An attempt to strengthen cooperation between the counterintelligence of the Armed Forces of the Polish People’s Republic and the Third Directorate of the KGB during the period when Poland’s Internal Military Service was headed by Brig. Gen. Aleksander Kokoszyn
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, No. 21 (2023), pages: 255-282
Publication date: 2024-01-10
Abstract
When the “reborn” Polish Army was formed in 1943, counterintelligence security for the armed forces also had to be organised. In the early years, the ranks of the counterintelligence organs were filled by SMERSH officers. Later, the Soviets held leading positions in the bodies of the Main Directorate of Information and familiarised the Polish communists with counterintelligence work. The years 1953–1956 saw the return of Soviet officers to the USSR, and, consequently, cooperation between the newly formed Internal Military Service and the Third Directorate of the KGB was disrupted. It was not until 1960 that changes were made. The head of the Internal Military Service General Aleksander Kokoszyn, had the ambition to create a real counterintelligence service, but lacked experience and knowledge. The international situation led Moscow to agree to start working closely with its “brother nations”. This source edition deals with the beginnings of the formal cooperation between the organs of the WSW (Internal Military Service) and the KGB.
References
Archiwum Akt Nowych (AAN).
Archiwum Państwowe w Warszawie, Oddział w Milanówku (APW, OM). Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego (CAW WBH).
Anders A., Ścigając Księżyc. Naród, politycy i obietnica, która przeniosła USA w erę kosmiczną, tłum. M. Młynarz, Oświęcim 2019.
Andrew Ch., Mitrochin W., Archiwum Mitrochina II. KGB i świat, tłum. K. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki, Poznań 2006.
Babula J., Wojsko Polskie 1945–1989. Próba analizy operacyjnej, Warszawa 1998.
Beschloss M.R., Mayday. The U-2 Affair. The Untold Story of the Greatest US–USRR Spy Scandal, New York 1987.
Bissell Jr. R.M., Lewis J.E., Pudlo F.T., Reflection of Cold Warrior. From Yalta to the Bay of Pigs, Yale 1996.
Bown C., Mooney P.J., Cold War to Detente 1945–80, wyd. 2, London 1981.
Brzeziński M., Wschód czerwonego Księżyca. Wyścig supermocarstw o dominację w kosmosie, tłum. A. Sak, Kraków 2009.
Cadbury D., Space Race. The Epic Battle between American and the Soviet Union for Dominion of Space, New York 2006.
Chocha B., Kaczmarek J., Wojna i doktryna wojenna. Wybrane problemy, Warszawa 1980.
Chęciński M.M., Jedenaste przykazanie: nie zapomnij, Toruń 2004.
Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944–1989, red. K. Persak, Ł. Kamiński, Warszawa 2010.
Durman K., Popely ještě žhave. Velka politika 1938–1991, cz. 1: Světova valka a nuklearni mir 1938–1964, Praha 2004.
Eisler J., Marzec 1968. Geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 1991.
Freedman L., Kennedy’s Wars. Berlin, Cuba, Laos, and Vietnam, New York – Oxford 2000.
Historyczno-prawna analiza struktur bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. A. Jusupović, R. Leśkiewicz, Warszawa 2013.
Jędrysiak J., Początki i założenia studiów operacyjnych Zachodniego Teatru Działań Wojennych w Siłach Zbrojnych PRL, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2019, nr 34.
Jones H., The Bay of Pigs, Oxford 2008.
Kamiński Z., Tropiciele. Wspomnienia oficera kontrwywiadu wojskowego, Warszawa [1999].
Kapuściak B., Misja wojskowa gen. dyw. Teodora Kufla w Berlinie Zachodnim w latach 1979–1981. Przyczynek do biografii szefa Wojskowej Służby Wewnętrznej [w:] Attaché i przedstawiciele Misji Wojskowych w Wojsku Polskim II RP i Siłach Zbrojnych PRL, red. B. Kapuściak, Katowice–Warszawa 2021.
Kapuściak B., Sprawa Adama Kaczmarzyka, szpiega brytyjskiego złapanego przez Wojskową Służbę Wewnętrzną [w:] Szpiedzy, dezerterzy, renegaci. Wykroczenia i przestępstwa żołnierzy i funkcjonariuszy służb mundurowych w latach 1918–1989, red. J. Jędrysiak, K. Widziński, Wrocław–Warszawa 2021.
Kissinger H., Dyplomacja, tłum. S. Głąbiński, G. Woźniak, I. Zych, Warszawa 2016.
Kosk P.H., Generalicja Polska. Popularny słownik biograficzny, t. 1: A–Ł, Pruszków 1998.
Kostecki Z., Kryzys berliński 1958–1961, Warszawa 1989.
Kowalski L., Komitet Obrony Kraju (MON – PZPR – MSW), Warszawa 2011.
Kowalski L., Krótsze ramię Moskwy. Historia kontrwywiadu wojskowego PRL, Warszawa 2017.
Królikowski J., Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990 (I–M), Toruń 2010.
Lesiakowski K., Mieczysław Moczar „Mietek”. Biografia polityczna, Warszawa 1998.
Luňak P., Planning for Nuclear War. The Czechoslovak War Plan of 1964, „Cold War International History Project Bulletin” 2001, nr 12/13.
Normatywy Wojskowej Służby Wewnętrznej (1957–1990), wybór, wstęp i oprac. B. Kapuściak, Katowice–Krakowa 2019.
Pałka J., Polskie wojska operacyjne w Układzie Warszawskim, Warszawa 2022.
Pałka J., The Third World War as Envisaged by Polish Generals at the Turn of the 1950s and the 1960s, „Kwartalnik Historyczny” 2017, nr 1 (English-Language Edition).
Pawlikowicz L., Funkcje, struktura oraz naczelnicy Grupy Łącznikowej (Przedstawicielstwa) KGB w Warszawie w latach 1954–1991, „Secretum. Służby specjalne, bezpieczeństwo, informacja” 2015, nr 2 (3).
Piotrowski P., Kufel i jego kompania. Tajni współpracownicy wojskowych służb specjalnych, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2005, nr 3 (50).
Pióro T., Armia ze skazą. W Wojsku Polskim 1945–1968 (wspomnienia i refleksje), Warszawa 1994.
Potyrała B., Fudali R., Od zwycięstwa do upadku. Siły Zbrojne Związku Radzieckiego 1945–1991, Warszawa 2009.
Puchała F., Budowa potencjału bojowego Wojska Polskiego 1945–1990. Obszary szpiegowskich działań, Warszawa 2013.
Rasenberger J., The Brilliant Disaster. JFK, Castro, and America’s Doomed Invasion of Cuba’s Bay of Pigs, New York 2011.
Skrzypek A., Mechanizmy autonomii. Stosunki polsko-radzieckie 1956–1965, Pułtusk–Warszawa 2005.
Sloyan P.J., The Politics of Deception. JFK’s Secret Decisions on Vietnam, Civil Rights, and Cuba, New York 2015.
Sowińska „Barbara” S., Lata walki, wyd. 3 popr., Warszawa 1962.
Sowińska S., Gorzkie lata. Z wyżyn władzy do stalinowskiego więzienia, Warszawa 2017.
Spałek R., Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Warszawa 2014.
Spychalski M., Początek walki. Fragmenty wspomnień, Warszawa 1983.
Stern S.M., Averting „The Final Failure”. John F. Kennedy and the Secret Cuban Missile Crisis Meeting, Stanford 2003.
Stern S.M., The Cuban Missile Crisis in American Memory. Myths versus Reality, Stanford 2012.
Stępka S., Kryzys berliński 1961 r. w ocenie Władysława Gomułki, „Dzieje Najnowsze” 2002, nr 3.
Stola D., Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967–1968, Warszawa 2000.
Szumiło M., Gierek. Droga do władzy, Łódź–Lublin 2023.
Szumiło M., Szefowie Głównego Zarządu Informacji Wojska Polskiego (1945–1956) [w:] „Politycznie obcy!” Żołnierze Wojska Polskiego w zainteresowaniu komunistycznego aparatu represji i propagandy w latach 1944–1956, red. B. Polak, P. Skubisz, Szczecin 2011.
T[arczyński] M., Gen. bryg. Aleksander Kokoszyn (1904–1979), „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1979, nr 1 (87).
Taylor F., The Berlin Wall. 13 August 1961 – 9 November 1989, London 2007.
The Bay of Pigs Invasion, https://www.cia.gov/stories/story/the-bay-of-pigs-invasion/, dostęp 16 III 2022 r.
Tkaczew W., Organa Informacji Wojska Polskiego 1943–1956. Kontrwywiad wojskowy, Warszawa 2007.
Wojsko Polskie na froncie wschodnim 1943–1945. Wybór materiałów źródłowych, wybór i oprac. C. Grzelak, H. Stańczyk, S. Zwoliński, Warszawa 1994.
Бондаренко А., Военная контрразведка 1918–2010. История советской и российской военной контрразведки, Москва 2011
Бондаренко А., Ефимов Н.Н., Военная контрразведка. От ≪Смерша≫ до контртеррористических операций, Москва 2010.
Лузан Н., Военная контрразведка. Вчера. Сегодня. Завтра, Москва 2019.
Терещенко A., Вдовин A., Из СМЕРШа в ГРУ. ≪Император спецслужб≫, Москва 2013.
License
Copyright (c) 2023 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Bartosz Kapuściak, Military intelligence of the People's Republic of Poland. JW 3362 and its subordinate units , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(14) (2016)
- Bartosz Kapuściak, The Case of Colonel Jarosław Gintrowski as an Example of 'Security Assistance' Provided to the Army by the Internal Military Service , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 18 (2020)
- Bartosz Kapuściak, Editorial , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 19 (2021)
- Bartosz Kapuściak, Czy Lech Wałęsa był agentem Wojskowej Służby Wewnętrznej? Glosa w sprawie pewnego zeznania, czyli kilka uwag o karcie osobowej tajnego współpracownika WSW , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(10) (2012)
- Bartosz Kapuściak, Podsystem informatyczny ewidencji „DOWÓD-KW1” w Wojskowej Służbie Wewnętrznej , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(7) (2009)