Informacja o 47. numerze czasopisma „Pamięć i Sprawiedliwość” (termin nadsyłania artykułów: 15 lutego 2026 r.)

Tematem przewodnim 47. numeru półrocznika „Pamięć i Sprawiedliwość” będzie rola kłamstwa, dezinformacji oraz manipulacji prawdą historyczną w realizacji celów politycznych i militarnych w najnowszej historii Polski.

Analizując dzieje Polski w XX w., trudno nie zauważyć, że zjawiska te ze szczególnym nasileniem występowały w działaniach państw okupacyjnych: III Rzeszy Niemieckiej oraz Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich. Kłamstwo, dezinformacja i zniekształcanie prawdy historycznej stanowiły również nieodłączną cechę systemu komunistycznego wprowadzonego w Polsce pod egidą ZSRS po II wojnie światowej.

Kolejny numer naszego czasopisma chcielibyśmy poświęcić okresowi wojny i czasom dyktatury komunistycznej, zwracając przy tym uwagę na uniwersalny charakter powyższych zjawisk. Modelowym wręcz przykładem pozostaje kłamstwo katyńskie. W sprawie Katynia kłamali Sowieci (wskazując Niemców jako odpowiedzialnych za popełnienie mordu), potem Niemcy (już pierwszy komunikat wydany przez władze niemieckie zawyżał liczbę ofiar), wreszcie rodzimi komuniści, którzy uczynili z niego jedno z kłamstw założycielskich tzw. Polski Ludowej. Oczywiście występowały też zjawiska charakterystyczne dla danego okresu historycznego, jak współzawodnictwo pracy w stalinizmie, propaganda sukcesu w epoce Edwarda Gierka czy groźba interwencji państw Układu Warszawskiego, która miała usprawiedliwić wprowadzenie stanu wojennego. Chociaż działania te od wielu lat pozostają przedmiotem zainteresowania badaczy, w wielu sferach rezultaty dotychczasowych badań są wyrywkowe i niepełne. Żywimy nadzieję, że planowany tom choć w części wypełni owe luki i pomoże zdefiniować najpilniejsze zadania stojące przed historiografią.

Proponowane obszary tematyczne:

–  kłamstwa sowieckiej i niemieckiej dyplomacji i propagandy w okresie II wojny światowej;

– kreowanie wizerunku III Rzeszy jako obrońcy cywilizacji zachodniej (kontekst polski);

 – obraz Polski i Polaków w przekazach propagandowych III Rzeszy i ZSRS;

– fałszowanie danych ekonomicznych jako zastępcza forma sukcesu gospodarczego;

– kłamstwo jako czynnik legitymizujący władzę;

– narracje o „wyzwoleniu” w 1945 r. państw Europy Środkowej przez ZSRS;

– tworzenie mitów dobrej władzy i dobrobytu w warunkach terroru politycznego i „cywilizacji niedoboru”;

– prawda historyczna jako ofiara polityczno-ideologicznych manipulacji;

– język jako instrument kreowania alternatywnej rzeczywistości (manipulacje semantyczne, odwracanie znaczenia pojęć itd.);

– kreowanie obrazu wroga w niemieckiej i komunistycznej propagandzie;

– kreowanie fałszywego obrazu podziemia niepodległościowego, środowisk niezależnych i opozycyjnych w latach 1944-1989

– obraz sowieckiego „sojusznika” i innych „bratnich państw” w propagandzie PRL;

– działalność cenzury;

– portret zbiorowy i indywidualny osób i grup odpowiedzialnych za kłamstwa i dezinformacje (politycy, dyplomaci, cenzorzy, historycy, dziennikarze itd.);

– środki masowego przekazu jako instrumenty szerzenia kłamstw i dezinformacji;

– techniki dezinformacji;

– wykorzystywanie historii przez Rosję w wojnie propagandowej przeciwko Polsce.

Redakcja przyjmuje wyłącznie teksty wcześniej niepublikowane, zawierające nowe, oryginalne ujęcie tematu.

Publikujemy artykuły w języku polskim oraz angielskim. Limit objętości tekstów wynosi 50 tys. znaków dla artykułów i materiałów źródłowych (z bibliografią, streszczeniem i słowami kluczowymi) oraz 30 tys. znaków dla recenzji i sprawozdań.

Przesyłane artykuły muszą zawierać:

– numer ORCID,

– biogram,

– bibliografię,

– słowa kluczowe,

– streszczenie.

Instrukcja wydawnicza oraz szczegóły dotyczące procesu recenzyjnego

Redaktorem prowadzącym numeru 47. półrocznika „Pamięć i Sprawiedliwość” jest dr Rafał Opulski.

Prosimy o przysyłanie tekstów na adres: redakcja.pis@ipn.gov.pl