Język Polski
English
„Grupa Witolda Mętlewicza”. Refleksje wokół książki Moniki Luft o nielegalnym obrocie złotem, dewizami i przemycie dzieł sztuki w realiach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
Paweł Skubisz
https://orcid.org/0000-0002-8505-6219
Instytut Pamięci Narodowej
BiogramPaweł Skubisz (ur. 1977) – historyk, doktor nauk humanistycznych, absolwent Uniwersytetu Szczecińskiego, pracownik Biura Badań Historycznych IPN w Warszawie, członek redakcji „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989”. Zainteresowania badawcze koncentruje wokół dziejów najnowszych Polski, szczególnie historii wojskowości II Rzeczypospolitej, komunistycznego aparatu represji w PRL, wywiadu, kontrwywiadu i formacji ochrony granic.
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 23 (2025), strony: 637-646
Data publikacji: 2025-12-23
https://doi.org/10.48261/ARPRL252322
PDF
Abstrakt
W artykule zrecenzowano książkę Moniki Luft Pejzaż z przemytnikiem. Jak wywożono z PRL dzieła sztuki i antyki. Poddano krytycznej analizie podstawę źródłową publikacji i jej narrację, a także zaprezentowano istotne kwestie związane z konstrukcją pracy. Recenzent zgadza się z główną konstatacją autorki, że wszystkie osoby osądzone w latach 1975–1976 w procesie „grupy Witolda Mętlewicza” nie tworzyły zorganizowanej grupy przestępczej, tylko luźno połączone frakcje, niekiedy ze sobą współpracujące, proces zaś miał charakter pokazowy i cel wychowawczy związany z ograniczeniem handlu dziełami sztuki w PRL i ich przemytu na Zachód.
Słowa kluczowe
Monika Luft • Witold Mętlewicz • Tadeusz Wierzejski • ambasada Brazylii w Warszawie • Służba Bezpieczeństwa • Milicja Obywatelska • Desa • przemyt • antyki • afera „Złotogłowych” Monika Luft • Witold Mętlewicz • Tadeusz Wierzejski • Brazilian Embassy in Warsaw • Security Service (SB) • Citizens’ Militia • Desa • smuggling • antiques • the “Złotogłowi” scandal
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).
„Afera żelazo” w dokumentach MSW i PZPR, wybór, wstęp i oprac. W. Bagieński, P. Gontarczyk, Warszawa 2013.
Adamaszek K., Sąd nad aferą skórzaną, „Gazeta Wyborcza”, 18 II 2011.
Altman L.J., The California Gold Rush. Stories in American History, Berkeley 2012.
Bagieński W., „Afera kurierska” w wywiadzie i MSZ, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2014, nr 1 (13).
Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 2, Warszawa 2017.
Chojnacki P., Madej K., Przypadki prokuratora, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2005, nr 1–2.
Furtak M.A., Obraz Stanów Zjednoczonych Ameryki w latach siedemdziesiątych XIX wieku w „Listach z podróży do Ameryki” Henryka Sienkiewicza, „Studia Polonijne” 2018, t. 39.
Jarosz D., Pasztor M., Afera mięsna. Fakty i konteksty, Toruń 2004.
Kunicki K., Ławecki T., Afery gospodarcze PRL, Warszawa 2017.
Lesiakowski K., Mieczysław Moczar „Mietek”. Biografia polityczna, Warszawa 1998.
Lipiński P., Mięso, a w środku rzeźnik, „Gazeta Wyborcza”, 1 VI 1999.
Luft M., Arabska awantura. Od Emira Rzewuskiego do Krzysztofa Jurgiela, Łomianki 2021.
Luft M., Pejzaż z przemytnikiem. Jak wywożono z PRL dzieła sztuki i antyki, Łomianki 2023.
Madej K., Droga na szubienicę, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2002, nr 2.
Madej K., Wszyscy byli przemytnikami. Obraz przestępczości dewizowej w latach 1956–1970, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2006, nr 2.
Olszewska B.W., Burzyński J., Sztuka nie zna granic, „Polityka” 1969, nr 24.
Piszczałka K., Powojenne losy rękopisów z Kamienia Pomorskiego, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2023, t. 68, nr 4.
Pleskot P., Proces kierownictwa Państwowych Nieruchomości Ziemskich z 1951 r. jako przykład stalinowskiego przekazu ideologiczno-propagandowego [w:] Zbrodnie sądowe w latach 1944–1989, t. 2, red. D. Palacz, M. Grosicka, Kielce–Warszawa 2022.
Pleskot P., Sądy bezprawia. Wokół pokazowych procesów politycznych organizowanych w Warszawie (1944–1989), Warszawa 2020.
Słowiński P., Wielkie afery, Warszawa 2017.
Stocka A., Mit amerykańskiego Zachodu na łamach czasopisma „Wędrowiec” (1863–1906), „Białostockie Teki Historyczne” 2015, t. 13.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Paweł Skubisz, „Trzeba ich wykończyć!”. Sprawa zabójstwa Niemców w areszcie świnoujskiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego oraz Milicji Obywatelskiej zimą 1945/1946 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(13) (2015)
- Paweł Skubisz, Jerzy Ryszard Prochwicz, Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Wybrane problemy, Piotrków Trybunalski 2011 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(11) (2013)
- Paweł Skubisz, Casus Barana – rzecz o defraudacji funduszu operacyjnego SB , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(5) (2007)
- Paweł Skubisz, Służba Bezpieczeństwa wobec osób zbiegłych z kraju. Stenogram wykładu wygłoszonego przez Zenona Polaka w marcu 1958 r. , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(8-9) (2011)
- Paweł Skubisz, Założenia prawne oraz wytyczne do przeglądu kadrowego i oceny kadr w centralnej administracji państwowej PRL w 1982 r. , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 23 (2025)
