Język Polski
English
Archiwalia Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Bielsku Podlaskim z lat 1944–1946 w zasobie Oddziałowego Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku
Jakub Grodzki
https://orcid.org/0000-0003-1330-1497
Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku; Uniwersytet w Białymstoku
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 15 (2022), strony: 77–116
Data publikacji: 2023-07-03
https://doi.org/10.48261/PAIPN221505
PDF
Abstrakt
Archiwalia odnoszące się do Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Bielsku Podlaskim, które przechowywane są w Oddziałowym Archiwum IPN w Białymstoku, w większości przypadków to materiały sprawozdawcze Referatu Służby Śledczej i komórki organizacyjnej zajmującej się pracą polityczno-wychowawczą. Wśród dokumentów dominują raporty, meldunki, sprawozdania i telefonogramy. Celem niniejszego opracowania jest omówienie struktury i zawartości pozostałości aktowej KP MO w Bielsku Podlaskim w początkowym okresie jej funkcjonowania (1944–1946). Na tym tle przedstawiono także główne obszary aktywności komendy. Szczegółowa analiza dokumentów umożliwiła prezentację całego spektrum prowadzonej przez nią działalności, w tym tej związanej z ochroną porządku publicznego oraz wykrywaniem przestępstw i wykroczeń, jak również zwalczaniem podziemia niepodległościowego. Wskazano również te jednostki administracji publicznej, aparatu bezpieczeństwa publicznego i formacji wojskowych, z którymi milicja współpracowała bądź pod wpływem których pozostawała.
Słowa kluczowe
Milicja Obywatelska • MO • Komenda Powiatowa Milicji Obywatelskiej w Bielsku Podlaskim • KPMO • powiat bielski • Bielsk Podlaski • archiwalia Milicji Obywatelskiej • Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Citizens’ Militia • MO • Citizens’ Militia Poviat Headquarters in Bielsk Podlaski • Bielsk poviat • Bielsk Podlaski • Citizens’ Militia archival materials • Archive of the Institute of National Remembrance
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Olsztynie, 106/225.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku, 045/2058, t. 1; 047/4, t. 1–4; 047/13, t. 1–12; 047/29, t. 1–12; 047/110, t. 1–17; 047/124, t. 1–13; 047/421; 047/705, t. 3; 047/724, t. 4; 047/725, t. 4; 047/820, t. 3; 227/2–5; 227/6, t. 1–2; 227/7–8; 227/10; 227/16; 227/18.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu, 083/558, t. 1.
Powszechny sumaryczny spis ludności z dn. 14 II 1946 r., red. S. Szulc, Warszawa 1947.
Raport komendanta powiatowego MO w Bielsku Podlaskim sierż. pchor. Wacława Prolejki do komendanta wojewódzkiego MO w Białymstoku dotyczący m.in. zajścia w miejscowości Suchowolce, listopad 1944 r. [w:] Rok pierwszy. Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w województwie białostockim (sierpień 1944 – lipiec 1945), wstęp i red. nauk. B. Bojaryn-Kazberuk, J. Autuchiewicz, wybór i oprac. J. Autuchiewicz, B. Bojaryn-Kazberuk, J. Markiewicz, A. Mioduszewska, K. Olszyńska, J. Wasiluk, Warszawa–Białystok 2021.
Rozkaz nr 184 Komendanta Głównego MO z dnia 16 VIII 1946 r. w sprawie ustalania zasad odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa oraz pracę jednostek MO w terenie [w:] P. Majer, Milicja Obywatelska w systemie organów władzy PRL, Toruń 2003.
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 7 X 1944 r. o Milicji Obywatelskiej (DzU 1944, nr 7, poz. 33).
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 15 VIII 1944 r. o rozwiązaniu Policji Państwowej (tzw. granatowej policji) (DzU 1944, nr 2, poz. 6).
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 VIII 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji (DzU 1944, nr 2, poz. 8).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 VII 1932 r. – Kodeks karny (DzU 1932, nr 60, poz. 571).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 VII 1932 r. – Prawo o wykroczeniach (DzU 1932, nr 60, poz. 572).
Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956, red. R. Wnuk, Warszawa–Lublin 2007.
Bednarek J., Przestępczość wśród funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w latach 1946–1950 w ocenie Biura do spraw Funkcjonariuszy MBP, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2008, t. 1.
Charczuk W., Dokumentacja UBP, MO, KBW, WP w latach 1944–1954 jako przykład sowietyzacji biurokracji [w:] Dzieje biurokracji na ziemiach polskich, t. 2, red. A. Górak, D. Magiera, Lublin–Siedlce 2009.
Danilecki T., Zwolski M., Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim (1944–1956), Białystok 2008.
Dziki T., Podziały administracyjne Polski w latach 1944–1998. Z badań nad ustrojem ziem polskich w XIX i XX w., „Studia Gdańskie. Wizje i Rzeczywistość” 2013, t. 10.
Eberhardt P., Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej, „Dzieje Najnowsze” 2018, t. 50, nr 2.
Filip K., Milicja Obywatelska w Sopocie w latach 1945–1949, Gdańsk 2011.
Filip K., Powstanie i początki działalności Milicji Obywatelskiej w powiecie starogardzkim, „Rydwan” 2012, nr 7.
Grodzki J., Zabezpieczenie socjalizmu – KP MO w Bielsku Podlaskim w latach 1944–1945 [w:] Juchnowieckie szepty o historii, t. 3, red. J. Dobrzyński, Juchnowiec Kościelny 2018.
Jakubowski Z., Milicja Obywatelska 1944–1948, Warszawa 1988.
Krystians P., Organizowanie Milicji Obywatelskiej na ziemi lubuskiej (marzec–lipiec 1945 r.), „In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką” 2011, t. 5.
Majer P., Milicja Obywatelska 1944–1957: geneza, organizacja, działalność, miejsce w aparacie władzy, Olsztyn 2004.
Majer P., Milicja Obywatelska w systemie organów władzy PRL, Toruń 2003.
Majer P., Milicyjna agentura 1944–1957, „Dzieje Najnowsze” 2005, t. 37, nr 1.
Majer P., Model Milicji Obywatelskiej realizowany w latach 1944–1990 [w:] Policja w Polsce. Stan obecny i perspektywy, t. 1, red. A. Szymaniak, W. Ciepiela, Poznań 2008.
Pączek T., Aparat kontroli wewnętrznej zwalczający przestępczość w Milicji Obywatelskiej (1945– 1990), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2018, nr 1.
Pączek T., Struktura organizacyjna Milicji Obywatelskiej w Słupsku i powiecie słupskim w latach 1945– 1954, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2009, nr 1.
Płotek M., Pierwsze lata funkcjonowania Komendy Powiatowej Milicji Obywatelskiej w Nidzicy [w:] 225 lat policji w Polsce. Geneza i ewolucja policji, red. P. Majer, M. Seroka, Olsztyn 2017.
Pietruczuk B., Księga hańby, Białystok 2006.
Romaniuk Z., Brańsk i okolice w latach 1939–1953. Reminiscencje zdarzeń [w:] Ziemia brańska, t. IV, red. Z. Romaniuk, Brańsk 1995.
Sywula M., Milicja Obywatelska w województwie gdańskim 1945–1949, Gdańsk–Warszawa 2020.
Zarys działań podziemia niepodległościowego na terenie powiatu bielskiego w okresie od lipca 1944 do grudnia 1945 r. [w:] Bielsk Podlaski. Studia i materiały do dziejów miasta, red. Z. Romaniuk, Bielsk Podlaski 1999.
Żak M., Powstanie i początki działalności Milicji Obywatelskiej na Dolnym Śląsku w 1945 roku (w świetle dokumentacji Komendy Wojewódzkiej MO we Wrocławiu), „Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy” 2016, nr 2.
Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego. Mapa Polski, 1945, http://igrek.amzp.pl/details.php?id=1763955
