Język Polski
English
Français (France)
Italiano
Deutsch
The Prosecution and Punishment of the Perpetrators of Crimes Committed Against Jews in Ponary and Other Execution Sites in the Vilnius Region
Polish-Jewish Studies, No. 4 (2023), pages: 221-253
Publication date: 2024-01-03
https://doi.org/10.48261/PJS230408
PDF (Język Polski)
Abstract
The Ponary massacre, the majority of whose victims were Polish citizens of Jewish nationality, was the subject of criminal proceedings in several legal systems: Polish, German, Lithuanian, Soviet and Austrian. Its aspects were also dealt with at the International Military Tribunal in Nuremberg in the so-called “Trial of the Major War Criminals.” The defendants were accused of committing war crimes and crimes against humanity in viola- tion of the Hague Convention of 1907, the Geneva Convention of 1929 and the general principles of criminal law derived from the laws of all civilised nations. On 20 December 1945, the Allied Control Council issued the Law On the Punishment of Persons Guilty of War Crimes, Crimes against Peace and Crimes against Humanity. On its basis, France, the United Kingdom, the United States and the Soviet Union were able to set up courts to try war criminals in their respective occupation zones. The first trials of the perpetrators of the Ponary crime before Polish courts took place in 1949 after the extradition of the perpetrators and the recognition that their acts had been committed on Polish territory. These were the proceedings of the Court of Appeals in Warsaw against Eugen Faulhaber and the Court of Appeals in Warsaw against Arkadiusz Sakalauskas. Subsequent trials – before the Voivodeship Court in Warsaw in 1974 against Jan Borkowski, Władysław Butkun and Józef Miakisz, and before the Voivodeship Court in Olsztyn in 1976 against Wiktor (Witold) Gilwiński – concerned the crimes that had been committed on the territory of the LSSR. Law no. 13 of the Allied Control Council of 1 January 1950 lifted the restrictions imposed on German courts. From then on, they could also adjudicate crimes committed against persons other than German citizens. The German Democratic Republic, on the basis of a constitutional provision, introduced the rule that the principles of international law apply to domestic law. Its Criminal Code of 1968 included a provision on the non-applicability of statutory limitations to crimes against peace, crimes against humanity and crimes against human rights, which also included criminal sanctions for the perpetration of individual acts. The Federal Republic of Germany, contrary to international law, did not acknowledge the war crimes and crimes against humanity committed during the Hitler era as being of a unique or extraordinary nature. These crimes were treated as ordinary crimes. In the face of protests coming from all over the world, the German authorities extended the deadline for the prosecution of Hitlerite crimes from the end of 1969 to the end of 1979. Poland, on the other hand, was one of the first countries to issue a special criminal law, namely the Decree of 31 August 1944, “On the Punishment of Fascist-Hitlerite Criminals.” Under this law, the punishment of perpetrators of Hitlerite crimes is still in force today. The ques- tion of the USSR’s responsibility for both aggression and crimes committed during World War Two is entirely different. Due to the artificially introduced principle that “the victors are not judged,” this issue was not discussed in the great powers’ post-war agreements. The Soviet Union, as the main victorious state in World War Two, was treated exception- ally in the international arena. The Lithuanians, on the other hand, paid a considerable price – they lost their territorial and political integrity to the USSR and were sovietised in their entirety. Lithuania continues to have a big problem with coming to terms with its past. Condemnation and punishment of the still-living perpetrators of crimes committed against Jews and representatives of other nationalities during World War Two encounters resistance from the public. The issue of applicability of the statute of limitations to the crime of genocide has become a political problem, as can be seen from the criminal trials against commanders of the Lithuanian Security Police, which had been ongoing for many years. In Austria, too, several criminal trials were held in which direct perpetrators of the Ponary massacre and members of Einsatzkommando 3 of Einsatzgruppe A sat in the dock.
Keywords
Wilno • Ponary • eksterminacja • Kresy Północno-Wschodnie II RP • polski porządek prawny • niemiecki porządek prawny • sowiecki porządek prawny • Międzynarodowy Trybunał w Norymberdze • prawodawstwo litewskie Vilnius • Ponary • extermination • Northern-Eastern Borderlands • Second Republic of Poland • Second Republic • Polish legal system • German legal system • Soviet legal system • International Military Tribunal in Nuremberg • Lithuanian legislation
References
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Meldunki grup operacyjnych; Sprawy karne zbrodniarzy narodowosocjalistycznych; Akta w sprawie Martina Weissa.
Bundesarchiv Ludwigsburg, Zespół B 162; Ks 15/49, Wyrok w sprawie Martina Weissa i Augusta Herringa, 3 II 1950 r.; Ks 1.62 (23.61), Wyrok przeciwko Albertowi Filbertowi, 22 VI 1962 r.
Centralne Archiwum Ministerstwa Obrony Rosji w Moskwie, Protokół i uzupełnienie do protokołu sporządzonego w związku z ludobójstwem w Ponarach, miejscowości regionu wileńskiego, wprowadzone na wiecu mieszkańców Ponar, Nowosiołek i Chotbej na podstawie ich relacji w powyższej sprawie, 14 VII 1944 r.
Holocaust Memorial Museum United States Washington, Sprawy karne Staatsanwaltschaft Graz przeciwko przestępcom wojennym z terenu Komisariatu Rzeszy Ostland; Sprawy karne Landesgericht Wien przeciwko przestępcom wojennym z terenu Komisariatu Rzeszy Ostland.
Latvijas Valsts Vēstures Archīvs Riga, Protokół Nadzwyczajnej Komisji Państwowej do Zbadania Zbrodni Niemiecko-Faszystowskich Okupantów i ich Pomocników.
Lietuvos Ypatingasis Archyvas Vilnius, Sprawa A. Lileikisa; Protokoły posiedzeń sądowych poszczególnych Trybunałów; Sprawy karne poszczególnych przestępców wojennych.
Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku, Śledztwa w sprawie zbrodni narodowosocjalistycznych popełnionych w latach 1941–1944 na terenie byłego województwa wileńskiego.
Aleksandrow G.N., Norymberga wczoraj i dziś, Warszawa 1974.
Barcz J., System prawny RFN wobec norm prawa międzynarodowego – doktryna i praktyka konstytucyjna, Warszawa 1986.
Becker M., Sądownictwo niemieckie i jego rola w polityce okupacyjnej na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy 1939–1945, Warszawa 2020.
Cyprian T., Sawicki J., Nieznana Norymberga. Dwanaście procesów norymberskich, Warszawa 1965.
Die geheime Notizen des K. Sakowicz, Dokumenten zur Judenvernichtung in Ponary, red. R. Margolis, J.G. Tobias, Nürnberg 2003.
Gilbert G.M., Dziennik norymberski, Warszawa 2012.
Heydecker J.J., Leeb J., Proces w Norymberdze, Warszawa 2009.
Kaniewski S., Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – Instytut Pamięci Narodowej. Kierunki i perspektywy działań, „Studia Juridica” 1998, t. 35.
Kobierska-Motas E., Ekstradycja przestępców wojennych do Polski z czterech stref okupacyjnych Niemiec 1946–1950, cz. 1, Warszawa 1991.
Lichtblau E., Sąsiedzi naziści. Jak Ameryka stała się bezpiecznym schronieniem dla ludzi Hitlera, Warszawa 2015.
Machnikowska A., Wymiar sprawiedliwości w Polsce w latach 1944–1950, Gdańsk 2008.
Plesch D., Human Rights after Hitler: The lost History of Prosecuting Axis War Crimes, Georgetown University Press, Washington, DC, 2017.
Przedawnienie i ściganie zbrodni przeciwko pokojowi, zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości w systemie prawa RFN [w:] Studia z dziedziny stosunków prawnych z zagranicą, b.m.w. 1981.
Sawicki J., Walawski B., Zbiór przepisów specjalnych przeciwko zbrodniarzom hitlerowskim i zdrajcom narodu z komentarzem, Kraków 1945.
Sołga R.H., Niemcy o Niemcach. Bilans ścigania zbrodniarzy hitlerowskich w Republice Federalnej Niemiec, Warszawa 1988.
Ściganie i karanie sprawców zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości (wybór dokumentów), red. C. Pilichowski, Warszawa 1978.
Rojowska E., Wpływ dekretów radzieckich Rady Najwyższej ZSRS na polskie prawo karne dotyczące karania zbrodniarzy wojennych, „Studia Prawnoustrojowe” 2012, nr 15.
Rottleuther H., Karrieren und Kontinuitäten deutscher Justizjuristen vor und nach 1945. Mit allen Grund- und Karrieredaten auf beilegender CD-ROM, „Schriftenreihe Justizforschung und Rechtssoziologie” 2010, Bd 9.
Rückerl A., Nazistowscy przestępcy przed sądem, Heidelberg 1982.
Tomkiewicz M., Więzienie na Łukiszkach w Wilnie 1939–1953, Warszawa 2018.
Tomkiewicz M., Zbrodnia ponarska 1941–1944, Warszawa 2022.
Tomkiewicz M., Zbrodnia w Ponarach 1941–1944, Warszawa 2008.
Weiß H., Biographisches Lexikon zum Dritten Reich, Frankfurt am Main 1998.
Alekseev N.S., Zlodeyaniya i vozmezdie. Prestuplenniya protiv chelovechestva, Moscow 1986 [Алексеев H.C., Злодеяния и возмездие. Преступления против человечества, Москва 1986.]
Kozhevnikov M.V. Istoriya sovetskogo suda 1917–1956 gg., Moscow 1957 [Кожевников M.B., История советского суда 1917–1956 гг, Москва 1957.]
License
Copyright (c) 2023 Polish-Jewish Studies
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
