Język Polski
English
'Year One'. The Structure and Commanding Staff of the Investigative Department of the Central Department of Public Security/Ministry of Public Security (August 1944 – September 1945)
Paweł Sztama
https://orcid.org/0000-0002-1268-0432
Instytut Pamięci Narodowej i UMCS w Lublinie
Bio(b. 1985), a historian, PhD student at Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, employee of the Historical Research Office of the Institute of National Remembrance. He is interested in the history of the security apparatus in People’s Poland and Eastern Bloc countries, 20th-century military history and
biographical studies. Author of the book Generał brygady August Emil Fieldorf. Biografia wojskowa (Warsaw, 2016). Moreover, he is the author of several dozen academic and popular studies. He is also a deputy secretary of the editorial board of the publication Leksykon bezpieki. Kadra kierownicza aparatu bezpieczeństwa w (1944–1956) (Warsaw, 2020–)
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, No. 19 (2021), pages: 498-524
Publication date: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/ARPRL211911
PDF (Język Polski)
Abstract
The study aims to introduce the reader to the history of the structure of one of the most important units of the communist repressive apparatus in Poland, i.e. the Investigative Department, during the first period of its existence, i.e. from August 1944 to September 1945. At that time, the Department was initially a tiny section responsible for conducting preliminary investigations. In the following months of its existence, however, it was gradually expanded by the management of the Ministry of Public Security. The article shows how the structural changes were carried out, what they resulted from and what effect they had. Moreover, in the second part, the article presents the profiles of all heads of the investigative unit of the central security apparatus. It so happened that five officers headed the investigative unit over the short initial timespan of its existence. The last of them, i.e. Józef Różański, took over the leadership of this unit in the summer of 1945 and held this position for almost a decade, nearly to the end of the existence of the Investigation Department of the Security Ministry Headquarters. In the initial part of the study, individual biographies of these functionaries officers are outlined, and then their collective portrait is presented.
References
Archiwum Akt Nowych (AAN)
Archiwum IPN (AIPN)
Aparat bezpieczeństwa w latach 1944–1956. Taktyka, strategia, metody, cz. 1: Lata 1945–1947, oprac. A. Paczkowski, Warszawa 1994
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 30 października 1944 r. o ochronie Państwa, Dz.U., 1944, nr 10, poz. 50
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego, Dz.U., 1944, nr 4, poz. 16
Dekret z 23 czerwca 1945 r. Kodeks wojskowego postępowania karnego, Dz.U., 1945, nr 36, poz. 216
Księga bezprawia. Akta normatywne kierownictwa Resortu Bezpieczeństwa Publicznego (1944–1956), wyb. i oprac. B. Kopka, Warszawa 2011
Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Lubelszczyźnie (lipiec 1944 – czerwiec 1945), wyb. i oprac. L. Pietrzak, S. Poleszak, R.Wnuk, M. Zajączkowski, Warszawa 2004
Teczka specjalna J.W. Stalina. Raporty NKWD z Polski 1944–1946, oprac. T. Cariewskaja i in., tłum. E. Rosowska, Warszawa 1998
Węgrzyn D., Wytyczne do pracy operacyjnej Miejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Częstochowie z 1945 r., „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2004, nr 1
Korkuć M., „Kujbyszewiacy” – awangarda UB, „Arcana” 2002, nr 4/5
Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961,t. 1, Warszawa 2017
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997
Dudek A., Paczkowski A., Polska [w:] Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku wschodniego 1944–1989, red. K. Persak, Ł. Kamiński, Warszawa 2010
Dźwigał M., Dominik Władysław [w:] Leksykon bezpieki. Kadra kierownicza aparatu bezpieczeństwa (1944–1956),t. 1, red. W. Bagieński, M. Dźwigał, Warszawa 2020
Fijałkowska B., Borejsza i Różański. Przyczynek do dziejów stalinizmu w Polsce, Olsztyn 1995
Krasucki E., Międzynarodowy komunista Jerzy Borejsza. Biografia polityczna, Warszawa 2009
Kulesza C., Sędzia śledczy w modelu postępowania przygotowawczego na tle porównawczym, Białystok 1991
Marcinkiewicz-Kaczmarczyk A., Kaczmarczyk W., Funkcjonowanie organów śledczych MBP, KdsBP i MSW w latach 1945–1990, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2011, nr 1
Marcinkiewicz-Kaczmarczyk A., Kaczmarczyk W., Funkcjonowanie organów śledczych Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w latach 1945–1956 [w:] Piony śledcze aparatu bezpieczeństwa publicznego 1944–1990, red. M. Dźwigał, P. Skubisz, Warszawa–Szczecin 2017
Nawrocki Z., Struktura aparatu bezpieczeństwa [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944–1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005
Pakier P., Prasa frontowa Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943–1945, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1967, nr 6/1
Piątek P., Przestępcze wymuszenie zeznań w postępowaniach przygotowawczych prowadzonych przez organa bezpieczeństwa publicznego w latach 1944–1956
Studium kryminologiczno-prawne, Katowice–Warszawa 2018
Pleskot P., „Tarcza partii i narodu”. Kontrwywiad Polski Ludowej 1945–1956. Zarys struktur i wybór źródeł, Warszawa 2010
Poleszak S., Pion śledczy WUBP w Lublinie. Struktura i ludzie (sierpień 1944 – kwiecień 1947), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2005, nr 1
Przewodnik po Szlaku Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Lublinie, oprac. R. Drabik, W. Rowiński, B.Wołek, K.Wołek, Lublin 2015
Raszkowska Z., Dominik Władysław [w:] Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 1: A–D, red. F. Tych, Warszawa 1978Spałek R., Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Poznań–Warszawa 2014
Terlecki R., Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990, Kraków 2007
Wnuk R., Lubelski Okręg AK 1944–1947, Warszawa 2000
https://www.twoja–praga.pl/praga/zabytki/1354.html, dostęp 16 XII 2020 r.
Kurek R., Roman Romkowski [w:] Leksykon bezpieki. Kadra kierownicza aparatu bezpieczeństwa (1944–1956), t. 3, red. W. Bagieński, M. Dźwigał
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Paweł Sztama, Collective Portrait of the Officers of the Communist Security Service in Poland Responsible for the Kidnapping and Murder of Father Jerzy Popiełuszko (until 1984) , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 20 (2022)
