Język Polski
English
The Beginnings of Intelligence Activity by Department I of the Polish Ministry of Internal Affairs in the Eastern Bloc Countries
Witold Bagieński
https://orcid.org/0000-0003-4000-6813
Bio
(b. 1980), PhD, historian, and graduate of the Institute of History, University of Warsaw. He works at the Department for Archival Research and Source Editions at the Institute of National Remembrance in
Warsaw. Author of the monograph Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, co-editor of two editions of primary sources: Stanisław Mikołajczyk w dokumentach aparatu bezpieczeństwa and Afera "Żelazo" w dokumentach MSW i PZPR.
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, No. 18 (2020), pages: 13-55
Publication date: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/ARPRL201802
PDF (Język Polski)
Abstract
Intelligence activity performed in other Eastern Bloc countries is one of the least well-known aspects of the Department I of the Ministry of Internal Affairs (the civilian intelligence service in People’s Republic of Poland). At first, the Department’s activity was limited almost exclusively to counterintelligence protection for Polish diplomatic missions. When the relations with some of the countries in the Soviet orbit cooled off or broke down in the 1960s, Polish intelligence began to gather information on those countries as well. This activity, however, was handled under a different set of rules compared to other countries. Department I was not authorised to recruit informants among local citizens and relied instead on intelligence gathered from so-called “non-informant sources”. The gathering of intelligence would be built up gradually over time, and the dynamics of the process depended on the local situation. At first the focus was primarily on China, Yugoslavia, Romania and Albania, followed by Czechoslovakia. A shift in focus was caused by the Prague Spring, and a decision was made to place a greater emphasis on activities in other “people’s democracies”. As a result, by the fall of 1969 Department I already had in place an infrastructure for intelligence gathering in all of the bloc’s main countries, the USSR excepted. In the early 1970s some of those structures became official outposts representing the Polish Ministry of Internal Affairs to allied security services in other communist countries. Nonetheless, intelligence work continued, though with a limited scope. The system developed in that period persisted in roughly the same form until the system’s collapse in 1989.
Keywords
wywiad • wywiad cywilny • Departament I MSW • MSW • Służba Bezpieczeństwa • Albania • Czechosłowacja • Czechy • Słowacja • Bułgaria • Węgry • Związek Sowiecki • Jugosławia • Chiny • Kuba • Mongolia • Wietnam • Korea Północna • Rumunia • kontrwywiad • szpiegostwo • zimna wojna • bezpieczeństwo intelligence • civil intelligence • Department I of the Ministry of Internal Affairs • Ministry of Internal Affairs (Poland) • Security Service • Albania • Czechoslovakia • Czech Republic • Slovakia • Bulgaria • Hungary • Soviet Union • Yugoslavia • China • Cuba • Mongolia • Vietnam • North Korea • Romania • counterintelligence • espionage • Cold War • security
References
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (AIPN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie (AIPN Kr)
Operacja „Podhale”. Służba Bezpieczeństwa wobec wydarzeń w Czechosłowacji 1968–1970, oprac. Ł. Kamiński, G. Majchrzak, Warszawa 2008
Protokół z rozmów pomiędzy delegacjami MSW CSRS i MSW PRL, 21 V 1969 r., k. 3, https://www.ustrcr.cz/uvod/vychodni-blok/mezinarodni-spoluprace--plr/, dostęp 15 II 2020 r.
Kostikow P., Roliński B., Widziane z Kremla. Moskwa – Warszawa. Gra o Polskę, Warszawa 1992
Pawłow W., Byłem rezydentem KGB w Polsce, tłum. M. Raczyńska, Warszawa 1994
Supruniuk S., Z Polesia do Warszawy. Rozmowa dziadka z wnukiem Marcinem, Warszawa 2009
Andrew Ch., Gordijewski O., KGB, tłum. R. Brzeski, Warszawa 1997
Andrew Ch., Mitrochin W., Archiwum Mitrochina. KGB w Europie i na Zachodzie, tłum. M.M. Brzeska, R. Brzeski, Warszawa 2001
Aparaty centralne służb wywiadu cywilnego Układu Warszawskiego jako wyspecjalizowane struktury państwa 1944–1991, red. J. Larecki, L. Pawlikowicz, P. Piotrowski, Rzeszów 2015
Bagieński W., Reprymenda w moskiewskiej centrali. Relacja ministra spraw wewnętrznych Władysława Wichy z pobytu na uroczystościach 40-lecia sowieckich organów bezpieczeństwa w grudniu 1957 r., „Glaukopis. Pismo społeczno--historyczne” 2019, nr 36
Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 1–2, Warszawa 2017
Bosak H., List otwarty, „Trybuna”, 3 I 1996
Bułhak W., Paczkowski A., „Przyjaciele radzieccy”. Współpraca wywiadów polskiego i sowieckiego, 1944–1990, „Zeszyty Historyczne” 2009, z. 167
Bułhak W., Wywiad PRL a Watykan 1962–1978, Warszawa 2019
Burakowski A., Geniusz Karpat. Dyktatura Nicolae Ceauşescu 1965–1989, Warszawa 2008
Durka J., Obraz współpracy wywiadowczej i kontrwywiadowczej służb PRL ze służbami rumuńskimi w świetle dokumentów strony polskiej – przyczynek do zarysu problematyki [w:] Polska i Rumunia. Wspólnie – obok – blisko. Polonia şi România. Împreună – alături – aproape, red. S. Iachimovschi, K. Stempel-Gancarczyk, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2015
Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006
Gasztold P., Maoizm nad Wisłą? Działalność Komunistycznej Partii Polski Kazimierza Mijala, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2018, nr 32
Gnoinska M.K., Promoting the ‘China Way’ of communism in Poland and beyond during the Sino-Soviet Split. The case of Kazimierz Mijal, „Cold War History” 2018, R. 18, nr 3
Jarząbek W., Drogi i bezdroża członkostwa PRL w Układzie Warszawskim w kontekście funkcjonowania struktur politycznych paktu w latach 1955–1980 [w:] PRL w politycznych strukturach Układu Warszawskiego w latach 1955–1980, oprac. W. Jarząbek, Warszawa 2008
Jaskułowski T., Przyjaźń, której nie było. Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD wobec MSW 1974–1990, Warszawa 2014
Kaszyński K., Podgórski J., Kryptonim „Polska”… czyli szpiedzy i agenci, Warszawa 1996
Majchrzak G., Służba Bezpieczeństwa PRL a praska wiosna [w:] Aparat bezpieczeństwa, propaganda, a praska wiosna. Zbiór materiałów z konferencji międzynarodowej. Praga, 7–9 września 2008 r., red. M.M. Szwykowska-Rey, tłum. Skrivanek, Praha 2009
Paczkowski A., Przyjaźń – pomoc – przykład: relacje między sowieckimi i polskimi organami bezpieczeństwa w latach 1944–1990 [w:] W objęciach Wielkiego Brata. Sowieci w Polsce 1944–1993, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2009
Pawlikowicz L., Aparat centralny 1. Zarządu Głównego KGB jako instrument realizacji globalnej strategii Kremla 1954–1991, Warszawa 2013
Pietrow N., KGB a kryzys czechosłowacki w 1968 r. [w:] Inwazja na Czechosłowację 1968
Perspektywa rosyjska, red. J. Pazderka, tłum. A. Kaczorowski, Warszawa 2015
Skobelski R., Polityka PRL wobec państw socjalistycznych w latach 1956–1970
Współpraca – napięcia – konflikty, Poznań 2010
Współpraca SB MSW PRL z KGB ZSRR w latach 1970–1990. Próba bilansu, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2013
Zacharias M.J., Komunizm, federacja, nacjonalizmy. System władzy w Jugosławii 1943–1991. Powstanie – przekształcenia – rozkład, Warszawa 2004
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Witold Bagieński, Organisation and Structure of the Study Office of the Security Service of the Ministry of the Interior (1982–1989). Basic Facts and Findings , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 20 (2022)
- Witold Bagieński, Cooperation between the intelligence services of the Polish People’s Republic and the Soviet Union as an element of bilateral relations between the KGB and the Ministry of the Interior (1956–1990) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 21 (2023)
- Witold Bagieński, The Licence to Kill. Analysis of the Ministry of Internal Affairs Intelligence Concerning the Legal Conditions of Carrying Out Death Sentences Outside the Country against the Background of the Unit’s ‘Special Operations’ , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 19 (2021)
- Witold Bagieński, Categories of cases and operational documentation of the Ministry of the Interior intelligence (1956-1990) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(17) (2019)
- Witold Bagieński, Elżbieta Pietrzyk-Dąbrowska, Editorial , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 21 (2023)
