Język Polski
English
Projektowanie struktury organizacyjnej Urzędu Ochrony Państwa przez oficerów Służby Bezpieczeństwa w pierwszych miesiącach 1990 r.
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 381–428
Data publikacji: 2023-07-03
https://doi.org/10.48261/PAIPN221516
PDF
Abstrakt
W ostatnich latach ukazały się trzy monografie dotyczące przebudowy organów bezpieczeństwa państwa w okresie transformacji ustrojowej lat 1989–1990. Ich autorzy przedstawili m.in. ciąg wydarzeń, który doprowadził do zlikwidowania Służby Bezpieczeństwa i utworzenia Urzędu Ochrony Państwa. Dzięki temu dużo już wiadomo na temat tego, jak toczył się związany z tym proces legislacyjny w parlamencie i towarzysząca mu debata polityczna. Stosunkowo niewiele miejsca we wspomnianych publikacjach poświęcono jednak na opisanie, jak przebiegały prace nad ukierunkowaniem i organizacją wewnętrzną UOP. Zagadnienie to jest o tyle ciekawe, że pierwsze tak szczegółowe projekty zmian w tym zakresie zostały przygotowane przez wyższych oficerów SB pod nadzorem ministra Czesława Kiszczaka. Publikowane dokumenty pokazują, jak widzieli oni kształt przyszłych służb, a także ich rolę w nowej rzeczywistości. Ich propozycje nie zostały przyjęte w całości, ale stanowiły punkt wyjścia do dyskusji nad strukturą organizacyjną UOP.
Słowa kluczowe
bezpieczeństwo • transformacja • Służba Bezpieczeństwa • Ministerstwo Spraw Wewnętrznych • Urząd Ochrony Państwa • wywiad • kontrwywiad • Biuro Ochrony Rządu • SB • MSW • UOP • BOR security • transformation • Security Service (SB) • SB • Ministry of Internal Affairs • Office of State Protection • intelligence • counterintelligence • Government Protection Bureau (Biuro Ochrony Rządu) • MSW • UOP • BOR
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, 213/1; 1585/407; 1585/17142; 1585/17150; 1585/17454; 1585/17751; 3257/38.
Ustawa z dnia 6 IV 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (DzU 1990, nr 30, poz. 180).
„Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2010 (wydanie specjalne z okazji 20-lecia UOP/ABW).
„Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2011 (wydanie specjalne z okazji 80. Rocznicy urodzin Krzysztofa Kozłowskiego, pierwszego szefa Urzędu Ochrony Państwa).
„Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2014 (wydanie specjalne poświęcone pamięci płk. Konstantego Miodowicza – byłego dyrektora Zarządu Kontrwywiadu Urzędu Ochrony Państwa).
Agentura c.d. Mieliśmy, mamy i będziemy mieli. Z posłem dr. Jerzym Karpaczem, szefem SB, rozmawia Iwona Jurczenko, „Prawo i Życie” 1990, nr 16.
Bereś W., Burnetko K., Gliniarz z „Tygodnika”. Rozmowy z byłym ministrem spraw wewnętrznych Krzysztofem Kozłowskim, Warszawa 1991.
Chlasta G., Czterech. Brochwicz, Miodowicz, Niemczyk, Sienkiewicz, Warszawa 2014.
Widacki J., Czego nie powiedział generał Kiszczak, Warszawa 1992.
Cenckiewicz S., Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy), Poznań 2011.
Galij-Skarbińska S., Model zmiany cywilnych służb specjalnych w Polsce w latach 1989–1990. Powstanie Urzędu Ochrony Państwa, Toruń 2019.
Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. A. Jusupović, R. Leśkiewicz, Warszawa 2013.
Jeziorski M., Płaska K., Zbiór zastrzeżony – odtajnianie na raty, „Biuletyn IPN” 2017, nr 1–2.
Kapuściak B., „WSW ma się świetnie”. Zmiana czy kontynuacja? Wojskowy wywiad i kontrwywiad w latach 1989–1991 [w:] Między PRL a III RP (1989–1990). Legalizm czy kontynuacja?, red. P. Pleskot, Warszawa 2020.
Kozłowski T., Koniec imperium MSW. Transformacja organów bezpieczeństwa państwa 1989–1990, Warszawa 2019.
Larecki J.H., Wielki leksykon tajnych służb świata. Organizacje wywiadu, kontrwywiadu i policji politycznych, terminologia profesjonalna i żargon operacyjny, Warszawa 2017.
Leśkiewicz R., Formalno-prawne aspekty powstania Urzędu Ochrony Państwa [w:] Urząd Ochrony Państwa 1990–2002, Warszawa 2015.
Leśkiewicz R., Od Służby Bezpieczeństwa do Urzędu Ochrony Państwa, „Dzieje Najnowsze” 2016, nr 1.
Nyzio A., Rakowiecka w remoncie. Transformacja polityki bezpieczeństwa wewnętrznego Polski w latach 1989–1993, Kraków 2020.
Piotrowski P., Nowe służby na nowe czasy. Integracja wojskowych służb specjalnych w latach 1990–1991 [w:] Służby wywiadowcze jako narzędzie realizacji polityki państwa w XX wieku. Wybrane zagadnienia, red. L. Pawlikowicz, R. Zapart, Rzeszów 2014.
Piotrowski P., Nowe służby na nowe czasy. Uwagi na temat likwidacji Służby Bezpieczeństwa, weryfikacji i utworzenia Urzędu Ochrony Państwa [w:] Niepodległość ma jeden kształt. Antoniemu Macierewiczowi w 70. rocznicę urodzin, red. S. Cenckiewicz, M. Jastrzębski, M. Kozłowski, D. Smyrgała, Łomianki 2018.
Urząd Ochrony Państwa 1990–2002, Warszawa 2015.
