Język Polski
English
Organizacja i struktura Biura Studiów SB MSW (1982–1989). Podstawowe fakty i ustalenia
Witold Bagieński
https://orcid.org/0000-0003-4000-6813
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
Biogram(ur. 1980), doktor nauk humanistycznych, historyk, absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, pracownik Wydziału Badań Archiwalnych i Edycji Źródeł Archiwum IPN w Warszawie. Autor monografii Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961 (2017). Redaktor edycji źródeł Instrukcje i przepisy wywiadu cywilnego PRL z lat 1953–1990 (2020). Współredaktor wielotomowego wydawnictwa Leksykon bezpieki. Kadra kierownicza aparatu bezpieczeństwa 1944–1956 (t. 1–3, 2020–2022) i publikacji źródłowych Stanisław Mikołajczyk w dokumentach aparatu bezpieczeństwa (t. 1–3,
2010) oraz Afera „Żelazo” w dokumentach MSW i PZPR (2013)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 20 (2022), strony: 226-250
Data publikacji: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/arprl222007
PDF
Abstrakt
Po wprowadzeniu stanu wojennego w MSW utworzono jednostkę operacyjną pełniącą funkcję sztabu, która koordynowała działania przeciwko podziemnej Solidarności oraz innym nielegalnym grupom. Biuro Studiów SB MSW powołano w marcu 1982 r., zaczęło ono funkcjonować latem 1982 r. Nadano mu szczególne prerogatywy i mogło ono nadzorować aktywność innych jednostek SB oraz pomagać im w planowaniu i realizacji zadań. Jego oficerowie byli również zaangażowani w rozpracowywanie środowisk antysystemowych. Z dostępnej literatury i dokumentów wynika, że prowadzili złożone gry i kombinacje operacyjne, które obejmowały nawet formowanie kontrolowanych organizacji podziemnych. W niniejszym artykule przedstawiono okoliczności powołania tego biura, jego organizację wewnętrzną i podstawowe zadania, które przed nim postawiono. Opisano również chronologię tworzenia jego ogniw terenowych, czyli inspektoratów 2 SB WUSW.
Słowa kluczowe
MSW • Służba Bezpieczeństwa • Biuro Studiów SB MSW • Biuro Studiów MSW • Centralna Grupa Operacyjna • Samodzielna Grupa Operacyjna • Departament III MSW • Departament V MSW • NSZZ „Solidarność” • antykomunizm • represje • opozycja • bezpieczeństwo Ministry of the Interior • Security Service • Study Office of the Security Service of the Ministry of the Interior • Study Office of the Ministry of the Interior • Central Operational Group, Independent Operational Group • Department III of the Ministry of the Interior • Department V of the Ministry of the Interior • ndependent Self-Governing Trade Union “Solidarity” • anti-communism • opposition • repression • secyrity
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
Sawicki W., Raport Kiszczaka dla Moskwy, czyli czego nie powiedział minister Widacki, Kraków 2002
Solidarność Walcząca w dokumentach, t. 1: W oczach SB, oprac. Ł. Kamiński, W. Sawicki, G. Waligóra, Warszawa 2007
Wołk G., Opozycja polityczna w świetle danych Biura Studiów Służby Bezpieczeństwa MSW z 1988 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2019, nr 1
Bereś W., Skoczylas J., Generał Kiszczak mówi… prawie wszystko, Warszawa 1991
Sierański I., Wspomnienia przewodniczącego Ogólnokrajowego Komitetu Założycielskiego ZZ FMO 1981–1986, Toronto 2012
Widacki J., Czego nie powiedział generał Kiszczak, Warszawa 1992
Wroński P., Spowiedź życia. U wrót czyśćca. W rozmowie z Przemysławem Wojciechowskim, Warszawa 2016
Awłasewicz T., Niewidzialni. Największa tajemnica służb specjalnych PRL, Warszawa 2021
Bagieński W., Cenckiewicz S., Woyciechowski P., Konfidenci, Warszawa 2015
Cenckiewicz S., Anna Solidarność. Życie i działalność Anny Walentynowicz na tle epoki (1929–2010), Poznań 2010
Cenckiewicz S., Oczami bezpieki. Szkice i materiały z dziejów aparatu bezpieczeństwa PRL, Łomianki 2012
Cenckiewicz S., Sprawa Lecha Wałęsy, Poznań 2008
Cenckiewicz S., Śladami bezpieki i partii. Studia – źródła – publicystyka, Łomianki 2009
Cenckiewicz S., Wałęsa. Człowiek z teczki, Poznań 2013
Cenckiewicz S., Gontarczyk P., SB a Lech Wałęsa. Przyczynek do biografii, Warszawa 2008
Domagalski W., NSZZ „Solidarność” Region Mazowsze [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 5: Polska środkowo-wschodnia, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010
Friszke A., Regionalny Komitet Wykonawczy Mazowsze. Powstanie, struktura, działalność (1981–1986) [w:] Solidarność podziemna 1981–1989, red. idem, Warszawa 2006
Friszke A., Sprawa jedenastu. Uwięzienie przywódców NSZZ „Solidarność” i KSS „KOR” 1981–1984, Kraków 2017
Friszke A., Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” (1982–1987) [w:] Solidarność podziemna 1981–1989, red. idem, Warszawa 2006
Głębocki H., Policja tajna przy robocie. Z dziejów państwa policyjnego w PRL, Kraków 2005
Grocki M., Konfidenci są wśród nas…, Warszawa 1992
Kamiński Ł., Waligóra G., Solidarność Walcząca [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 2: Ruch społeczny, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010
Kasprzycki M., Inspektorat 2 SB WUSW w Nowym Sączu (1985–1988), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2022, nr 20
Labrenz-Weiß H., Solidarność Walcząca w Poznaniu w świetle dokumentów Stasi [w:] Organizacja Solidarność Walcząca w Wielkopolsce w latach 1983–1990, red. K. Brzechczyn, P. Zwiernik, Poznań 2009
Majchrzak G., Portret agenta. Przypadek Eligiusza Naszkowskiego [w:] Solidarność 1980–1981 w kraju i w Wielkopolsce. Szkice do portretu, red. K. Brzechczyn, Poznań 2016
Majchrzak G., „Solidarność” na celowniku, Poznań 2016
Majchrzak G., Tajemnice stanu wojennego, Warszawa 2016
Paczkowski A., Wojna polsko-jaruzelska. Stan wojenny w Polsce, czyli kontrrewolucja generałów, Warszawa 2021
Piotrowski P., Służba Bezpieczeństwa KW MO we Wrocławiu w latach 1957–1990 [w:] Twarze wrocławskiej bezpieki. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa we Wrocławiu. Informator personalny, red. T. Balbus, P. Piotrowski, K. Szwagrzyk, Wrocław 2006
Piotrowski P., Służba Bezpieczeństwa w latach 1975–1990 [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3: 1975–1990, red. P. Piotrowski, Warszawa 2008
Piotrowski P., Struktury Służby Bezpieczeństwa MSW 1975–1990, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 3
Piotrowski P., Wrocławska opozycja 1986 r. w materiałach Służby Bezpieczeństwa, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 2
Sawicki W., Czas metamorfozy. Podziemie antykomunistyczne w 1987 r. w oczach Służby Bezpieczeństwa, „Arcana” 1999, nr 27
Wicenty D., Zgniłe jabłka, zepsute skrzynki i złe powietrze. Dysfunkcje w Służbie Bezpieczeństwa w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku, Gdańsk–Warszawa 2018
Wołk G., Opozycja polityczna w świetle danych Biura Studiów Służby Bezpieczeństwa MSW z 1988 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2019, nr 1
Wołk G., Służba Bezpieczeństwa wobec pism i wydawnictw drugiego obiegu w latach 1980–1990 [w:] Drugi obieg wydawniczy w PRL na tle samizdatu w państwach bloku sowieckiego po 1956 roku, red. P. Gasztold-Seń, N. Jarska, J. Olaszek, Warszawa 2016
Wręga A.J., Jerzy Dobrzański a porwanie i zabójstwo Bohdana Piaseckiego – prolegomena, „Glaukopis” 2018, nr 36
Zwiernik P., „Bibuła” SB [w:] Papierem w system. Prasa drugoobiegowa w PRL, red. M. Marcinkiewicz, S. Ligarski, Szczecin 2010
Zwiernik P., Poznańskie wątki operacji „Tęcza”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2006, nr 11–12
Majchrzak G., Człowiek, który uwiódł Służbę Bezpieczeństwa, „Rzeczpospolita”, 6 VIII 2005
Mączka C., Supertajne Studio 2, „Przegląd Tygodniowy” 1993, nr 6 (567)
Piotrowski P., Biuro studiów szczególnych, „Rzeczpospolita”, 11 VI 2005
Piotrowski P., Elita bezpieki PRL, „Dziennik Bałtycki”, 15 I 2008
Wołk G., Tajna broń Kiszczaka, „Historia Do Rzeczy” 2017, nr 8
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Witold Bagieński, Współpraca służb wywiadowczych PRL i Związku Sowieckiego jako element relacji dwustronnych KGB z MSW (1956–1990) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 21 (2023)
- Witold Bagieński, Początki działalności wywiadowczej Departamentu I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w krajach Bloku Wschodniego , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 18 (2020)
- Witold Bagieński, Prawo do zabijania. Analiza wywiadu MSW dotycząca prawnych uwarunkowań wykonywania wyroków śmierci poza granicami kraju na tle „działań specjalnych” tej jednostki , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 19 (2021)
- Witold Bagieński, Kategorie spraw i dokumentacji operacyjnej wywiadu MSW (1956-1990) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(17) (2019)
- Witold Bagieński, Elżbieta Pietrzyk-Dąbrowska, Od Redakcji , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 21 (2023)
