Język Polski
English
Français (France)
Italiano
Deutsch
Wojna o scenę. Losy żydowskiego teatru we Wrocławiu w latach 1949–1968
Paweł Wieczorek
https://orcid.org/0000-0002-3571-4412
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie
BiogramPolish-Jewish Studies, Nr 2 (2021), strony: 251-293
Data publikacji: 2023-03-28
https://doi.org/10.48261/pjs210209
PDF PL
Abstrakt
Losy gmachu żydowskiego teatru były bardzo burzliwe. Jego byt od początku zależny był od polityki narodowościowej władzy i bieżących interesów PZPR. Budynek – odbudowany na gruzach poniemieckiego kina pod koniec lat czterdziestych dzięki staraniom żydowskich organizacji politycznych i społecznych i za żydowskie środki finansowe – służył nie tylko podtrzymywaniu żydowskiej kultury. Równolegle traktowany był jako miejsce spotkań znajomych i przyjaciół, podtrzymywał więc w pewnym sensie wspólnotową, żydowską tożsamość. Nie oznacza to, że przez Żydów traktowany był jak bastion i dowód ich odrębności. Wręcz przeciwnie. Z tego ośrodka korzystali także Polacy. Dzięki temu pełnił on funkcje uniwersalne: miał łączyć, a nie dzielić. Jednak w drugiej połowie lat sześćdziesiątych, w okresie pogłębiającego kryzysu społeczno-polityczno-ekonomicznego, sprawa gmachu żydowskiego teatru była wyłącznie pretekstem do walki o interesy Polaków z urojonym wrogiem – zasymilowaną ludnością żydowską. Władza chciała pokazać swą siłę i odwrócić uwagę społeczeństwa od rzeczywistych problemów. Teatr odebrała. Kryzys trwał nadal.
Słowa kluczowe
antysemityzm • polityka • kultura • teatr • polskie i żydowskie instytucje we Wrocławiu – KW PZPR • WKŻ • TSKŻ • MRN • Dolnośląski Teatr Żydowski im. Estery Racheli Kamińskiej • Dom Kultury im. Estery Racheli Kamińskiej anti-Semitism • politics • culture • theatre • Polish and Jewish institutions in Wrocław • KW PZPR • WKŻ • TSKŻ • MRN • Estera Rachela Kamińska • Lower Silesian Jewish Theatre • Estera Rachela Kamińska House of Culture
Bibliografia
Archiwum IPN w Warszawie
Archiwum IPN we Wrocławiu
Archiwum Państwowe we Wrocławiu
Archiwum TSKŻ w Warszawie
„Gazeta Robotnicza”
„Plotkies”
„Słowo Polskie”
„Wiadomości”
„Wieczór Wrocławia”
Opracowania (wybór) 25 lat Państwowego Teatru Żydowskiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, red. G. Kiljańczyk, Warszawa 1975.
Bat S., Ludność żydowska na Dolnym Śląsku [w:] „Rocznik Wrocławski”, t. 5, Wrocław 1962.
Braun K., Teatr polski (1939–1989). Obszary wolności, obszary zniewolenia, Warszawa 1994.
Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006.
Godlewska J., Najnowsza historia teatru polskiego, Wrocław 1999.
Hannowa A., Ku upaństwowieniu teatru żydowskiego na Dolnym Śląsku [w:] Teatralna Jerozolima. Przeszłość i teraźniejszość, red. A. Kuligowska-Korzeniewska, Warszawa 2006.
Kamińska I., Moje życie, mój teatr, Warszawa 1995.
Kałużna A., Teatr żydowski na Dolnym Śląsku w latach 1945–1968, praca doktorska napisana pod kier. Prof. Marcina Wodzińskiego, Wrocław 2015.
Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. F. Tych, M. Adamczyk-Garbowska, Lublin 2011.
Nowakowska I., Analiza więzi społecznej ludności żydowskiej w Polsce powojennej, Warszawa 1950.
Państwowy Teatr Żydowski im. Ester Rachel Kamińskiej. Przeszłość i teraźniejszość, oprac. S. Gąssowski, Warszawa 1995.
Stola D., Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967–1968, Warszawa 2000.
Suleja W., Dolnośląski marzec ’68. Anatomia protestu, Warszawa 2016.
Szaynok B., Ludność żydowska na Dolnym Śląsku 1945–1950, Wrocław 2000.
Urząd bezpieczeństwa na Dolnym Śląsku 1945–1956. Z badań nad organizacją i działalnością aparatu bezpieczeństwa, red. R. Klementowski, K. Szwagrzyk, Wrocław 2012.
Stola D., Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967–1968, Warszawa 2000.
Suleja W., Dolnośląski marzec ’68. Anatomia protestu, Warszawa 2016.
Szaynok B., Ludność żydowska na Dolnym Śląsku 1945–1950, Wrocław 2000.
Urząd bezpieczeństwa na Dolnym Śląsku 1945–1956. Z badań nad organizacją i działalnością aparatu bezpieczeństwa, red. R. Klementowski, K. Szwagrzyk, Wrocław 2012.
