Ansehen Nr. 3 (2022)

Nr. 3 (2022)

ISSN:
2719-4086

eISSN:
2957-1413
Section: Studia

System polityczny i administracyjny Generalnego Gubernatorstwa w latach 1939–1945

Polish-Jewish Studies, Nr. 3 (2022), pages: 49-83 (51-86)

Publication date: 2023-04-05

https://doi.org/10.48261/pjs220303

Abstract

Generalne Gubernatorstwo stanowiło specyficzny nazistowski twór ustrojowy powstały na ziemiach okupowanej Polski w końcu października 1939 r. Miała to być forma tymczasowej kolonii, którą od chwili jej narodzin traktowano jako rezerwuar surowcowy i „rasowy śmietnik”, dokąd planowano przesiedlić m.in. wszystkich Żydów z ziem kontrolowanych przez reżim hitlerowski. Generalny gubernator Hans Frank traktował to terytorium jako swoiste księstwo udzielne i „kraj przyboczny” Rzeszy. Podległy mu aparat okupacyjny był zdezorganizowany, a między różnymi instytucjami władzy, szczególnie między administracją cywilną a SS i policją, trwała zaciekła rywalizacja. Zarządzanie utrudniały ponadto deficyt fachowych kadr i korupcja wśród urzędników publicznych oraz partyjnych. W rezultacie do GG przylgnęło w starej Rzeszy sugestywne określenie „gangsterski Gau” jako synonim obszaru nieograniczonych możliwości, dokąd przybywała licznie menażeria nieudolnych awanturników oraz dorobkiewiczów, którzy czerpali profity z eksterminacji i grabieży Polaków i Żydów.


„Dziennik rozporządzeń Generalnego Gubernatora dla okupowanych polskich obszarów”, 1939.

Europa unterm Hakenkreuz. Die faschistische Okkupationspolitik in Polen (1939–1945). Dokumentenauswahl und Einleitung, red. W. Röhr, Berlin-Ost 1989.

Goebbels J., Dzienniki, t. 2: 1939–1943, wstęp, oprac. i tłum. E.C. Król, Warszawa 2016.

Okupacja i ruch oporu w „Dzienniku” Hansa Franka 1939–1945, red. S. Płoski, L. Dobroszycki et al., tłum. D. Dąbrowska, M. Tomala, Warszawa 1972.

Pospieszalski K.M., Hitlerowskie „prawo” okupacyjne w Polsce, cz. 2: Generalna Gubernia. Wybór dokumentów i próba syntezy, Poznań 1958.

Bettina Birn R., Die Höheren SS- und Polizeiführer. Himmlers Vertreter im Reich und in den besetzten Gebieten, Düsseldorf 1986.

Broszat M., 200 lat niemieckiej polityki wobec Polski, tłum. E. Kazimierczak, W. Leder, Warszawa 1999.

Broszat M., Der Staat Hitlers. Grundlegung und Entwicklung seiner inneren Verfassung, München 1992.

Broszat M., Nationalsozialistische Polenpolitik 1939–1945, Stuttgart 1961.

Chwalba A., Okupacyjny Kraków w latach 1939–1945, Kraków 2016.

Curilla W., Der Judenmord in Polen und die deutsche Ordnungspolizei 1939–1945, Paderborn 2011.

Fest J.C., Oblicze Trzeciej Rzeszy, tłum. E. Werfel, Warszawa 1970.

Frank N., Mój ojciec Hans Frank, tłum. E. Kacprzycka, J. Kwiatkowski, Warszawa 1991.

Gutschow N., Klain B., Zagłada i utopia. Urbanistyka Warszawy w latach 1939–1945, tłum. E. Dappa i B. Klain, Warszawa–Frankfurt am Main 1995.

Hempel A., Pogrobowcy klęski. Rzecz o policji „granatowej” w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, Warszawa 1990.

Hempel A., Policja granatowa w okupacyjnym systemie administracyjnym Generalnego Gubernatorstwa (1939–1945), Warszawa 1987.

Hildebrand K., Das Dritte Reich, München 1991.

Jaczyńska A., Sonderlaboratorium SS. Zamojszczyzna – „pierwszy obszar osiedleńczy w Generalnym Gubernatorstwie” 1942–1943, Lublin 2012.

Jansen Ch., Weckbecker A., Der „Volksdeutsche Selbstschutz” in Polen 1939/40, München 1992.

Jockheck L., Propaganda im Generalgouvernement. Die NS-Besatzungspresse für Deutsche und Polen 1939–1945, Osnabrück 2006.

Kammer H., Bartsch E., Begriffe aus der Zeit der Gewaltherrschaft 1933–1945, Reinbek bei Hamburg 1992.

Klee E., Das Personenlexikon zum Dritten Reich, Frankfurt am Main 2007.

Koll J., Arthur Seyß-Inquart und die deutsche Besatzungspolitik in den Niederlanden (1940–1945), Köln–Wien 2015.

Kurek E., Poza granicą solidarności. Stosunki polsko-żydowskie 1939–1945, Kielce 2006.

Lehnstaedt S., Czas zabijania. Bełżec, Sobibór, Treblinka i akcja „Reinhardt”, tłum. B. Nowacki, Warszawa 2018.

Madajczyk C., Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia, Warszawa 1961.

Madajczyk C., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, t. 1, Warszawa 1970.

Majer D., „Narodowo obcy” w Trzeciej Rzeszy: przyczynek do narodowosocjalistycznego ustawodawstwa i praktyki prawniczej w administracji i wymiarze sprawiedliwości ze szczególnym uwzględnieniem ziem wcielonych do Rzeszy i Generalnego Gubernatorstwa, tłum. T. Skoczny, Warszawa 1989.

Malaparte C., Kaputt, tłum. B. Sieroszewska, Warszawa 1962.

Mitera M., Zwyczajny faszyzm. Położenie prawne obywateli II Rzeczypospolitej w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1944, Warszawa 2017.

Musiał B., Deutsche Zivilverwaltung und Judenverfolgung im Generalgouvernement. Eine Fallstudie zum Distrikt Lublin 1939–1944, Wiesbaden 2011.

Ogórek M., Lista Wächtera. Generał SS, który ograbił Kraków. Gdzie zniknęły polskie dzieła sztuki?, Warszawa 2017.

Piątek G., Sanator. Kariera Stefana Starzyńskiego, Warszawa 2016.

Pichinot H.R., Die Akademie für Deutsches Recht. Aufbau und Entwicklung einer öffentlich-rechtlichen Körperschaft des Dritten Reichs, Kiel 1981.

Pietrzykowski J., Akcja AB w Częstochowie. AB-Aktion, Katowice 1971.

Reichel P., Der schöne Schein des Dritten Reiches. Faszination und Gewalt des Faschismus, München–Wien 1991.

Rieger B., Odilo Globocnik. Twórca nazistowskich obozów śmierci, tłum. J.S. Zaus, Zakrzewo 2009.

Roth M., Herrenmenschen. Die deutschen Kreishauptleute im besetzten Polen – Karrierewege, Herrschaftspraxis und Nachgeschichte, Göttingen 2007.

Sachslehner J., Zarządca do spraw śmierci. Odilo Globocnik, eksterminacja i obozy zagłady, tłum. M. Kilis, Warszawa 2016.

Sandkühler T., „Endlösung” in Galizien: der Judenmord in Ostpolen und die Rettungsinitiativen von Berthold Beitz, 1941–1944, Bonn 1996.

Schenk D., Hans Frank. Biografia generalnego gubernatora, tłum. K. Jachimczak, Kraków 2009.

Schenk D., Krakauer Burg. Wawel jako ośrodek władzy generalnego gubernatora Hansa Franka w latach 1939–1945, tłum. P. Zarychta, Kraków 2013.

Umbreit H., Deutsche Militärverwaltungen 1938/39. Die militärische Besetzung der Tschechoslowakei und Polens, Stuttgart 1977.

Wardzyńska M., Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion, Warszawa 2009.

Wasser B., Himmlers Raumplanung im Osten. Der Generalplan Ost in Polen 1940–1944, Basel 1993.

Wieczorkiewicz P., Historia polityczna Polski 1935–1945, Poznań 2014.

Winstone M., Generalne Gubernatorstwo. Mroczne serce Europy Hitlera, tłum. T. Fiedorek, Poznań 2015.

Akcja „Reinhardt”. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, red. D. Libionka, Warszawa 2004.

Ausserordentliche Befriedungsaktion 1940. Akcja AB na ziemiach polskich. Materiały z sesji naukowej (6–7 listopada 1986 r.), wstęp i red. Z. Mańkowski, Warszawa 1992.

Der „Generalplan Ost”. Hauptlinien der nationalsozialistischen Planungs- und Vernichtungspolitik, red. M. Rössler, S. Schleiermacher, Berlin 1993.

Deutschland 1933–1945. Neue Studien zur nationalsozialistischen Herrschaft, red. K.D. Bracher, M. Funke, H.A. Jacobsen, Bonn 1992.

Die braune Elite: 22 biographische Skizzen, red. R. Smelser, R. Zitelmann, Darmstadt 1990.

Die deutsche Herrschaft in den „germanischen” Ländern 1940–1945, red. R. Bohn, Stuttgart 1997.

Die SS: Elite unter dem Totenkopf, red. R. Smelser, E. Syring, Paderborn 2000.

Ekspertyzy i orzeczenia przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, red. C. Pilichowski, t. 9, Warszawa 1980.

Enzyklopädie des Holocaust – die Verfolgung und Ermordung der europäischen Juden, red. I. Gutman, E. Jäckel, P. Longerich, J.H. Schoeps, t. 2, München–Zürich 1998.

Policja granatowa w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, red. T. Domański, E. Majcher-Ociesa, Kielce–Warszawa 2019.

Stan badań nad pomocą Żydom na ziemiach polskich pod okupacją niemiecką – przegląd piśmiennictwa, red. T. Domański, A. Gontarek, Warszawa–Kielce 2022.

Vom Generalplan Ost zum Generalsiedlungsplan, red. C. Madajczyk, München 1994.

Zagłada Żydów na polskich terenach wcielonych do Rzeszy, red. A. Namysło, Warszawa 2008.

Zamojszczyzna – Sonderlaboratorium der SS. Zbiór dokumentów polskich i niemieckich z okresu okupacji hitlerowskiej, red. C. Madajczyk, Warszawa 1979.

Biernacki S., Stoch J., Działania władz okupacyjnych (policji i administracji) w dystrykcie warszawskim przeciwko ruchowi oporu w latach 1939–1944, „Najnowsze Dzieje Polski. Materiały i studia z okresu II wojny światowej” 1966, t. 10.

Getter M., Policja Polska w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, „Przegląd Policyjny” 1999, nr 1/2.

Haar I., Polityka ludnościowa w Generalnym Gubernatorstwie: polityka narodowościowa wobec Żydów i polityka osadnictwa a inicjatywy regionalne i centralne, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2009, nr 1.

Hattenhauer H., Die Akademie für Deutsches Recht (1933–1944), „Juristische Schulung” 1986, z. 26.

Heiber H., Der Generalplan Ost, „Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte” 1958, z. 3.

Herzog L., Czy Hitler chciał utworzyć buforowe państewko polskie?, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1962, nr 4.

Kleßmann Ch., Der Generalgouverneur Hans Frank, „Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte” 1971, z. 3.

Kurkowska E., Procedura karna na ziemiach polskich okupowanych przez Niemcy w czasie II wojny światowej, „Studia Iuridica Lublinensia” 2012, t. 17.

Leszczyński K., Gumkowski J., Generalne Gubernatorstwo w oczach Niemca (sprawozdanie dra Blaschka, szefa biura prezydialnego protektora Rzeszy na Czechy i Morawy, z podróży służbowej do Generalnego Gubernatorstwa w dniach 21–26 sierpnia 1942 r.), „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 1965, t. 15.

Rogowski P., Wójcicka E., Kielce i powiat kielecki pod rządami Eduarda Jedamczika i Huberta Rottera na przełomie 1939 i 1940 roku, „Świętokrzyskie Studia Archiwalno-Historyczne” 2019, t. 8.

Sehn J., Organizacja policji niemieckiej w Rzeszy i Generalnej Guberni, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce” 1947, t. 3.

Wrzyszcz A., Nadzór Hansa Franka nad sądownictwem w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2015, z. 2.

Wrzyszcz A., Sądownictwo SS i policji w Generalnym Gubernatorstwie (stan badań), „Studia Iuridica Lublinensia” 2013, t. 19.

Roth M., Metzner I., Ciemiężcy Polaków nie potrzebowali rozkazów, https://www.dw.com/pl/ciemi%C4%99%C5%BCcy-polak%C3%B3w-nie-potrzebowali-rozkaz%C3%B3w/a-4608037

                            Ansehen Nr. 3 (2022)

Nr. 3 (2022)

ISSN:
2719-4086
eISSN:
2957-1413

Data publikacji:
2023-04-05

Dział: Studia