Język Polski
English
Działania Milicji Obywatelskiej związane z koncertami zespołu The Rolling Stones w Warszawie 13 kwietnia 1967 r. w świetle dokumentów z Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, wspomnień i prasy
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 13 (2020), strony: 213–244
Data publikacji: 2020-12-30
https://doi.org/10.48261/PAIPN201312
PDF
Abstrakt
W czwartek, 13 kwietnia 1967 r. na dwóch koncertach w Warszawie wystąpił zespół The Rolling Stones. Jest to ważne wydarzenie w dziejach muzyki rozrywkowej i kultury masowej w Polsce. Artykuł jest poświęcony działaniom podjętym przez Milicję Obywatelską w związku z tymi koncertami oraz przedstawia genezę, przebieg i skutki zamieszek towarzyszących występom zespołu. Autor wykorzystał nieznane dokumenty z Archiwum IPN, wspomnienia, artykuły prasowe, publikacje internetowe, materiały filmowe, nagrania dźwiękowe i fotografie. W artykule zamieszczono skan notatki komendanta MO m.st. Warszawy płk. Henryka Słabczyka z 14 kwietnia 1967 r. dotyczącej opisanych w tekście wydarzeń oraz jej tłumaczenie na język angielski. Wydarzenia w Warszawie zostały ukazane na tle dwóch innych przypadków zamieszek, do których doszło w związku z występami Stonesów w Berlinie Zachodnim (15 września 1965 r.) i Zurychu (14 kwietnia 1967 r.). Ponieważ cechą charakterystyczną opowieści o pierwszej wizycie zespołu The Rolling Stones w Polsce jest obecność w nich zarówno faktów, jak i plotek czy mitów, w artykule wyjaśniono też genezę oraz przedstawiono recepcję i współczesne funkcjonowanie słynnej, wielokrotnie powtarzanej historii dotyczącej kupienia przez członków zespołu za uzyskane wynagrodzenie wagonu polskiej wódki.
Słowa kluczowe
The Rolling Stones • Milicja Obywatelska • koncerty • zamieszki • zajścia • Sala Kongresowa Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie • Waldbühne w Berlinie • Hallenstadion w Zurychu The Rolling Stones, Citizens’ Militia • concerts • riots, happenings • Congress Hall at the Warsaw Palace of Culture and Science • Waldbühne in Berlin, • Hallenstadion in Zurich
Bibliografia
50 Jahre nach Konzert in der Waldbühne. Randale bei Rolling Stones: „Polizeihunde bissen Beatjünger”, 15 IX 2015, https://www.tagesspiegel.de/berlin/50-jahre-nach-konzert-in-der-waldbuehne-randale-bei-rolling-stones-polizeihunde-bissen-beatjuenger/12317884.html (dostęp 12 VI 2020 r.).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie: 329/88; 329/201; 1268/15048; 0664/6.
azu/tom/, „Pięciu Marsjan na scenie” – Rolling Stones 45 lat temu w Warszawie, 13 IV 2012, https://muzyka.dziennik.pl/news/artykuly/387086,pieciu-marsjan-na-scenie-rolling-stones-45-lat-temu-w-warszawie.html (dostęp 25 IV 2020 r.).
Becker W., Policyjne i społeczno-pedagogiczne wnioski z big-beatowych zamieszek młodzieżowych, „Służba MO” 1966, nr 6 (przekład z czasopisma „Die Polizei” 1966, nr 3).
Cegłowski M, „The Rolling Stones” w Warszawie, „Politechnik” 1967, nr 16.
(CEN), Smutne refleksje po występach „The Rolling Stones”. „Mocne uderzenie”… chuliganów, „Życie Warszawy”, 14 IV 1967.
Chivi Ch., Zeitzeuge bei Konzert vor 50 Jahren, Berlin: Als Rolling-Stones-Fans die Waldbühne zerlegten, 16 IX 2015, https://www.shz.de/lokales/husumer-nachrichten/berlin-als-rolling-stones-fans-die-waldbuehne-zerlegten-id10723356.html (dostęp 15 IX 2020 r.).
Die Rolling Stones in Zürich (1967), SRF Archiv, https://www.youtube.com/watch?v=jHd-hVrMTFQ (dostęp 12 VI 2020 r.).
Dobrowolska I., Koń służbowy w polskiej Policji, 25 V 2015, http://www.csp.edu.pl/csp/aktualnosci/2627,Kon-sluzbowy-w-polskiej-Policji.html (dostęp 23 IV 2020 r.).
Duda-Dudkiewicz D., Kultowy PeeReL. Z życia wzięte, Warszawa 2004.
Frenzel J., Zespół Rolling Stones w Hamburgu, „Służba MO” 1966, nr 6 (przekład z czasopisma „Die Polizei” 1966, nr 3).
Grossrieder B., Düde Dürst, die Stones und die Stühle, „Neue Zürcher Zeitung”, 11 IV 2017, https://www.nzz.ch/zuerich/rolling-stones-1967-in-zuerich-drummer-duerst-die-stones-und-die-stuehle-ld.1085402?reduced=true (dostęp 15 VI 2020 r.).
Gwóźdź Z, Uzbrojenie i wyposażenie oddziałów zwartych Milicji Obywatelskiej w latach 1945–1990, Oświęcim 2013.
Hamburg teenagers get into trouble with police after Britain’s Rolling Stones live preformance, https://www.youtube.com/watch?v=GFRPjpHNK58 (dostęp 1 X 2020 r.).
(j), MO musiała poskramiać nastolatków. Awantury przed występem „The Rolling Stones”, „Słowo Powszechne”, 14 IV 1967.
Jagielski P., Stonesi w Warszawie ’67. „Skala tego wydarzenia jest trudna do pojęcia”, 8 VII 2018, https://kultura.onet.pl/muzyka/wiadomosci/stonesi-w-warszawie-67-skala-tego-wydarzenia-jest-trudna-do-pojecia/wczg1yc (dostęp 25 IV 2020 r.).
Jagger M., Richards K., Watts Ch., Wood R., The Rolling Stones 50 lat, Warszawa 2012.
Kawczyńska M., Dwa wagony wódki za koncert The Rolling Stones w Polsce, 13 IV 2016, https://tygodnik.tvp.pl/24878522/dwa-wagony-wodki-za-koncert-the-rolling-stones-w-polsce (dostęp 25 IV 2020 r.).
Kłoś A., Kamiński Ł., Jagger pluje goździkiem, czyli 40 lat temu w Kongresowej, „Gazeta Stołeczna”, 6 IV 2007, https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/4851044/Jagger-pluje-gozdzikiem--czyli-40-lat-temu-w-Kongr (dostęp 21 IV 2020 r.).
(kow/mk), Fakty i mity o warszawskim koncercie The Rolling Stones z 1967 roku, 13 IV 2013, https://www.polskieradio.pl/6/8/Artykul/350779,Fakty-i-mity-o-warszawskim-koncercie-The-Rolling-Stones-z-1967-roku (dostęp 25 IV 2020 r.).
Kraushaar W., Berliner Subkultur. Blues, Haschrebellen, Tupamaros und Bewegung 2. Juni [w:] 1968 Handbuch zur Kultur – und Mediengeschichte der Studentenbewegung ed. M. Klimke, J. Scharloth, Stuttgart 2007.
Les Sauterelles im Vorprogramm Stones Konzert 1967 mov, https://www.youtube.com/watch?v=7eomaY0PF-U (dostęp 15 VI 2020 r.).
Łazarewicz C., Wentyl, czyli gwóźdź, „Gazeta Wyborcza”, 12 VIII 1998, https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/485103/Wentyl-czyli-gwozdz (dostęp 21 IV 2020 r.).
ŁK, Pierwszy koncert The Rolling Stones w Polsce, https://muzhp.pl/pl/e/1363/pierwszy-koncert-the-rolling-stones-w-polsce (dostęp 25 IV 2020 r.).
Instytut Pamięci Narodowej na IV Warszawskim Pikniku Archiwalnym 8 czerwca 2013 r., wybór, tekst i oprac. P. Tomasik, Warszawa 2013.
Iten D.M., Der Beginn der Jugendunruhen. Vor 50 Jahren: Rolling-Stones-Fans schlagen Stühle zu Kleinholz, SRF, 15 IV 2017, https://www.srf.ch/news/regional/der-beginn-der-jugendunruhen-vor-50-jahren-rolling-stones-fans-schlagen-stuehle-zu-kleinholz (dostęp 15 VI 2020 r.).
M.J., Huraganu nie było, „Sztandar Młodych”, 14 IV 1967.
M. Szabłowska: wokół koncertu The Rolling Stones z 1967 r. krąży wiele legend, rozmawiała A. Kruszyńska (PAP), 10 VII 2018, https://dzieje.pl/aktualnosci/m-szablowska-wokol-koncertu-rolling-stones-z-1967-r-krazy-wiele-legend (dostęp 9 IV 2020 r.).
Maack B., Legendäres Stones-Konzert. „Vier Stunden hat die Schlacht getobt”, „Der Spiegel”, 11 VII 2012, https://www.spiegel.de/geschichte/rolling-stones-konzert-in-der-waldbuehne-a-947634.html (dostęp 12 VI 2020 r.).
Marzec 1968 w dokumentach MSW, t. 2: Kronika wydarzeń, cz. II, red. nauk. F. Dąbrowski, P. Gontarczyk, P. Tomasik, Warszawa 2015.
Mrozek B., Die Rolling Stones und die „Aktion Steinschlag”, „Die Welt”, 10 VI 2014, https://www.welt.de/kultur/pop/article128890572/Die-Rolling-Stones-und-die-Aktion-Steinschlag.html (dostęp 12 VI 2020 r.).
Mrozek B., Policing the Stones. Music and Violence in Berlin. The Transnational Debates of the 1960s., https://journals.openedition.org/criminocorpus/6169 (dostęp 12 VI 2020 r.).
Miller L., Jagger na Kubie, „Super Express”, 30 III 2016, https://www.se.pl/wiadomosci/polityka/jagger-na-kubie-aa-7ejE-Jhqu-VsEd.html (dostęp 8 VI 2020 r.).
Metz: Jagger opowiadał mi o after party z młodymi komunistami, Polskie Radio Trójka, https://www.youtube.com/watch?v=ooNPma729kE (dostęp 25 IV 2020 r.).
Moi Rolling Stonesi, reżyseria. J. Sosiński, scenariusz J. Sosiński, P. Metz, 2017, https://ninateka.pl/film/moi-rolling-stonesi-jan-sosinski (dostęp 25 III 2020 r.).
Norman P., konsultacja P. Metz, Rolling Stones. Kultowa biografia gigantów rocka, Bielsko-Biała 2012.
Nyary J., Hamburg vor 50 Jahren. Nach dem Konzert der Rolling Stones flogen die Steine, „Hamburger Abendblatt”, 19 IX 2015, https://www.abendblatt.de/hamburg/article205761501/Nach-dem-Konzert-der-Rolling-Stones-flogen-die-Steine.html (dostęp 1 X 2020 r.).
Oerlich Ch., Die Rolling Stones in Zürich – Verbote der 68er-Revolution?, „Südkurier”, 12 IV 2017, https://www.suedkurier.de/ueberregional/kultur/Die-Rolling-Stones-in-Zuerich-Verbote-der-68er-Revolution;art10399,9215680 (dostęp 15 VI 2020 r.).
Oleksiak W., How The Rolling Stones Rocked the Iron Curtain, 19 V 2016, https://culture.pl/en/article/how-the-rolling-stones-rocked-the-iron-curtain (dostęp 25 IV 2020 r.).
Orzechowski K., To była histeria jakby wylądowało UFO. Mówią, że zapłacili im wagonem wódki, 14–16 IV 2017, https://tvn24.pl/magazyn-tvn24/to-byla-histeria-jakby-wyladowalo-ufo-mowia-ze-zaplacili-im-wagonem-wodki,92,1801 (dostęp 25 IV 2020 r.).
Osęka P., Marzec ’68, Kraków 2008.
Osęka P., „Satisfaction” w PRL, „Gazeta Wyborcza”, 13 IV 2007, https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/4853313/-SATISFACTION--W-PRL (dostęp 25 IV 2020 r.).
Pacek B., Rochnowski A., Pion porządkowy i dochodzeniowy Wojskowej Służby Wewnętrznej. Organizacja i zadania, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2012, nr 2.
[Perrin L.], Les Perrin reports on the battlefield scenes. Polish youth accuse ministries of „fixing” audiences, „New Musical Express”, 22 IV 1967.
Piotrowicz P., Pierwszy raz z Jaggerem – mija pięć dekad od koncertu The Rolling Stones w warszawskiej Sali Kongresowej, 12 IV 2017, https://kultura.onet.pl/wiadomosci/the-rolling-stones-w-warszawskiej-sali-kongresowej-minelo-5-dekad/1xlvr1s (dostęp 25 IV 2020 r.).
PKF 1967 17b, Polska Kronika Filmowa, nr 17/67, wyd. B, https://www.youtube.com/watch?v=LY5M2m6SRTc (dostęp 16 IV 2020 r.).
Poznaj 5 faktów o polskiej wódce, https://muzeumpolskiejwodki.pl/edukacja/5-faktow-o-polskiej-wodce/ (dostęp 23 IV 2020 r.).
Public Domain Police Training Film, Beatles Concert, Hamburg, D, 1966, https://www.youtube.com/watch?v=wk6zk6Vd98s (dostęp 1 X 2020 r.).
PW, BZ, Na tych koncertach byli ponoć wszyscy. Mija 50 lat od wizyty The Rolling Stones w Warszawie, 12 IV 2017, https://www.tvp.info/29920295/50-lat-od-koncertow-the-rolling-stones-w-warszawie (dostęp 25 IV 2020 r.).
Reinders R., Fritsch R., Die Bewegung 2. Juni. Gespräche über Haschrebellen, Lorenzentführung, Knast, Berlin–Amsterdam 1995.
Rolling Stones, Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej, https://repozytorium.fn.org.pl/?q=pl/node/10945 (dostęp 16 IV 2020 r.).
Rolling Stones Konzert in Berlin und Folgen 1965, https://www.youtube.com/watch?v=rUADfnMokMk (dostęp 15 VI 2020 r.).
Rolling Stones sorgen für Probleme in Zürich (10vor10), https://www.srf.ch/play/tv/news-clip/video/rolling-stones-sorgen-fuer-probleme-in-zuerich-10vor10?urn=urn:srf:video:b33dcece-40df-4938-89a9-43ed8940b529 (dostęp 12 VI 2020 r.).
ROLLING STONES-VARIOUS FILM CLIPS FROM 1965/66, https://www.youtube.com/watch?v=K59Dw9f_IZw (dostęp 1 X 2020 r.).
Rolling Stones Waldbühne ’65 Review. avi, https://www.youtube.com/watch?v=-XM-tUB-Y58 (dostęp 15 VI 2020 r.).
Sanford Ch., The Rolling Stones. Zespół, który nie poddaje się żadnej definicji, Warszawa 2012.
Sandgathe L., 11. 9. 1965 am Düsseldorfer Flughafen. Mit Wasserwerfer gegen Stones-Fans – „Die haben uns gejagt”, „Rheinische Post”, 11 IX 2017, https://rp-online.de/nrw/staedte/duesseldorf/rolling-stones-1965-am-flughafen-duesseldorf-die-haben-uns-gejagt_aid-17978663 (dostęp 1 X 2020 r.).
(sier), Chuligańskie wybryki pod Salą Kongresową, „Trybuna Ludu”, 14 IV 1967.
Sitko M., The Rolling Stones za żelazną kurtyną. Warszawa 1967, Wrocław 2012.
Sontheimer M., Rolling Stones 1965 in Berlin: Jugendliche Fans zertrümmern die Waldbühne zu Kleinholz, „Berliner Zeitung”, 17 III 2018, https://www.berliner-zeitung.de/kultur-vergnuegen/rolling-stones-1965-in-berlin-jugendliche-fans-zertruemmern-die-waldbuehne-zu-kleinholz-li.48927 (dostęp 12 VI 2020 r.).
Sontheimer M., Wensierski P., Berlin – Stadt der Revolte, Berlin 2018.
Stonesi za garnitur i butelki, wywiad Jakuba Wątora z Mieczysławem Wojdanem, „Gazeta Wyborcza. Kielce”, 19 X 2012, https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/7661210/Stonesi-za-garnitur-i-butelki lub https://kielce.wyborcza.pl/kielce/1,47262,12699350,Stonesi_za_garnitur_i_butelki__Rozwiazanie_niezwyklej.html (dostęp 25 IV 2020 r.).
Stomma L., Loteria, „Polityka” 2012, nr 15.
Sulewska-Toczyska A., Krzyczę z czerwonym goździkiem, „Gazeta Stołeczna”, 25 VII 2007, https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/4916223/Krzycze-z-czerwonym-gozdzikiem (dostęp 25 IV 2020 r.).
Szabłowska: Polska była dla Stonesów krajem białych niedźwiedzi, Polskie Radio Jedynka, https://www.youtube.com/watch?v=CusT9H4eUs4 (dostęp 25 IV 2020 r.).
Szostak N., The Rolling Stones w Warszawie: 50 rocznica legendarnego koncertu. Wspominają Wojciech Mann i Andrzej Olechowski, „Gazeta Wyborcza”, 12 IV 2017, https://wyborcza.pl/7,113768,21629582,the-rolling-stones-w-warszawie-50-rocznica-legendarnego-koncertu.html (dostęp 25 IV 2020 r.).
Szreter D., Polska wódka – tak, ale panienki – nie. Fakty i mity koncertu The Rolling Stones z 1967 roku, wywiad z wydawcą książki The Rolling Stones – Warszawa ’67 Grzegorzem Mieczkowskim, „Dziennik Bałtycki”, 14 X 2012, https://dziennikbaltycki.pl/polska-wodka-tak-ale-panienki-nie-fakty-i-mity-koncertu-the-rolling-stones-z-1967-roku/ar/676723 (dostęp 25 IV 2020 r.).
Śmigiel M., Jagger żuje goździk Oli, „Gazeta Stołeczna”, 8 IV 2016, https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/8140308/Jagger-zuje-gozdzik-Oli (dostęp 21 IV 2020 r.).
The Rolling Stones, AP Newswire Photo April 14th 1967, http://therollingstonesbrianjonesyears.blogspot.com/2013/09/the-rolling-stones-ap-newswire-photo.html (dostęp 15 VI 2020 r.).
The Rolling Stones at Waldbühne Berlin 1965, https://www.youtube.com/watch?v=GOD6A6BNt2k (dostęp 15 VI 2020 r.).
The Rolling Stones – Live Hallenstadion, Zurich, Switzerland – 14th April 1967, https://www.youtube.com/watch?v=AEyIpJ3nUo4 (dostęp 15 VI 2020 r.).
The Rolling Stones – Live in Berlin 1965/09/15 – Audio, https://www.youtube.com/watch?v=laeVPhbRERw (dostęp 15 IX 2020 r.).
The Rolling Stones – Germany 1965, https://www.youtube.com/watch?v=ynIz3Xmol9w (dostęp 15 VI 2020 r.).
The Rolling Stones. Warszawa ’67, wstęp P. Metz, tekst M. Jacobson, fotografie: S. Dąbrowiecki, L. Fidusiewicz, M. Karewicz, J. Klejny, C. Langda, J. Tarań, , Wrocław 2012.
The Rolling Stones w Warszawie, „Sztandar Młodych”, 13 IV 1967.
The Rolling Stones wyglądali jak stado papug, reportaż Piotra Stelmacha, Polskie Radio Trójka, https://www.youtube.com/watch?v=CMdI8WFdJik (dostęp 25 IV 2020 r.).
Urzykowski T., 53 lata temu Rolling Stonesi wystąpili w Warszawie. Przed Pałacem Kultury fani starli się z milicją, „Gazeta Stołeczna”, 13 IV 2020, https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,25866107,53-lata-temu-rolling-stonesi-wystapili-w-warszawie.html (dostęp 25 IV 2020 r.).
Wagon wódki za koncert The Rolling Stones w peerelowskiej Warszawie?, https://www.polskieradio.pl/7/163/Artykul/1419160,Wagon-wodki-za-koncert-The-Rolling-Stones-w-peerelowskiej-Warszawie (dostęp 25 IV 2020 r.).
Waldbühne open-air stage, https://www.visitberlin.de/en/waldbuhne-open-air-stage (dostęp 15 IX 2020 r.).
Weber J., Stones-Konzert 1965 in der Waldbühne „Een Irrsinn war det”, 9 VI 2014, https://taz.de/Stones-Konzert-1965-in-der-Waldbuehne/!5040445 (dostęp 15 IX 2020 r.).
Wyman B., Havers R., The Rolling Stones, Warszawa 2003.
Wyszogrodzki D., Satysfakcja. 50 lat The Rolling Stones, Czerwonak 2013.
Za zdrowie Stonesów, M. Karewicza wysłuchał R. Leszczyński, „Gazeta Wyborcza”, 16 IV 1997, https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/244101/Za-zdrowie-Stonesow (dostęp 21 IV 2020 r.).
Zieliński P., Scena rockowa w PRL, Warszawa 2005.
ZUK, Nasz felieton. Do Jadwigi Malkontentki, „Słowo Powszechne”, 26 IV 1968.l
