Język Polski
English
Panowie życia i śmierci przy ul. Kleczkowskiej. Naczelnicy więzienia nr 1 we Wrocławiu w latach 1945–1956. Szkic prozopograficzny
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 22 (2024), strony: 640-671
Data publikacji: 2025-02-04
https://doi.org/10.48261/arprl242222
PDF
Abstrakt
Artykuł przybliża sylwetki funkcjonariuszy MBP, naczelników, którzy zarządzali więzieniem nr 1 we Wrocławiu przy ul. Kleczkowskiej. Autor w pierwszej części artykułu zarysowuje szkic prozopograficzny tej grupy, przybliża czytelnikowi wykształcenie naczelników, ich pochodzenie społeczne, narodowościowe i terytorialne, wiek w momencie obejmowania funkcji, wcześniejsze doświadczenie zawodowe, powiązania z ruchem komunistycznym, oceny wykonywanej pracy oraz dalszą karierę. Opisanie wszystkich tych kategorii tworzy w miarę kompletny obraz grupy osób, które zarządzały największym więzieniem na Dolnym Śląsku. W drugiej części autor przedstawia ich szczegółowe biogramy z uwzględnieniem – gdzie było to możliwe – nawet dat śmierci. Artykuł wieńczy tabela podsumowująca zebrany materiał.
Słowa kluczowe
więziennictwo • zakład penitencjarny • naczelnicy • stalinizm • UB • Wrocław • ul. Kleczkowska prisons • penitentiary • warden • Stalinism • Security Department • UB • Wrocław • Kleczkowska Street
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach (AIPN Ki).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie (AIPN Kr).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu (AIPN Po).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie (AIPN Rz).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu (AIPN Wr).
Protokoły z odpraw, zjazdów i narad kierownictwa Departamentu Więziennictwa Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego z naczelnikami więzień i obozów pracy (1944–1954), oprac., wybór i przygotowanie do druku M. Jabłonowski, W. Janowski, Warszawa 2006.
Balbus T., Łagojda K., Niezłomni z Osobowic. Ludzie podziemia niepodległościowego pochowani w kwaterach 81A i 120 cmentarza Osobowickiego we Wrocławiu w latach 1948–1956. Przewodnik biograficzny, t. 1, Wrocław–Warszawa 2024.
Balbus T., Organizacja struktur organów bezpieczeństwa na Dolnym Śląsku [w:] Urząd Bezpieczeństwa na Dolnym Śląsku 1945–1956. Z badań nad organizacją i działalnością aparatu bezpieczeństwa. Studia i materiały IPN, red. R. Klementowski, K. Szwagrzyk, Wrocław 2012.
Bedyński K., Historia więziennictwa Polski Ludowej 1944–1956, Warszawa 1988.
Bedyński K., Naczelnicy więzień w Rawiczu i Wronkach 1945–1956, „Archiwum Kryminologii” 2009, t. 31.
Białek S., Carcer inferior. Zakłady karne Strzelec Opolskich w systemie represji stalinowskich (1945– 1954), Wrocław 2016.
Białek S., Dymitr Ostaszewski. Naczelnik Centralnego Więzienia Karnego w Strzelcach Opolskich w latach 1950–1951 [w:] W służbie dla prawdy. Prace historyczne dedykowane Zbigniewowi Nawrockiemu (1959–2017), red. T. Balbus, J. Bednarek, Warszawa 2019.
Czołgoszewski J., Więziennictwo okresu stalinowskiego na Warmii i Mazurach w latach 1945–1956, Olsztyn 2002.
Hytrek-Hryciuk J., Między prywatnym a publicznym. Życie codzienne we Wrocławiu w latach 1938–1944, Wrocław 2019.
Kopka B., Gułag nad Wisłą. Komunistyczne obozy pracy w Polsce 1944–1956, Kraków 2019.
Korkuć M., „Kujbyszewiacy” – awangarda UB, „Arcana” 2002, nr 46/47.
Leopold C., Lechicki K., Więźniowie polityczni w Polsce 1945–1956, Gdańsk 1981.
Łagojda K., Więzienie karno-śledcze w Kłodzku w latach 1945–1953 (1956). Zarys problematyki, „Polska 1944/1945–1989. Studia i materiały” 2018, t. 16.
Malinowska A., Komendant. Życie Salomona Morela, Warszawa 2020.
Migdał J., Polski system penitencjarny lat 1944–1956, Gdańsk 2007.
Nawrocki Z., Struktury aparatu bezpieczeństwa [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944–1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005.
Obozy i więzienia sowieckie na ziemiach polskich (1944–1945). Leksykon, wstęp, oprac. i red. D. Iwaneczko, Rzeszów–Warszawa 2022.
Pietrzyk M., Więzienie w Inowrocławiu w latach 1945–1956, Bydgoszcz–Gdańsk 2014.
Szumiło M., „Żydokomuna” w aparacie władzy „Polski Ludowej”. Mit czy rzeczywistość?, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2018, nr 2.
Szwagrzyk K., Kadry Straży (Służby) Więziennej na Dolnym Śląsku 1945–1956 [w:] W służbie dla prawdy. Prace historyczne dedykowane Zbigniewowi Nawrockiemu (1959–2017), red. T. Balbus, J. Bednarek, Warszawa 2019.
Szwagrzyk K., Naczelnicy więzienia przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu 1945–1955, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2002, nr 6.
Szwagrzyk K., Więzienia i obozy na Dolnym Śląsku (1945–1956). Przewodnik, Wrocław 2013.
Trębacz W., Studium osobowe szefów powiatowych urzędów bezpieczeństwa publicznego na Dolnym Śląsku w 1945 r. Szkic prozopograficzny [w:] W stronę antropologii „bezpieki”. Nieklasyczna refleksja nad aparatem bezpieczeństwa w Polsce Ludowej, red. J. Syrnyk et al., Wrocław 2014.
Twarze dolnośląskiej bezpieki. Obsada kierowniczych stanowisk Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa na Dolnym Śląsku 1945–1990. Informator personalny, red. i oprac. P. Piotrowski, K. Szwagrzyk, W. Trębacz, Wrocław 2010.
Utrat-Milecki J., Więziennictwo w Polsce w latach 1944–1956, Warszawa 1996.
Więźniowie Wronek w okresie stalinowskim, cz. 1: Lata 1945–1948, oprac. G. Barczykowski, Ł. Przybyłka, Poznań 2016.
Wolsza T., W cieniu Wronek, Jaworzna i Piechcina… 1945–1956. Życie codzienne w polskich więzieniach, obozach i ośrodkach pracy więźniów, Warszawa 2003.
Wolsza T., Więzienia stalinowskie w Polsce. System, codzienność, represje, Warszawa 2013.
Zwolski M., Więzienie w Białymstoku w latach 1944–1956, Białystok 2011.
Żelazko J., „Ludowa” sprawiedliwość. Skazani przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi (1946–1955), Łódź 2007.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Krzysztof Łagojda, Ksiądz pułkownik Antoni Łopaciński – lokalny antykomunista na usługach bezpieki , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 21 (2023)
- Krzysztof Łagojda, Pseudonim „Henia”. Od działalności niepodległościowej do roli informatora Urzędu Bezpieczeństwa. Studium przypadku , Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989: Nr 1(16) (2018)
