Ansehen Bd. 40 Nr. 2 (2022)

Bd. 40 Nr. 2 (2022)

ISSN:
1427-7476

Section: Studia

Spór o Stanisława ze Szczepanowa. Dyskusje wokół powieści Karola Bunscha Imiennik

Przemysław Benken

https://orcid.org/0000-0002-1385-3016

Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie

Pamięć i Sprawiedliwość, Bd. 40 Nr. 2 (2022), pages: 151-172

Publication date: 2023-06-21

https://doi.org/10.48261/pis224008

Abstract

Artykuł omawia dyskusję poświęconą dwutomowej powieści krakowskiego prawnika i literata Karola Bunscha Imiennik (t. 1: Śladami pradziada, t. 2: Miecz i pastorał), wydanej w 1949 r. Opisano w niej panowanie Bolesława Śmiałego i konflikt władcy z biskupem krakowskim Stanisławem ze Szczepanowa, zakończony tragiczną śmiercią tego ostatniego w 1079 r. Autor połączył w powieści fakty historyczne, własne interpretacje spornych zagadnień i zachowanego materiału źródłowego, jak również wydarzenia fikcyjne; mocno zarysował przy tym niemożliwe do weryfikacji z naukowego punktu widzenia wewnętrzne motywacje postaci historycznych. Powieść wywołała polemikę między autorem a jego krytykami, toczoną m.in. na łamach „Tygodnika Powszechnego”. Dotyczyła ona przede wszystkim sposobu ukazania przez Bunscha postaci bp. Stanisława, który to uznano za nierzetelny i krzywdzący. Krytycy książki odrzucali koncepcje historyków, na których opierał się Bunsch, jak również część informacji podanych przez Galla Anonima względnie proponowali ich odmienną interpretację; dawali jednocześnie pierwszeństwo źródłom późniejszym, przedstawiającym bp. Stanisława w pozytywnym świetle. Bunsch bronił hipotez starszych badaczy, które przedstawił w powieści, jak również wielu własnych przemyśleń, zarzucając oponentom nieznajomość źródeł, błędną ich interpretację, a nawet manipulację. Spór ciągnął się przez wiele lat i miał dodatkowy wymiar polityczny, wpisując się w skomplikowane relacje między Kościołem katolickim a komunistycznym rządem.


Wojtyła K., Kazania 1962–1978, Kraków 1979.

Bunsch K., W sprawie biskupa szczepanowskiego, „Życie Literackie” 1963, nr 9 (579).

Ehrlich L., Prof. Ehrlich o sprawie św. Stanisława, „Tygodnik Powszechny” 1963, nr 2 (729).

o. Malachiasz, Poczta ojca Malachiasza, „Tygodnik Powszechny” 1962, nr 49 (724).

Plezia M., Czy doprawdy tekst autentyczny, „Tygodnik Powszechny” 1951, nr 5 (307).

Plezia M., Nowa praca o św. Stanisławie, „Tygodnik Powszechny” 1951, nr 35 (340).

Spór o sprawę św. Stanisława. List Karola Bunscha, „Tygodnik Powszechny” 1951, nr 11 (313).

Spór o sprawę św. Stanisława. Odpowiedź Mariana Plezi, „Tygodnik Powszechny” 1951, nr 11 (313).

Starowieyska-Morstinowa Z., Król i Biskup, „Tygodnik Powszechny” 1949, nr 44 (242)

[Święcicki J.M.], J.M.S., Czy św. Stanisław był „traditorem”?, „Tygodnik Powszechny” 1951, nr 4 (306).

Baszkiewicz J., Czarna i biała legenda Bolesława Śmiałego, „Kwartalnik Historyczny” 1981, R. 88, nr 2.

Bunsch K., Posłowie [w:] K. Bunsch, Przekleństwo, Kraków 2003.

Domański J., Profesor Marian Plezia (26 II 1917 – 3 XI 1996), filolog klasyczny – mediewista – historyk filologii, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1997, t. 42, nr 3–4.

Dziedzic Z., Miejsce męczeństwa św. Stanisława w kulturze i w świadomości narodowej Polaków, „Peregrinus Cracoviensis” 2000, z. 8.

Gieysztor A., Wstęp [w:] T. Wojciechowski, Szkice historyczne jedenastego wieku, oprac. A. Gieysztor, Warszawa 1970.

Gołubiew O., Unoszeni historią, Kraków 1979.

Grudziński T., Konflikt króla Bolesława Szczodrego z biskupem Stanisławem w polskiej świadomości zbiorowej (zarys problematyki), „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia” 1981, t. 17.

Grudziński T., Bolesław Śmiały – Szczodry i biskup Stanisław, Warszawa 1982.

Grzegorski Z., Święty – Śmiały. Wątek św. Stanisława w literaturze polskiej, „Poznańskie Studia Teologiczne” 2005, t. 18.

Janicki J.J., Logos i etos świętości w świetle tekstów liturgicznych o św. Stanisławie biskupie i męczenniku, „Folia Historica Cracoviensia” 2003.

Kornalczyk F., Wprowadzenie do sztuki Marii Dąbrowskiej [w:] M. Dąbrowska, Stanisław i Bogumił, Gniezno 1966.

Kosonowski S., Stanisław Wyspiański zapomnianym autorem hipotezy o aktywnej roli Władysława Hermana w procesie obalenia władzy królewskiej Bolesława Szczodrego, „Pamiętnik Literacki” 2017, nr 2.

Kristanova E., „Tygodnik Powszechny” (1945–1953). W kręgu zagadnień prozy literackiej, „Rocznik Historii Prasy Polskiej” 2013, t. 16, z. 2 (32).

Labuda G., List papieża Paschalisa II do niewiadomego arcybiskupa polskiego z początku XII wieku, „Sobótka” 1971, nr 4.

Labuda G., Św. Stanisław. Biskup krakowski, patron Polski. Śladami zabójstwa – męczeństwa – kanonizacji, Poznań 2000.

Labuda G., Mieszko II. Król Polski (1025–1034), Poznań 2009.

Łysiak W., Wyspy bezludne, Warszawa 1994.

Plezia M., Kronika Galla na tle historiografii XII wieku, Kraków 1947.

Plezia M., Problem św. Stanisława biskupa, „Homo Dei” 1950, nr 19.

Przybyszewski B., Monolog króla Bolesława Śmiałego. Z problematyki badań nad sprawą św. Stanisława, „Analecta Cracoviensia” 1979, t. 9.

Żerek D., Biskup krakowski kontra król, Łódź 2011.

Żurek A., Stanisław ze Szczepanowa, Kraków 2007.

Am häufigsten gelesenen Artikel dieser/dieses Autor/in

                            Ansehen Bd. 40 Nr. 2 (2022)

Bd. 40 Nr. 2 (2022)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2023-02-03

Dział: Studia