Informacja o 46. numerze czasopisma „Pamięć i Sprawiedliwość” (termin nadsyłania artykułów: 15 września 2025 r.)

Tematami przewodnimi 46. numeru półrocznika „Pamięć i Sprawiedliwość”, który ukaże się w końcu 2025 r., będą dzieje Polskich Sił Zbrojnych w latach II wojny światowej oraz losy polskiej ludności cywilnej, która w wyniku działań wojennych znalazła się poza granicami II Rzeczypospolitej. Problematyka ta wpisuje się w realizowany w Instytucie Pamięci Narodowej międzynarodowy projekt edukacyjno-memoratywny pt. „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności”.

W związku z przypadającą w 2025 r. 80. rocznicą zakończenia II wojny światowej zapraszamy do zgłaszania artykułów naukowych poświęconych dziejom Polskich Sił Zbrojnych oraz losom polskiej ludności cywilnej, która po wybuchu wojny znalazła się w różnych częściach świata.

W wyniku kampanii polskiej 1939 r. i międzynarodowych umów do odtwarzania polskiej armii (jako PSZ) przystąpiono najpierw we Francji, a po upadku państwa francuskiego w czerwcu 1940 r. organizowanie jednostek wojskowych kontynuowano w Wielkiej Brytanii. Po zawarciu 30 lipca 1941 r. układu Sikorski–Majski w ZSRS powstała Armia Polska pod dowództwem gen. Władysława Andersa. Wskutek braku możliwości jej formowania na „nieludzkiej ziemi” polscy żołnierzy oraz ludność cywilna zostali w 1942 r. ewakuowani na Bliski (Środkowy) Wschód. Tam w połowie 1943 r. powstał 2. Korpus Polski, który w latach 1944–1945 walczył we Włoszech. W tym samym okresie we Francji, Holandii, Belgii i Niemczech boje prowadziła 1. Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka. Na frontach wojennych walki przeciwko wojskom niemieckim toczyli lotnicy Polskich Sił Powietrznych i marynarze Polskiej Marynarki Wojennej. Sytuacja PSZ zmieniła się po zakończeniu II wojny światowej. Z powodu podporządkowaniu Polski Związkowi Sowieckiemu większość żołnierzy PSZ pozostała na emigracji. Ci, którzy powrócili do kontrolowanej przez komunistów Polski, bardzo często poddawani byli różnego rodzaju represjom.

Historia PSZ związana jest również z sytuacją polskiej ludności cywilnej, która po rozpoczęciu II wojny światowej szukała schronienia poza granicami II Rzeczypospolitej bądź w latach 1940–1941 została deportowana w głąb ZSRS. Na wojennym szlaku żołnierze PSZ spotykali swoich rodaków np. represjonowanych przez władze III Rzeszy. Obywatele polscy przebywali w różnych częściach świata, zmagając się z brutalną rzeczywistością wojenną. W wyniku międzynarodowych ustaleń znaleźli się m.in. w: Wielkiej Brytanii, Indiach, Ugandzie, Tanganice, Nowej Zelandii czy Meksyku. Po zakończeniu działań wojennych część ludności cywilnej pozostała na emigracji, a część wróciła do kraju.

W 46. numerze czasopisma „Pamięć i Sprawiedliwość” szczególną uwagę chcielibyśmy zwrócić na te obszary związane z historią PSZ oraz polskiej ludności cywilnej, które wymagają dalszych badań źródłowych, wskazać tematy mniej rozpoznane i podsumować dotychczasowy stan badań naukowych.

Proponowane obszary tematyczne:

• rola Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i naczelnych wodzów w tworzeniu i funkcjonowaniu PSZ oraz w opiece nad ludnością cywilną,
• formowanie, organizacja i szlak bojowy Polskich Sił Zbrojnych,
• PSZ i armie państw sojuszniczych – wzajemne relacje,
• PSZ oraz polscy uchodźcy cywilni a władze i ludność cywilna krajów pobytu,
• wojenne i powojenne losy dowódców oraz żołnierzy PSZ,
• działania Pomocniczej Wojskowej Służby Kobiet PSZ,
• junaczki i junacy w dziejach PSZ,
• powojenne losy żołnierzy PSZ i uchodźczej ludności cywilnej z okresu II wojny światowej,
• sytuacja polskiej ludności cywilnej w Związku Sowieckim w latach 1939–1942,
• myśl polityczna żołnierzy PSZ i polskiej ludności cywilnej w latach II wojny światowej,
• działalność kulturalna żołnierzy PSZ i uchodźczej ludności cywilnej w latach II wojny światowej,
• indywidualne i zbiorowe formy upamiętnienia żołnierzy PSZ oraz polskiej ludności cywilnej,
• współczesna pamięć o żołnierzach PSZ i uchodźczej ludności cywilnej.

Redakcja przyjmuje wyłącznie teksty wcześniej niepublikowane i zawierające nowe, oryginalne ujęcie tematu.

Publikujemy artykuły w języku polskim oraz angielskim. Limit objętości tekstów wynosi 50 tys. znaków dla artykułów i materiałów źródłowych (z bibliografią, streszczeniem i słowami kluczowymi) oraz 30 tys. znaków dla recenzji i sprawozdań.

Przesyłane artykuły muszą zawierać:

• numer ORCID,
• biogram,
• bibliografię,
• słowa kluczowe,
• streszczenie

Instrukcja wydawnicza oraz szczegóły dotyczące procesu recenzyjnego

Redaktorem prowadzącym numeru 46. półrocznika „Pamięć i Sprawiedliwość” jest dr Bartosz Janczak.

Prosimy o przysyłanie tekstów na adres: redakcja.pis@ipn.gov.pl

Informacja o 45. numerze czasopisma „Pamięć i Sprawiedliwość” (termin nadsyłania artykułów: 30 listopada 2024 r.)

Tematem przewodnim 45. numeru półrocznika „Pamięć i Sprawiedliwość”, który ukaże się w pierwszej połowie 2025 r., będzie stan badań nad okupacją Polski w okresie II wojny światowej.

W związku z przypadającą w 2025 r. osiemdziesiątą rocznicą zakończenia II wojny światowej zapraszamy do zgłaszania artykułów naukowych poświęconych stanowi badań nad okupacją Polski w latach 1939–1945. Ta okrągła rocznica to dobry asumpt do zastanowienia się – z różnych perspektyw – nad obszarami wymagającymi dalszych badań źródłowych, wskazania obszarów zaniedbanych i podsumowania dotychczasowych wysiłków naukowych. Może to być również okazja do wyrażenia afirmatywnej bądź krytycznej opinii na temat wykorzystywanego dotąd w literaturze przedmiotu zasobu źródłowego, przyjętej metodologii itd. Poza oceną stanu badań nad okupacjami niemiecką i sowiecką pożądana byłaby także refleksja nad potrzebą podjęcia prac nad nową syntezą okupacji niemieckiej w Polsce w związku z upływem ponad 50 lat od opublikowania pierwszego wydania dzieła Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce Czesława Madajczyka.

Proponowane obszary tematyczne:

• polityka narodowościowa okupantów;
• polityka gospodarcza okupantów, w tym grabież mienia polskiego i żydowskiego, działalność urzędów powierniczych;
• ramy prawne i warunki życia i pracy w okupowanej Polsce;
• okupacyjna struktura administracyjna, wojskowa i policyjna;
• formy oporu wobec okupantów, w tym funkcjonowanie Polskiego Państwa Podziemnego;
• system terroru niemieckiego i sowieckiego (w tym straty osobowe);
• system sądownictwa w okupowanej Polsce, z uwzględnieniem niemieckich sądów specjalnych, sądów doraźnych, sądów SS i policji;
• likwidacja polskiej kultury (w tym straty materialne);
• odpowiedzialność karna sprawców za zbrodnie popełnione na obywatelach polskich w czasie II wojny światowej.

Redakcja przyjmuje wyłącznie teksty wcześniej niepublikowane i zawierające nowe, oryginalne ujęcie tematu.

Publikujemy artykuły w języku polskim oraz angielskim. Limit objętości tekstów wynosi 50 tys. znaków dla artykułów i materiałów źródłowych (z bibliografią, streszczeniem i słowami kluczowymi) oraz 30 tys. znaków dla recenzji i sprawozdań.

Przysyłane artykuły muszą zawierać:

• numer ORCID,
• biogram,
• bibliografię,
• słowa kluczowe,
• streszczenie.

Instrukcja wydawnicza oraz szczegóły dotyczące procesu recenzyjnego dostępne są na stronie https://czasopisma.ipn.gov.pl/index.php/pis/index

Redaktorami prowadzącymi numeru 45. półrocznika „Pamięć i Sprawiedliwość” są: dr Karolina Trzeskowska-Kubasik i dr Mateusz Kubicki.

Prosimy o przysyłanie tekstów na adres: redakcja.pis@ipn.gov.pl