okladka

Vol. 39 No. 1 (2022)

ISSN:
1427-7476

Section: Studia

Relations Between the Emigration and the Second Circulation (Pol. “drugi obieg”) Publishing in the People’s Republic of Poland in 1976–1989/1990

Remembrance and Justice, Vol. 39 No. 1 (2022), pages: 408-431

Publication date: 2022-12-30

https://doi.org/10.48261/pis223919

Abstract

The following is a synthesis of the most important aspects of emigration and national relations in the context of the independent publishing activities in Poland between 1976
and 1989/1990. It describes how these contacts were shaped before the second circulation publishing circuit was established, how the foundations of independent printing in the country were built with the support of the emigrants, and what the selection of works published in the second circulation looked like. The role of emigration and its impact on the clandestine press in Poland was particularly emphasised. The refugee centres, which used to be in touch with the country, were not only informed about its current political, social and cultural situation, but also participated in the domestic conspiracy – at least to some extent. The emigrant periodicals commented on events, published programme documents of opposition groups operating in Poland, reprinted letters of protest, appeals,
statements, resolutions or declarations, while at the same time these periodicals affected the formation of opposition political thought in Poland.


Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, AIPN 0204/23, t. 1–41, SOR „Turysta”

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, AIPN 0582/20, t. 1–20, Akta śledztwa przeciwko Maciejowi Kozłowskiemu i innym

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, AIPN 1666/493, t. 1–3, Akt oskarżenia przeciwko Maciejowi Kozłowskiemu, Marii Tworkowskiej,

Krzysztofowi Szymborskiemu, Jakubowi Karpińskiemu, Marii Małgorzacie Szpakowskiej, Warszawa, 1969 r.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, AIPN 01334/698, Wyrok w sprawie Macieja Kozłowskiego i innych z dnia 24 II 1970 r.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, AIPN 12/1369, F. Bielak, A. Pepłoński, Polska emigracja polityczna a grupy antysocjalistyczne

w Polsce w latach 1976–1984, Warszawa 1986

Chojnacki W., Jastrzębski M., Bibliografia publikacji podziemnych w Polsce, t. 2: 1 I 1986 – 31 XII 1987, Warszawa 1993.

Kamińska J. [Władysław Chojnacki, Wojciech Chojnacki], Bibliografia publikacji podziemnych w Polsce 13 XII 1981 – VI 1986, Paryż 1988.

Florczak Z., Grypsy i reminiscencje, Londyn 1995.

Giedroyc J., Kisielewski S., Listy 1946–1991, wstęp A. Michnik, oprac. i przypisy Ł. Garbal, posłowie R. Habielski, Warszawa 2020.

Nowak-Jeziorański J., Giedroyc J., Listy 1952–1998, oprac. i wstęp D. Platt, Wrocław 2001.

Kisielewski S., Dzienniki, Warszawa 1997.

„Mam na Pana nowy zamach…”. Wybór korespondencji Jerzego Giedroycia z historykami i świadkami historii 1946–2000, t. 1–2, wybór i oprac. S.M. Nowinowski i R. Stobiecki przy współpracy A. Brzezińskiej i M. Przybysz-Gralewskiej, Łódź–Paryż 2019.

Mieroszewski J., Finał klasycznej Europy, wybór, wstęp i oprac. R. Habielski, Lublin 1997.

Opozycja demokratyczna w Polsce 1976–1980. Wybór dokumentów, red. Z. Hemmerling, M. Nadolski, Warszawa 1994.

Opozycja małopolska w dokumentach 1976–1980, oprac. A. Roliński, współpraca K. Bielawska, M. Orski, wstęp T. Gąsowski, Kraków 2003.

I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”. Stenogramy, t. 1: I tura, oprac. G. Majchrzak, J.M. Owsiński, Warszawa 2011.

Rudzińska A., O moją Polskę. Pamiętniki 1939–1991, Łódź–Warszawa 2003.

Sąd orzekł..., Paryż 1972.

„Kontakt”, Paryż, 1986, 1987.

„Kultura”, Paryż 1971, 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1985, 1988, 1990.

„Zapis”, 1978.

Andrzejewski J. [Andrzej Paczkowski], O poprzednim wcieleniu „Res Publiki”, czyli klerk i polityka w socjalizmie, „Res Publica” 1988, nr 8.

Bereś W., Skoczylas J., Generał Kiszczak mówi... prawie wszystko, Warszawa 1991.

Bielecki C., Książę Witold w podziemiu [w:] Jerzy Giedroyc. Redaktor. Polityk. Człowiek, oprac. K. Pomian, Lublin 2001.

Błażejowska J., Papierowa rewolucja. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Polsce 1976–1989/1990, Warszawa 2010.

Budrewicz L., Z PRL do Polski. Wspomnienia z niejednego podwórka (1976–1989), Wrocław 2008.

Bukowski H., Cieślak-Graef K., Konwoje z Niemiec, „Karta” 2002, nr 36.

Co nam zostało z tych lat... Opozycja polityczna 1976–1980 z dzisiejszej perspektywy, red. J. Eisler, Warszawa 2003.

Dorosz B., Literatura i krytyka literacka w drugim obiegu (1977–1989). Rekonesans bibliograficzny w zakresie druków zwartych [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, t. 2, red. J. Kostecki, A. Brodzka, Warszawa 1992.

Drugi obieg w PRL na tle samizdatu w państwach bloku sowieckiego po 1956 roku, red. P. Gasztold-Seń, N. Jarska, J. Olaszek, Warszawa 2016.

Frazik W., Musiał F., Szpytma M., Wenklar M., Ludzie bezpieki województwa krakowskiego. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwie krakowskim w latach 1945–1990. Informator personalny, Kraków 2009.

Friszke A., Opozycja polityczna w PRL 1945–1980, Londyn 1994.

Friszke A., Przystosowanie i opór. Studia z dziejów PRL, Warszawa 2007.

Friszke A., Regionalny Komitet Wykonawczy Mazowsze. Powstanie, struktura, działalność (1981−1986) [w:] Solidarność podziemna 1981–1989, red. A. Friszke, Warszawa 2006.

Friszke A., Sprawa Hanny Rewskiej, „Zeszyty Historyczne” 1996, z. 117.

Friszke A., Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” (1982–1987) [w:] Solidarność podziemna 1981–1989, red. A. Friszke, Warszawa 2006.

Gawłowicz J., Byłem kurierem Giedroycia, Szczecin 1998.

Golińczak M., Piłsudczykowska koncepcja Międzymorza jako projekt integracji środkowoeuropejskiej w programach i publicystyce Konfederacji Polski Niepodległej w latach 1979–1989 [w:] Epigoństwo, czy twórcza ciągłość? Ideowe dziedzictwo głównych nurtów politycznych Drugiej Rzeczypospolitej po zakończeniu II wojny światowej, red. E. Krasucki, T. Sikorski, A. Wątor, Toruń 2011.

Grochola W., Słowo jak dynamit, „Karta” 2006, nr 49.

Hofman I., Dwugłos o Peerelu. Dzienniki Stefana Kisielewskiego i Mariana Brandysa, Lublin 1999.

Hofman I., Stefan Kisielewski w Kulturze, „Studia Medioznawcze” 2012, nr 3.

Hofman I., Szkice o paryskiej „Kulturze”, Toruń 2004.

Jasiński Ł., Kwestie międzynarodowe w myśli opozycji demokratycznej w PRL 1976–1980, Gdańsk 2009.

Jedlicki W., Klub Krzywego Koła, Paryż 1963.

Jegliński P., Placówka w Paryżu, „Scriptores” 2011, nr 39.

Kaleta M., Emigracyjna spółka „Szmugiel”. Wspomnienia dostawcy sprzętu poligraficznego przemycanego do Polski dla opozycji antykomunistycznej w latach 1978–1989, Warszawa 2015.

Kaleta M., Powielacze na szmuglerskim szlaku. Fragmenty wspomnień emigracyjnych, „Sowiniec” 2005, nr 27.

Kaliski B., Przerzut od Giedroycia, „Karta” 2004, nr 40.

Kamińska-Chełminiak K., Stefana Kisielewskiego związki z paryską „Kulturą”, „Zeszyty Prasoznawcze”, 2017, t. 60, nr 3.

Karpiński J., Taternictwo nizinne, Lublin 2002.

Kowal P., Za wolność naszą i waszą. Ukraina, Litwa, i Białoruś w myśli politycznej środowisk opozycyjnych w latach 1976–1980 [w:] Narody i historia, red. A. Rzegocki, Kraków 2000 („Studia i Analizy”).

Kowalczyk A.S., Wena do polityki. O Giedroyciu i Mieroszewskim, t. 2, Warszawa 2014.

Król M., Nieco z boku. Autobiografia niepolityczna, Warszawa 2008.

Krzek-Lubowiecki M., Wydawnictwo Myśli Nieinternowanej. Dzieje niezależnej oficyny w latach 1982–1989, Kraków 2021.

Kufel J., Między konfliktem a współdziałaniem. Linie zróżnicowania programowego Komitetu Obrony Robotników i Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela w latach 1976–1980, Toruń 2017.

Kuta C., Niecenzurowane. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Krakowie w latach 1976–1990, Kraków 2019.

Kuta C., Niezależny ruch wydawniczy 1980–1989 [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 2: Ruch społeczny, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.

Łabędź K., Koncepcje współpracy opozycji krajów bloku wschodniego wysuwane w publikacjach opozycji polskiej w latach 80. XX wieku [w:] Solidarność i opozycja polityczna w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 80. XX wieku. Wybrane zagadnienia, red. J.R. Sielezin, M. Golińczak, Wrocław 2012.

Majchrzak G., Niebezpieczny dokument. Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej, „Wolność i Solidarność” 2011, nr 2.

Michnik A., Tischner J., Żakowski J., Między panem a plebanem, Kraków 1995.

Mieszanka informacyjna: Ubeckie nadajniki do namierzania drukarni, „Baza” 1985, nr 6.

Milewski, czyli tajemnica poliszynela. Wywiad z Ireną Lasotą, „Nowy Świat”, 26 V 1992 r.

Nowacki P., „Zapis”, „Spotkania” i potyczki z Kuroniem, „Biuletyn IPN” 2005, nr 7/8.

Obieg NOW-ej, wybór i oprac. Ł. Bertram, Warszawa 2013.

Olaszek J., Rewolucja powielaczy. Niezależny ruch wydawniczy w Polsce 1976–1989, Warszawa 2015.

Pazio-Wlazłowska D., Wydawnictwa niezależne lat 1976–1989 [w:] Opozycja i opór społeczny w Polsce po 1956 roku, red. T. Kozłowski, J. Olaszek, t. 1, Warszawa 2011.

Proces taterników, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1997, nr 121.

Ptasińska-Wójcik M., Inwigilacja Instytutu Literackiego przez Służbę Bezpieczeństwa w czasach Gomułki [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec emigracji politycznej i Polonii, red. R. Terlecki, Warszawa 2005.

Ptasińska-Wójcik M., Z dziejów Biblioteki Kultury 1946–1966, Warszawa 2006.

Reisch A.A., Nieznany front zimnej wojny. Tajny program dystrybucji książek za żelazną kurtyną, tłum. P. Poniatowska, red. M. Choma-Jusińska, Warszawa 2015.

Riechers A., Pomoc dla Solidarności. Przykłady pomocy zachodnioniemieckiego społeczeństwa i państwa w latach 1980–1982, [Warszawa 2005].

Rogaczewska K., Europa Środkowo-Wschodnia w myśli politycznej polskiej opozycji w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku [w:] Europa Środkowo-Wschodnia w polskiej myśli politycznej, red. M. Dymarski, J. Juchnowski, Wrocław 2004.

Skórzyński J., Na przekór geopolityce. Europa Środkowo-Wschodnia w myśli politycznej polskiej

opozycji demokratycznej 1976–1989, Warszawa 2014.

Skórzyński J., Nowy Prometeizm. Polska opozycja antykomunistyczna wobec Europy Środkowo-Wschodniej (1967–1989) [w:] W poszukiwaniu programu. Studia i szkice z dziejów opozycji politycznej w PRL, red. Ł. Sołtysik, G. Waligóra, Warszawa–Wrocław 2020.

Sowiński P., Europa George’a Mindena, „Wolność i Solidarność” 2013, nr 5.

Sowiński P., Kontrabanda. Na pomoc podziemnym wydawcom w stanie wojennym [w:] Bibuła 1976–1989. Od wolnego słowa do wolności, red. W. Borowik, Warszawa 2009.

Sowiński P., „Wola”, czyli wolność: Międzyzakładowy Komitet Koordynacyjny NSZZ „Solidarność”, tygodnik, Grupa Polityczna [w:] Solidarność podziemna 1981–1989, red. A. Friszke, Warszawa 2006.

Sowiński P., Zakazana książka. Uczestnicy drugiego obiegu 1977–1989, Warszawa 2011.

Sowiński P., Z ziemi włoskiej do Polski, „Wolność i Solidarność” 2014, nr 7.

Stefan Kisielewski. Kisiel 1911–1991–2011, red. R. Habielski, M. Jabłonowski, Warszawa 2011.

Supruniuk M., Zobaczyć inną Polskę. Pomoc paryskiego Instytutu Literackiego dla Polski w latach 1946–1990. Koncepcje i realizacja, Toruń 2011.

Szarek J., Czarne Juwenalia. Opowieść o Studenckim Komitecie Solidarności, Kraków 2007.

Szczepański T., Mniejszości narodowe w myśli opozycji polskiej w latach 1980–1989, Toruń 2008.

Szczepański T., Wyspecjalizowane inicjatywy na rzecz Wschodu i problematyki narodowościowej w latach 1981–1989, „Mazowieckie Studia Humanistyczne” 2008, nr 1–2.

Tarka K., Wyrok za tłumaczenie. Sprawa Anny Rudzińskiej, „Wolność i Solidarność” 2016, nr 9.

Toruńczyk B., Rozmowy w Maisons-Laffitte, 1981, Warszawa 2006.

Trzech kumpli. Przypis do historii PRL, oprac. A. Ferens, E. Stankiewicz, Kraków 2008.

Tyrchan M., Paryska „Kultura” wobec konfliktów politycznych w Polsce (1976–1989), Poznań 2011.

Waligóra G., Solidarność Walcząca wobec współpracy opozycji krajów bloku wschodniego [w:] Autonomiczny Wydział Wschodni Solidarności Walczącej, red. C. Kuta [w druku].

Wojtowicz W.K., „Francuzka” w Lublinie, „Scriptores” 2011, nr 39.

Zając E., Głębocki H., „Ketman” i „Monika” – żywoty równoległe, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2005, nr 1.

Baza Biblioteki Narodowej, Książki polskie podziemne (1976–1989), http://mak.bn.org.pl/cgibin/makwww.exe?BM=2

License

Copyright (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

okladka

Vol. 39 No. 1 (2022)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2022-12-07

Dział: Studia