Ansehen Nr. 3 (2022)

Nr. 3 (2022)

ISSN:
2719-4086

eISSN:
2957-1413
Section: Studia

Działalność volksdeutschów Władysława Seredyńskiego i jego syna Romana w świetle zachowanych akt procesu karnego z dekretu sierpniowego. Przyczynek do dziejów okupacji niemieckiej ziemi lubaczowskiej

Polish-Jewish Studies, Nr. 3 (2022), pages: 133-164

Publication date: 2023-04-05

https://doi.org/10.48261/pjs220306

Abstract

Niniejszy artykuł przedstawia udział volksdeutschów Władysława Seredyńskiego i jego syna Romana w dokonanych w okresie okupacji niemieckiej zbrodniach na osobach narodowości żydowskiej w Lubaczowie (Kreis Rawa Ruska) oraz powojenny proces karny z dekretu sierpniowego, który toczył się przed Sądem Apelacyjnym w Rzeszowie na sesji wyjazdowej w Lubaczowie. W artykule z uwagi na szerszy kontekst ukazano także krótką charakterystykę Lubaczowa, sytuację miejscowych Żydów w okresie okupacji niemieckiej i likwidację getta. Zbrodnie, których dopuścili się Seredyńscy, zostały dokonane w styczniu 1943 r. na terenie Lubaczowa, głównie w okresie likwidacji miejscowego getta. Polegały one na denuncjacji i wydawaniu żandarmerii lub policji ukraińskiej osób narodowości żydowskiej. Zbrodniczą działalność Władysława Seredyńskiego i jego syna Romana ustalono na podstawie zachowanych akt z dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego.


Archiwum Parafii pw. św. Stanisława w Lubaczowie, Parafia lubaczowska w wojnie 1939–1945, rkps.

United States Holocaust Memorial Museum Collection, Relacja Stanisława Młodzińskiego, 10 III 2009 r.

Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 6: Generalne Gubernatorstwo. Relacje i dokumenty, oprac. A. Bańkowska, Warszawa 2012.

Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 13: Województwo lwowskie, Warszawa 1924.

Dekret z dnia 28 czerwca 1946 r. o odpowiedzialności karnej za odstępstwo od narodowości w czasie wojny 1939–1945 (Dz.U. 1946, nr 41, poz. 237).

Kodeks Karny. Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 11 VII 1932 r., Dz. U. 1949, nr 45, poz. 334 i nr 55, poz. 437.

Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa, nr 98, Rozporządzenie policyjne o tworzeniu żydowskich dzielnic mieszkaniowych w Okręgu Radom, Krakau i Galizien, Kraków, 14 XI 1942 r.

Ustawa z dnia 27 kwietnia 1949 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U. 1949, nr 32, poz. 238).

Ustawa z dnia 20 lipca 1950 r. o zmianie przepisów postępowania karnego (Dz.U. 1950, nr 38, poz. 348).

Bańbor J., Przewodnik po niemieckich źródłach i materiałach do historii Ziemi Lubaczowskiej podczas niemieckiej okupacji w latach 1939–1944 (wybór źródeł), „Rocznik Lubaczowski” 2008, t. 13–14.

Boda-Krężel Z., Sprawa Volkslisty na Górnym Śląsku. Koncepcje likwidacji problemu i ich realizacji, Opole 1978.

Crisci C., Kruglov A., Lubaczów [w:] Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, red. G.P. Megargee, M. Dean, t. 2, cz. A, Bloomington 2012.

Domański T., Proces z dekretu sierpniowego policjantów granatowych z Wodzisławia oskarżonych o popełnienie zbrodni na Żydach, „Polish-Jewish Studies” 2020, t. 1.

Gieroń R., Postępowania karne prowadzone w latach 1947–1955 w sprawach przestępstw okupacyjnych popełnianych przez policjanta granatowego Jana Błażeja. Przyczynek do badań nad stosunkami polsko-żydowskimi, „Analecta Cracoviensia” 2017, nr 49.

Gieroń R., Półmrok. Procesy karne w sprawie przestępstw okupacyjnych popełnianych przez chłopów wobec Żydów w województwie krakowskim, Kraków 2020.

Heumann-Regev O., I rzeka nadal płynie [w:] Wojna i pamięć. Przewodnik po miejscach pamięci narodowej na terenie powiatu lubaczowskiego, t. 4, red. S.P. Makara, B. Woch, J. Mazur, Lubaczów 2009.

Iranek-Osmecki K., Kto ratuje jedno życie… Polacy i Żydzi 1939–1945, Warszawa 2009.

Izdebski Z., Niemiecka lista narodowa na Górnym Śląsku, Katowice–Wrocław 1946.

Jagodziński J., Wspomnienia z okazji jubileuszu 60-lecia kapłaństwa, Zamość 2014.

Jastrzębski W., Polityka narodowościowa w okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie (1939–1945), Bydgoszcz 1977.

Kaczmarek R., Górny Śląsk podczas II wojny światowej. Między utopią niemieckiej wspólnoty narodowej a rzeczywistością okupacji na terenach wcielonych do Trzeciej Rzeszy, Katowice 2006.

Kaczmarek R., Niemiecka polityka narodowościowa na Górnym Śląsku (1939–1945), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 2.

Karolak A., Kwestia Niemieckiej Listy Narodowej w audycjach rozgłośni im. T. Kościuszki, „Białostockie Teki Historyczne” 2014, t. 12.

Konieczny Z., Straty biologiczne i materialne byłego powiatu lubaczowskiego w latach 1939–1944, „Materiały i Studia Muzealne” (Przemyśl) 1980, t. 3.

Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa 2003.

Kopf M., Tamten czas, cz. 6: Lubaczów. Rok 1943, „Rocznik Lubaczowski” 2008, t. 13/14.

Kubrak Z., Dzieje Lubaczowa. Lubaczów od czasów najdawniejszych do lipca 1944 r., t. 1, Rzeszów 2016.

Lavee (Łukawiecki) S., Oddział niezwyciężonych. Drużyna żydowskich partyzantów Armii Krajowej pod dowództwem Edmunda Łukawieckiego w latach 1941–1944, Rzeszów 2018.

Madajczyk C., Faszyzm i okupacje 1938–1945, t. 2, Poznań 1984.

Madajczyk C., Polityka okupanta wobec narodu polskiego w okresie II wojny światowej [w:] Problemy wojny i okupacji, red. W. Góra, J. Gołębiowski, Warszawa 1969.

Mazur G., Pokucie w latach drugiej wojny światowej. Położenie ludności, polityka okupantów, działalność podziemia, Kraków 1994.

Mazur G., Skwara J., Węgierski J., Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa. 1 IX 1939 – 5 II 1946 r., Kraków 2007.

Mroczkowski J., Obserwator, Warszawa 2013.

Musiał B., Niemiecka polityka narodowościowa w okupowanej Polsce w latach 1939–1945, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 2.

Ogryzło R., Wybrane zagadnienia demograficzne powiatu lubaczowskiego (1938–1948), „Rocznik Lubaczowski” 1994, t. 5.

Olejnik L., Polityka narodowościowa Polski w latach 1944–1960, Łódź 2003.

Olejnik L., Zdrajcy narodu? Losy volksdeutschów w Polsce po II wojnie światowej, Warszawa 2006.

Roth M., Herrenmenschen. Die deutschen Kreishauptleute im besetzten Polen – Karrierewege, Herrschaftspraxis und Nachgeschichte, Göttingen–Wallstein 2009.

Rydzewski P., Ziemia Lubaczowska, Lublin 2015.

Skibińska A., Petelewicz J., Udział Polaków w zbrodniach na Żydach na prowincji regionu świętokrzyskiego, „Zagłada Żydów. Studia i materiały” 2005, t. 1.

Stryjkowski K., Akta niemieckiej listy narodowościowej i ich pozostałość w Archiwum Państwowym w Poznaniu, „Poznański Rocznik Archiwalno-Historyczny” 2005–2007, nr 13/14.

Sygowski P., Trzciński A., Żydzi lubaczowscy i ich cmentarz, „Rocznik Lubaczowski” 1998, t. 8.

Szajowski E., Tylko ziemia została ta sama. Lubaczów 1942–1943, „Rocznik Lubaczowski” 2000, t. 9–10.

Szajowski E., W polskiej szkole w sowieckim Lubaczowie, oprac. J. Grechuta [w:] Lwowskie pod okupacją sowiecką (1939–1941), red. T. Bereza, Rzeszów 2006.

Sziling J., Polityka narodowościowa niemieckich władz okupacyjnych na Pomorzu Gdańskim w latach 1939–1945 [w:] Problemy narodowościowe i wyznaniowe na Pomorzu Nadwiślańskim i Kujawach w XX wieku, red. R. Sudziński, Toruń 1997.

Tabaczek J., Ulica Tadeusza Rejtana, „Lubaczów 2017”.

Wierzbieniec W., Formy szukania pomocy i możliwości egzystencji przez Żydów w okresie Holocaustu na terenie obecnego powiatu lubaczowskiego – wybrane aspekty [w:] Wojna i pamięć. Przewodnik po miejscach pamięci narodowej na terenie powiatu lubaczowskiego. Materiały z sympozjum naukowego zorganizowanego w dniu 4 września 2009 r. w 70. rocznicę wybuchu II wojny światowej w Muzeum Kresów w Lubaczowie, Lubaczów 2009.

Zmiana niemieckich nazw miejscowości, „Gazeta Lwowska”, 15 III 1939.

                            Ansehen Nr. 3 (2022)

Nr. 3 (2022)

ISSN:
2719-4086
eISSN:
2957-1413

Data publikacji:
2023-04-05

Dział: Studia