Język Polski
English
“Witold Mętlewicz’s Group”: Reflections on Monika Luft’s Book about Illegal Trade in Gold, Foreign Currency and Art Smuggling in the Polish People’s Republic
Paweł Skubisz
https://orcid.org/0000-0002-8505-6219
Instytut Pamięci Narodowej
BioPaweł Skubisz (b. 1977) – Dr., historian, University of Szczecin graduate, currently at the Institute of National Remembrance in Warsaw Historical Research Office, member of the editorial board of periodical Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989. His research interests focus on the recent history of Poland, particularly the military history of the Second Polish Republic, the Communist apparatus of repression in the Polish People’s Republic, and intelligence, counterintelligence and border-protection formations.
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, No. 23 (2025), pages: 637-646
Publication date: 2025-12-23
https://doi.org/10.48261/ARPRL252322
PDF (Język Polski)
Abstract
The article reviews Monika Luft’s book Pejzaż z przemytnikiem. Jak wywożono z PRL dzieła sztuki i antyki [Landscape with a Smuggler: How Works of Art and Antiques Were Smuggled Out of the People’s Republic of Poland]. The article provides a critical analysis of the source material and narrative structure of the publication and highlights key issues concerning its composition. The reviewer concurs with the author’s main conclusion that the individuals tried in 1975–1976 in the case of the so-called “Witold Mętlewicz Group” did not constitute an organised criminal organisation, but rather a set of loosely connected circles that occasionally cooperated with one another. The trial was, in fact, a show trial with a didactic purpose – to restrict the trade in works of art within the Polish People’s Republic and to curb their smuggling to the West.
Keywords
Monika Luft • Witold Mętlewicz • Tadeusz Wierzejski • ambasada Brazylii w Warszawie • Służba Bezpieczeństwa • Milicja Obywatelska • Desa • przemyt • antyki • afera „Złotogłowych” Monika Luft • Witold Mętlewicz • Tadeusz Wierzejski • Brazilian Embassy in Warsaw • Security Service (SB) • Citizens’ Militia • Desa • smuggling • antiques • the “Złotogłowi” scandal
References
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).
„Afera żelazo” w dokumentach MSW i PZPR, wybór, wstęp i oprac. W. Bagieński, P. Gontarczyk, Warszawa 2013.
Adamaszek K., Sąd nad aferą skórzaną, „Gazeta Wyborcza”, 18 II 2011.
Altman L.J., The California Gold Rush. Stories in American History, Berkeley 2012.
Bagieński W., „Afera kurierska” w wywiadzie i MSZ, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2014, nr 1 (13).
Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 2, Warszawa 2017.
Chojnacki P., Madej K., Przypadki prokuratora, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2005, nr 1–2.
Furtak M.A., Obraz Stanów Zjednoczonych Ameryki w latach siedemdziesiątych XIX wieku w „Listach z podróży do Ameryki” Henryka Sienkiewicza, „Studia Polonijne” 2018, t. 39.
Jarosz D., Pasztor M., Afera mięsna. Fakty i konteksty, Toruń 2004.
Kunicki K., Ławecki T., Afery gospodarcze PRL, Warszawa 2017.
Lesiakowski K., Mieczysław Moczar „Mietek”. Biografia polityczna, Warszawa 1998.
Lipiński P., Mięso, a w środku rzeźnik, „Gazeta Wyborcza”, 1 VI 1999.
Luft M., Arabska awantura. Od Emira Rzewuskiego do Krzysztofa Jurgiela, Łomianki 2021.
Luft M., Pejzaż z przemytnikiem. Jak wywożono z PRL dzieła sztuki i antyki, Łomianki 2023.
Madej K., Droga na szubienicę, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2002, nr 2.
Madej K., Wszyscy byli przemytnikami. Obraz przestępczości dewizowej w latach 1956–1970, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2006, nr 2.
Olszewska B.W., Burzyński J., Sztuka nie zna granic, „Polityka” 1969, nr 24.
Piszczałka K., Powojenne losy rękopisów z Kamienia Pomorskiego, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2023, t. 68, nr 4.
Pleskot P., Proces kierownictwa Państwowych Nieruchomości Ziemskich z 1951 r. jako przykład stalinowskiego przekazu ideologiczno-propagandowego [w:] Zbrodnie sądowe w latach 1944–1989, t. 2, red. D. Palacz, M. Grosicka, Kielce–Warszawa 2022.
Pleskot P., Sądy bezprawia. Wokół pokazowych procesów politycznych organizowanych w Warszawie (1944–1989), Warszawa 2020.
Słowiński P., Wielkie afery, Warszawa 2017.
Stocka A., Mit amerykańskiego Zachodu na łamach czasopisma „Wędrowiec” (1863–1906), „Białostockie Teki Historyczne” 2015, t. 13.
License
Copyright (c) 2025 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Paweł Skubisz, "We need to finish them off!". The case of the murder of Germans in the custody suite of the Public Security Office and Milicja Obywatelska (Civic Militia) in Świnoujście in the winter of 1945/1946 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(13) (2015)
- Paweł Skubisz, Jerzy Ryszard Prochwicz, Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Wybrane problemy, Piotrków Trybunalski 2011 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(11) (2013)
- Paweł Skubisz, Casus Barana – rzecz o defraudacji funduszu operacyjnego SB , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(5) (2007)
- Paweł Skubisz, Służba Bezpieczeństwa wobec osób zbiegłych z kraju. Stenogram wykładu wygłoszonego przez Zenona Polaka w marcu 1958 r. , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 1(8-9) (2011)
- Paweł Skubisz, Legal Assumptions and Guidelines for Personnel Review and Assessment in the Central Administration of the Polish People’s Republic in 1982 , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: No. 23 (2025)
