Nr 15 (2022)

W najnowszym, 15 tomie „Przeglądu Archiwalnego Instytutu Pamięci Narodowej” znalazło się wiele interesujących artykułów podejmujących ważne zagadnienia z dziedziny archiwistyki oraz najnowszej historii Polski i powszechnej. Redakcja rocznika od lat dokłada wszelkich starań, by na łamach naszego czasopisma publikowali wyniki swych badań archiwiści i historycy nie tylko z Instytutu, lecz także reprezentujący różne ośrodki naukowo-badawcze oraz archiwa z Polski i z zagranicy. W niniejszym tomie zamieszczone zostały teksty badaczy z Akademii Sztuki Wojennej, Akademii im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku, Arolsen Archives, Kijowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Tarasa Szewczenki czy Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. Zakres poruszanych tu tematów jest jak zawsze bardzo szeroki. Omówienie realizacji projektu Archiwum Pełne Pamięci przez Oddziałowe Archiwum IPN w Krakowie, przybliżenie historii i zasobu Archiwum w Bad Arolsen w Niemczech czy też edycja projektów dotyczących reorganizacji organów bezpieczeństwa państwa i ich nowych zadań opracowanych w okresie transformacji ustrojowej w Polsce – to tylko niektóre zagadnienia przybliżone w niniejszym woluminie.

  • Słowo wstępne

    Mariusz Żuławnik

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 11-14


Archiwum

  • „…aby każdy okruch historii został uratowany!” – realizacja projektu Archiwum Pełne Pamięci w Oddziale Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie

    Radosław Kurek

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 15-44

    W maju 2017 r. prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek zainaugurował projekt Archiwum Pełne Pamięci. Jego głównym celem było – i jest do chwili obecnej – gromadzenie w archiwum Instytutu materiałów historycznych (dokumentów, fotografii, pamiątek i in.) przekazanych przez osoby prywatne i instytucje, zarówno z Polski, jak i z zagranicy. Po ich odpowiednim zabezpieczeniu i opracowaniu są one udostępniane, przede wszystkim w celach badawczych i edukacyjnych. Artykuł omawia rezultaty pierwszych pięciu lat (2017–2021) funkcjonowania przedsięwzięcia w Oddziale Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie. Przedstawia najciekawsze materiały historyczne pozyskane do zasobu archiwalnego krakowskiego IPN w ramach realizacji APP. Ukazuje ich niezwykłe bogactwo i różnorodność. Charakteryzuje zgromadzone w ten sposób dokumenty, fotografie, materiały audiowizualne, wspomnienia i pamiętniki, korespondencję, pamiątki i eksponaty, a także wydawnictwa drugiego obiegu z lat osiemdziesiątych XX w. Uwaga autora skupiła się również na omówieniu walorów edukacyjnych projektu Archiwum Pełne Pamięci oraz ocenie efektów jego realizacji, a także na perspektywach jego dalszego rozwoju.

  • Opowiedziane. Archiwum Historii Mówionej Instytutu Pamięci Narodowej

    Julia Krajewska

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 45-58

    Od 2006 r. w Instytucie Pamięci Narodowej realizowany jest program notacyjny, którego celem jest gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie relacji ustnych dotyczących losów narodu polskiego. Nagrania te przez długi czas nie były udostępniane szerszemu gronu odbiorców. W 2017 r. rozpoczęto prace nad ogólnodostępnym Archiwum Historii Mówionej IPN, które w czerwcu 2021 r. otwarto pod adresem opowiedziane.ipn.gov.pl. Notacje zamieszczone na portalu zaopatrzone są w napisy oraz transkrypcje, które ułatwiają i przyspieszają wyszukiwanie informacji. Na stronie zamieszczono też encyklopedyczne biogramy wszystkich osób, które zdecydowały się opowiedzieć swoją historię pracownikom Wydziału Notacji i Opracowań Multimedialnych IPN. W przyszłości strona będzie rozwijana o nowe możliwości, takie jak podstrona „Nagraj własną notację”. Notacje IPN są istotnym źródłem wiedzy o przeszłości. Dzięki interdyscyplinarnemu charakterowi historii mówionej z relacji korzystać mogą badacze różnych dziedzin. Nagrania pełnią ważną rolę również dla samych świadków historii, a także dla ich najbliższego otoczenia.


Zasób archiwalny

  • Kampania polska 1939 r. we wspomnieniach gen. bryg. Zygmunta Piaseckiego

    Bartosz Janczak

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 59-76

    Kampania polska 1939 r. należy do jednych z najtragiczniejszych momentów w historii Polski. Jesienią tego roku polscy żołnierze przy pomocy ludności cywilnej starali się odeprzeć wojska niemieckie i sowieckie z terenów II Rzeczypospolitej. Mimo ogromnego wysiłku, wielu bohaterskich działań, ogromnych poniesionych strat nie udało się obronić niepodległości państwa polskiego. Jednym z żołnierzy, który podczas wrześniowych dni 1939 r. walczył w obronie ojczyzny, był gen. bryg. Zygmunt Piasecki. Jako dowódca Krakowskiej Brygady Kawalerii od 1 do 20 września prowadził podległych sobie żołnierzy przeciwko Wehrmachtowi. Generał po 20 dniach działań zbrojnych ogłosił kapitulację z powodu poniesionych strat własnych i przewagi nieprzyjaciela. Po zakończeniu II wojny światowej gen. Piasecki spisał na emigracji swoje wspomnienia z kampanii 1939 r., które należą do ważnych świadectw bohaterstwa polskiego żołnierza w obronie niepodległości kraju.

  • Archiwalia Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Bielsku Podlaskim z lat 1944–1946 w zasobie Oddziałowego Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku

    Jakub Grodzki

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 77–116

    Archiwalia odnoszące się do Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Bielsku Podlaskim, które przechowywane są w Oddziałowym Archiwum IPN w Białymstoku, w większości przypadków to materiały sprawozdawcze Referatu Służby Śledczej i komórki organizacyjnej zajmującej się pracą polityczno-wychowawczą. Wśród dokumentów dominują raporty, meldunki, sprawozdania i telefonogramy. Celem niniejszego opracowania jest omówienie struktury i zawartości pozostałości aktowej KP MO w Bielsku Podlaskim w początkowym okresie jej funkcjonowania (1944–1946). Na tym tle przedstawiono także główne obszary aktywności komendy. Szczegółowa analiza dokumentów umożliwiła prezentację całego spektrum prowadzonej przez nią działalności, w tym tej związanej z ochroną porządku publicznego oraz wykrywaniem przestępstw i wykroczeń, jak również zwalczaniem podziemia niepodległościowego. Wskazano również te jednostki administracji publicznej, aparatu bezpieczeństwa publicznego i formacji wojskowych, z którymi milicja współpracowała bądź pod wpływem których pozostawała.

  • Materiały archiwalne do dziejów kształtowania się komunistycznego systemu władzy (1945–1948) w północno-wschodnich powiatach województwa warszawskiego w zasobie Archiwum Państwowego w Warszawie

    Janusz Szczepański

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 117–138

    W latach 1945–1948 Mazowsze znajdowało się w granicach administracyjnych województwa warszawskiego. Akta funkcjonujących na jego terenie urzędów zdeponowane są w Archiwum Państwowym w Warszawie. Zgodnie z zasadą proweniencji dokumentacja północno-wschodnich powiatów województwa przechowywana jest w dwóch oddziałach APW – w Pułtusku (materiały powiatów: makowskiego, ostrołęckiego, ostrowskiego, przasnyskiego i pułtuskiego) oraz w Mławie (akta powiatów: ciechanowskiego i mławskiego). Szczególnie wartościowe źródła z zasobu APW, ilustrujące sytuację polityczną w północno-wschodnich powiatach województwa warszawskiego, znajdują się m.in. w zespołach „Urząd Informacji i Propagandy Województwa Warszawskiego” czy „Urząd Wojewódzki Warszawski”. Podczas odtwarzania procesu kształtowania się komunistycznego aparatu władzy pomocne są akta Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Partii Robotniczej w Warszawie oraz komitetów powiatowych PPR. Duże znaczenie dla badań nad historią województwa warszawskiego lat 1944–1948 mają także materiały przechowywane w oddziałach APW w Mławie i Pułtusku. Należy do nich przede wszystkim zaliczyć dokumentację starostw powiatowych z północno- wschodniej części województwa warszawskiego.

  • Przydatność zasobu Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w badaniach konfliktów na Bliskim Wschodzie na przykładzie wojny arabsko-izraelskiej w 1967 r.

    Przemysław Benken

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 139–166

    W artykule dokonano analizy tego, na ile dokumenty zdeponowane w Archiwum IPN mogą być pomocne w badaniach nad konfliktami izraelsko-arabskimi ze szczególnym uwzględnieniem wojny z 1967 r. Omówiono jednostki archiwalne zawierające m.in. przygotowane już w 1967 r. opracowanie Zarządu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego poświęcone zagadnieniom walk w powietrzu, parafrazy Zarządu II SG WP na temat przebiegu konfliktu sporządzone dla kierownictwa politycznego Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (na bazie bardziej szczegółowych raportów przesłanych przez attaché wojskowych działających przy ambasadach PRL w poszczególnych państwach świata), jak również informacje zebrane przez departamenty I i III Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Biuro „W” MSW oraz Samodzielny Wydział Radiokontrwywiadu MSW. Bardzo wiele spośród przedstawionych danych pozyskano ze źródeł oficjalnych (prasa, nasłuch rozgłośni radiowych), niemniej niektóre z nich pochodziły od informatorów. Wspomniane materiały, oprócz przybliżenia działań wojennych, zawierały interesujące informacje na temat sytuacji wewnętrznej państw uczestniczących w konflikcie, jak też postawy ich sojuszników i krajów neutralnych. Ukazywały one również ówczesny poziom wiedzy, jaki posiadano w PRL na temat konfliktu arabsko-izraelskiego z 1967 r. Przegląd archiwaliów z IPN wykazał, że mogą one odegrać pomocniczą rolę przy opisywaniu wybranych aspektów konfliktów na Bliskim Wschodzie.


Archiwa na świecie

  • Od pomnika z dokumentów do cyfrowego upamiętnienia. Historia Archiwum Arolsen 1945–2020

    Henning Borggräfe, Christian Höschler

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 167–182

    Arolsen Archives przechowuje największy na świecie zbiór dokumentów dotyczących ofiar i ocalałych z nazistowskich prześladowań. Niniejszy tekst dotyczy dziejów tej wyjątkowej organizacji, znanej do 2019 r. jako International Tracing Service (ITS). Artykuł skupia się na czterech aspektach. Po pierwsze, zawiera opis historii poszukiwań i dokumentowania ofiar niemieckiego nazizmu do początku lat pięćdziesiątych XX w. U podstaw tego coraz bardziej scentralizowanego procesu leżało utworzenie przez aliantów ITS. Druga część skupia się na różnych metodach poszukiwania oraz na tym, jak z upływem czasu zmieniały się potrzeby ocalałych i krewnych w zakresie informacji. Trzecia część poświęcona jest temu, jak w procesie poszukiwania i dokumentowania ofiar nazizmu powstawała i kształtowała się unikatowa kolekcja archiwalna. Na koniec przedstawiono zagadnienie formowania się relacji między ITS a społeczeństwem w odniesieniu do zasadniczego pytania o dostępność archiwum dla badań naukowych i inicjatyw związanych z pamięcią. Omówiono, w jaki sposób z pierwotnie zamkniętego serwisu poszukiwawczego powstało otwarte i cyfrowe centrum informacji o nazistowskich prześladowaniach.


Historia

  • Major Wojska Polskiego, pułkownik Armii URL Sergiusz Nahnybida (1898–1987): karty biografii

    Maryna Palijenko, Andrij Rukkas, Ihor Sribniak

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 183–202

    Artykuł omawia główne etapy życia i działalności mjr. Wojska Polskiego, płk. Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej Sergiusza Nahnybidy. Na początku I wojny światowej zgłosił się on do służby w Cesarskiej Armii Rosyjskiej. Lata 1919–1920 miały dla niego przełomowe znaczenie, gdyż w tym okresie włącza się w walkę z bolszewikami, początkowo w partyzantce, a następnie w Chersońskiej Dywizji Strzelców Armii URL. W okresie międzywojennym znalazł się w obozie dla internowa- nych żołnierzy ukraińskich w Polsce, by następnie rozpocząć karierę w WP. Po wybuchu II wojny światowej Nahnybidzie udało się wyjechać do Rumunii, a następnie do Wielkiej Brytanii, gdzie kontynuował służbę w WP. Po rozwiązaniu polskich wojsk w Europie pozostał na Wyspach Brytyj- skich. Przez cały okres pobytu w Anglii utrzymywał kontakt z czołowymi przedstawicielami rządu URL na wychodźstwie oraz został uhonorowany wieloma polskimi i ukraińskimi odznaczeniami. Okoliczności życia i służby wojskowej Sergiusza Nahnybidy uświadamiają nam, iż część ukraińskich emigrantów zdołała w stosunkowo krótkim czasie przystosować się do życia w Polsce, co więcej – stać się częścią polskiego społeczeństwa. Jednocześnie zachowali oni swoją tożsamość narodową i byli świadomymi zadań stawianych przed nimi przez Centrum Państwowe URL na wychodźstwie.

  • Polacy - „minusowcy” na sowieckiej Ukrainie (lata dwudzieste – początek lat trzydziestych XX w.)

    Tamara Wronśka, Ołena Stiażkina

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 203–228

    Artykuł poświęcony jest tzw. minusowcom – praktycznie nieznanej kategorii ofiar terroru politycznego, których ukarano poprzez wysiedlenie ze stałego miejsca zamieszkania wraz z zakazem osiedlania się w wyznaczonych miejscowościach ZSRS, których wykaz („minus geograficzny”) był zamieszczany w specjalnych rozporządzeniach. W wyrokach organów pozasądowych wymierzonych przeciwko takim obywatelom znajdujemy zazwyczaj następujące określenia: „minus 6”, „minus 12”, „minus 15”. Stąd właśnie pochodzi nazwa, a zarazem piętno: „minusowcy”. Do tej kategorii zaliczano m.in. tych, którzy otrzymali zakaz zamieszkania w miejscowościach objętych tzw. paszportyzacją, czyli wydawaniem ich mieszkańcom paszportów wewnętrznych (dowodów osobistych). Ten rodzaj dyskryminacji rozciągnięto również na wszystkich skazanych z „politycznych” artykułów kodeksów karnych republik ZSRS, ponieważ zabranianie osiedlania się w miejscowościach objętych zakazem przedłużało represje. Spośród ogółu „minusowców” wyodrębniono Polaków, których – wśród innych „ukaranych przestrzenią” na sowieckiej Ukrainie – reżim stalinowski uważał za jednych z najbardziej niebezpiecznych oponentów władzy. W oparciu o szeroką bazę źródłową w artykule została przedstawiona logika tworzenia przez bolszewików zakazów і ograniczeń osiedleńczych. Poddano analizie proces formułowania bazy prawnej dla tego typu represji, omówiono przykłady społeczno-politycznych portretów Polaków, którzy znaleźli się w trybach mechanizmu bolszewickiej inżynierii społecznej.

  • Kwestia uregulowania relacji polsko-ukraińskich w polityce Centrum Państwowego URL na wychodźstwie w latach 1948–1990

    Wasyl Jabłonśkyj

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 229–244

    Po 1945 r. sytuacja władz emigracyjnych Polski i Ukrainy uległa kardynalnej zmianie. Rząd RP w Londynie stracił poparcie wczorajszych sojuszników, którzy zgodzili się na stalinowskie propozycje dotyczące stref wpływów w Europie. Natomiast rządowi URL na wychodźstwie udało się przekonać ukraińskie siły polityczne o konieczności zjednoczenia się na fundamencie Centrum Państwowego URL na emigracji. Głównym problemem dwustronnych stosunków między tymi rządami była kwestia granicy między Polską a Ukraińską SRS, która została ustanowiona po II wojnie światowej przez zwycięskie kraje. Zagadnienie to przez długi czas uniemożliwiało na- wiązanie oficjalnych i sojuszniczych stosunków. Sytuacja zmieniła się po podpisaniu dwustronnego porozumienia między rządami emigracyjnymi w latach siedemdziesiątych. Osiągnięty kompromis był jednym z czynników budowania dobrosąsiedzkich stosunków między obydwoma krajami po przywróceniu niepodległości Ukrainy w 1991 r.

  • Wybrali wolność. Historia dwóch tragicznie zakończonych ucieczek żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza z 1950 r. do Szwecji i Republiki Federalnej Niemiec

    Grzegorz Goryński

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 245–282

    Artykuł omawia dwie próby nieudanych ucieczek z Polski żołnierzy służby zasadniczej WOP, które miały miejsce w 1950 r. Pierwszą z nich podjęto w połowie stycznia z Gdyni na kutrze rybackim „Ksawery”. Dwaj strzelcy Henryk Mirzyński i Henryk Kazimierczak, pełniący na nim służbę obserwacyjną, sterroryzowali jego załogę i nakazali rybakom popłynąć do Szwecji. W drugiej czterej strzelcy: Jan Cichocki, Stanisław Pilch, Jan Płóciennik i Stefan Jamróz ze strażnicy WOP w Namyślinie (pow. Chojna) zamierzali dostać się do Republiki Federalnej Niemiec. W obu przypadkach młodzi żołnierze zostali zatrzymani i przekazani komunistycznemu wymiarowi sprawiedliwości. Prokuratury i sądy wojskowe te dwie sprawy wykorzystały do celów politycznych (toczącej się walki ideologicznej). Z tego powodu wydały bardzo surowe wyroki, w tym kary śmierci, niewspółmierne do popełnionych przestępstw. Niektórym najwyższy wymiar kary został w drodze prawa łaski zastąpiony dożywotnim pozbawieniem wolności, a później – w wyniku amnestii – wieloletnim więzieniem. Dopiero w 1956 r. w wyniku odwilży politycznej pozwolono im na opuszczenie więzień. Jednak dla trójki z nich powrót do rodzin okazał się niemożliwy.


Dokumenty

  • Sprawowanie sądownictwa i administrowanie na wschodnich ziemiach wcielonych widziane oczami niemieckiego sędziego

    Konrad Graczyk

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 283–306

    Referat dr. Ericha Reichenbacha pt. „Sprawowanie sądownictwa i administrowanie na wschodnich ziemiach wcielonych” odnaleziono w jego w aktach personalnych znajdujących się w Tajnym Archiwum Fundacji Pruskiego Dziedzictwa Kulturalnego w Berlinie-Dahlem. Tytuł dokumentu wskazuje, że przygotowano go na wystąpienie w Reichsburg Kochem, co oznacza, że powstał on w roku 1944. Wykład zasługuje na uwagę, gdyż działalność sądową na części terytorium II RP wcielonej do III Rzeszy przedstawiono w nim w sposób syntetyczny, z perspektywy kilku lat doświadczeń. Poszczególne tezy zawarte w prelekcji odniesiono do najnowszych ustaleń badaczy, a także zaakcentowano i skomentowano przemilczenia lub mylne twierdzenia autora.

  • Konstanty Zygfryd Hanff i jego Mały zdrajca

    Norbert Wójtowicz

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 307–352

    Rozpowszechniona w latach osiemdziesiątych XX w. w środowisku peerelowskich urzędników USA broszura Mały zdrajca. Podręcznik dla funkcjonariuszy powstała z inicjatywy emigranta Konstantego Zygfryda Hanffa i kierowanej przez niego antykomunistycznej Organizacji „Wolna Polska”. Początkowo próbował on wiązać swoją działalność z Konfederacją Polski Niepodległej, a później wspierał Solidarność Walczącą. Hanff duży nacisk kładł na aktywność publicystyczną, ale równocześnie lubował się w prowokacjach i próbach prowadzenia akcji dywersyjnych wśród urzędników peerelowskiej dyplomacji i proreżimowej emigracji. Publikowane tu opracowanie Mały zdrajca stanowi przykład jednego z takich działań.

  • Ostatnie takie zadanie. Działania Sił Zbrojnych PRL wobec strajku w Hucie Stalowa Wola w sierpniu i wrześniu 1988 r. w świetle dokumentów wojskowych

    Piotr Hac

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 353–380

    W sierpniu 1988 r. w Polsce rozpoczęła się fala strajków spowodowana ówczesną sytuacją polityczną i gospodarczą w kraju. Protest wybuchł także w Hucie Stalowa Wola – zakładzie produkującym uzbrojenie wojskowe. W związku z przedłużaniem się tego strajku władze postanowiły zaangażować wybrane jednostki wojskowe do wsparcia sił Milicji Obywatelskiej. W tym celu utworzono Grupę Operacyjną Warszawskiego Okręgu Wojskowego, a żołnierze prowadzili wokół terenu Huty oraz w mieście Stalowa Wola działania demonstracyjne. W artykule przybliżono treść rozkazu dowódcy Grupy oraz jej Dziennik działań bojowych, szczegółowo wymieniający czynności podejmowane przez pododdziały wojskowe. Omówiono także kontekst polityczny przedstawianych wydarzeń oraz wybrane kwestie związane z użyciem Sił Zbrojnych PRL do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego.

  • Projektowanie struktury organizacyjnej Urzędu Ochrony Państwa przez oficerów Służby Bezpieczeństwa w pierwszych miesiącach 1990 r.

    Witold Bagieński

    Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 381–428

    W ostatnich latach ukazały się trzy monografie dotyczące przebudowy organów bezpieczeństwa państwa w okresie transformacji ustrojowej lat 1989–1990. Ich autorzy przedstawili m.in. ciąg wydarzeń, który doprowadził do zlikwidowania Służby Bezpieczeństwa i utworzenia Urzędu Ochrony Państwa. Dzięki temu dużo już wiadomo na temat tego, jak toczył się związany z tym proces legislacyjny w parlamencie i towarzysząca mu debata polityczna. Stosunkowo niewiele miejsca we wspomnianych publikacjach poświęcono jednak na opisanie, jak przebiegały prace nad ukierunkowaniem i organizacją wewnętrzną UOP. Zagadnienie to jest o tyle ciekawe, że pierwsze tak szczegółowe projekty zmian w tym zakresie zostały przygotowane przez wyższych oficerów SB pod nadzorem ministra Czesława Kiszczaka. Publikowane dokumenty pokazują, jak widzieli oni kształt przyszłych służb, a także ich rolę w nowej rzeczywistości. Ich propozycje nie zostały przyjęte w całości, ale stanowiły punkt wyjścia do dyskusji nad strukturą organizacyjną UOP.



Kronika




Punktacja Ministerstwa Edukacji i Nauki
40 (2024 r.) (70 – w wykazie z 2023 r., 40 - w wykazie z 2021 r.)


Dziedziny: architektura i urbanistyka
Dyscypliny: historia, nauki o komunikacji społecznej i mediach, nauki o kulturze i religii, etnologia i antropologia kulturowa, polonistyka, stosunki międzynarodowe


Redaktor naczelny dr Mariusz Żuławnik

Sekretarz redakcji Paweł Tomasik
Zespół redakcyjny


Licencja CC BY-NC-ND