Język Polski
English
Historia Andrzeja Markiewicza, najlepiej wynagradzanego agenta Biura Studiów SB
Rafał Olbert
https://orcid.org/0009-0001-4875-4982
Oddziałowe Archiwum IPN we Wrocławiu
BiogramRafał Olbert (ur. 1983) – archiwista, pracownik Oddziałowego Archiwum IPN we Wrocławiu. Wydawnictwo IPN przygotowuje do druku jego monografię dotyczącą wykorzystywania przez SB materiałów kompromitujących wobec zagranicznych dyplomatów.
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 21 (2023), strony: 657-687
Data publikacji: 2024-01-10
https://doi.org/10.48261/arprl232121
PDF
Abstrakt
Artykuł opisuje przebieg współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa dziennikarza i nauczyciela Andrzeja Markiewicza, skazanego w 1961 r. na 3 lata pozbawienia wolności za przesyłanie materiałów do paryskiej „Kultury”. W więzieniu prowadzili z nim rozmowy funkcjonariusze Grupy Operacyjno-Dochodzeniowej „Zagubiony”, a po jego wyjściu na wolność – Wydziału III Departamentu III MSW, lecz z powodu niewielkich możliwości Markiewicza w 1966 r. odłożono jego teczkę do archiwum. Do odnowienia kontaktów agenturalnych doszło w połowie lat siedemdziesiątych za sprawą funkcjonariuszy Samodzielnej Grupy Operacyjnej MSW. Po wprowadzeniu stanu wojennego tajnego współpracownika ps. „Emil” przejęło Biuro Studiów SB. „Emil” uczestniczył w grach operacyjnych służących inwigilacji i dezintegracji środowisk emigracyjnych, nawiązał osobiste kontakty m.in. z Jerzym Giedroyciem i Mirosławem Chojeckim, pośredniczył w przekazywaniu pomocy finansowej dla działających w kraju podziemnych zespołów twórczych. Miarą jego skuteczności było uzyskanie pełnomocnictwa w sprawach wydawniczych od autorów książki Konspira, a także pośrednictwo w przesyłaniu na Zachód korespondencji Lecha Wałęsy. Służba Bezpieczeństwa utrzymywała parasol ochronny nad Markiewiczem, uniemożliwiając pociągnięcie go do odpowiedzialności za utrzymywanie licznych kontaktów seksualnych z nieletnimi chłopcami – aż do śmierci agenta w wyniku napadu rabunkowego w 1986 r.
Słowa kluczowe
Andrzej Markiewicz • Służba Bezpieczeństwa • Biuro Studiów SB MSW • inwigilacja opozycji • działania dezintegrujące • materiały kompromitujące Andrzej Markiewicz • Security Service • Studies Bureau of the Security Service of the Ministry of the Interior • surveillance of the opposition • disintegrating activities • compromising materials
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).
Bagieński W., „Biuro Studiów SB MSW (1982–1989). Podstawowe fakty i ustalenia”, mps.
Bagieński W., Organizacja i struktura Biura Studiów SB MSW (1982–1989). Podstawowe fakty i ustalenia, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2022, nr 20.
Bagieński W., Wydział XI Departamentu I MSW i kierunki działania wywiadu w walce z opozycją w latach 80. [w:] W. Bagieński, S. Cenckiewicz, P. Woyciechowski, Konfidenci, Warszawa 2015.
Goddeeris I., Ministerstwo Spraw Zagranicznych „Solidarności”. Biuro Koordynacyjne NSZZ „Solidarność”, 1982–1989, część 1,„Pamięć i Sprawiedliwość” 2007, nr 11.
Goss M., Spodenkiewicz P., Bohater, konfident, prowokator. Działalność Andrzeja Mazura, konfidenta SB, „Więź” 2006, nr 568.
Heruday-Kiełczewska M., „Solidarność” nad Sekwaną. Działalność Komitetu Koordynacyjnego NSZZ „Solidarność” w Paryżu 1981–1989, Gdańsk 2016.
https://ipn.gov.pl/pl/edukacja-1/wystawy/13798,Przeciwko-kilku-myslom-co-nie-nowe-Procesy-krajowcow-za-kontakty-z-paryska-Kultu.html, dostęp 27 III 2023 r.
http://www.cmentarzekomunalne.com.pl/mapa/wyniki.php?imie=andrzej&nazwisko=markiewicz&check_nazwisko=on&check_ur=on&rok=1928&miesiac=3&dzien=6&rok2=1928&miesiac2=3&dzien2=6&rok_zg1=1800&miesiac_zg1=1&dzien_zg1=1&rok_zg2=2023&miesiac_zg2=3&dzien_zg2=27& cmentarz=&send=Szukaj, dostęp 27 III 2023 r.
Łabuszewski T., Wielka wsypa w Obwodzie AK Grodno Prawy Niemen, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2002, nr 8–9.
Łopiński M., Moskit M. (Gach Z.), Wilk M., Konspira. Rzecz o podziemnej „Solidarności”, Gdańsk–Warszawa 1989.
Pleskot P., Tam i z powrotem. Georges Mink w słowach, dokumentach, obrazach, Warszawa 2018.
„Przeciwko kilku myślom… co nie nowe!” Procesy krajowców za kontakty z paryską „Kulturą”, red. M. Ptasińska-Wójcik, Warszawa–Gdańsk 2006.
Płot J. (Markiewicz A.), Skrawek Ojczyzny, „Kultura” 1961, nr 159–160.
Płot J. (Markiewicz A.), Skrawek Ojczyzny (II), „Kultura” 1961, nr 162.
Sowiński P., Tajna dyplomacja. Książki emigracyjne w drodze do kraju 1956–1989, Warszawa 2016.
Śnieżko A., Wydobył z ziemi gród, o którym nikt nie wiedział. Wspomnienie o Józefie Jodkowskim, Białystok 2000.
Zwiernik P., Poznańskie wątki operacji „Tęcza”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2006, nr 11–12.
Zyzak P., Efekt domina. Czy Ameryka obaliła komunizm w Polsce?, t. 1, Warszawa 2016.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
