the Picture? , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
- Tomasz Domański, The Trial of the Polnische Polizei Functionaries from Wodzisław Accused of Crimes Against Jews (Held According to the Regulations of the 31 August 1944 Decree) , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
- Tomasz Domański, Proces z dekretu sierpniowego policjantów granatowych z Wodzisławia oskarżonych o popełnienie zbrodni na Żydach , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
- Tomasz Domański, Introduction , Polish-Jewish Studies: Nr 1 (2020)
