Afficher Vol. 45 No 1 (2025)

Vol. 45 No 1 (2025)

ISSN:
1427-7476

eISSN:
2957-1723
Section: Varia

Wbrew władzom. Kwestia opieki duszpasterskiej nad Polakami pracującymi w Niemieckiej Republice Demokratycznej do końca lat 70. (w świetle dokumentów MSW)

Pamięć i Sprawiedliwość, Vol. 45 No 1 (2025), pages: 402-420

Publication date: 2025-10-15

https://doi.org/10.48261/PIS254515

Résumé

Kwestia opieki duszpasterskiej nad Polakami pracującymi w NRD stanowi fragment relacji między Kościołem katolickim a państwem komunistycznym, nieustannie dążącym do zmniejszania wpływu religii na społeczeństwo. Kiedy w połowie lat sześćdziesiątych za zachodnią granicą zaczęto masowo zatrudniać obywateli PRL, polskie duchowieństwo rozpoczęło starania o umożliwienie im uczestnictwa w praktykach religijnych, nawiązując w tym celu szeroką kooperację z Kościołem katolickim we wschodnich Niemczech. O skuteczności tych zabiegów świadczy to, że w połowie lat siedemdziesiątych, mimo przeciwdziałania ze strony władz, większość Polaków przebywających za Odrą i Nysą Łużycką była otoczona opieką duszpasterską i mogła brać udział w mszach św. oraz innych przedsięwzięciach, także pozareligijnych, organizowanych przez księży polskich i niemieckich. Dzięki temu pracownicy z PRL lepiej znosili rozłąkę z krajem i utrzymywali kontakt z Kościołem, choć nie do końca udało się zapobiec różnym negatywnym zjawiskom, związanym z długim pobytem za granicą. Jednocześnie współpraca duchownych z obu państw przyczyniała się do zbliżenia zarówno pomiędzy Kościołami, jak również zwykłymi Polakami i katolikami niemieckimi.


Archiwum Akt Nowych, Komitet Centralny PZPR, Komisja Planowania przy Radzie Ministrów, Komitet Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, Ministerstwo Handlu Zagranicznego.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Sygn. 0365/51/3; 0639/148.

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Zespół 34/70.

Archiwum Państwowe w Zielonej Górze, Komitet Wojewódzki PZPR.

Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Niemieckiej Republiki Demokratycznej o wzajemnych podróżach obywateli obu państw, podpisana w Warszawie 25 listopada 1971 r., DzU 1971, nr 35, poz. 306.

Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski 1945–2000, wstęp i oprac. J. Żaryn, Poznań 2006.

PRL–NRD 1970–1981. Dokumenty i materiały, wybór i wstęp R. Markiewicz, G. Sas, Warszawa 1983.

Allina E., „Neue Menschen” für Mosambik. Erwartungen an und Realität von Vertragsarbeit in der DDR der 1980er-Jahre, „Arbeit – Bewegung – Geschichte” 2016, t. 3.

Die „Gastarbeiter” der DDR. Politischer Kontext und Lebenswelt, red. A. Zwengel, „Studien zur DDR-Gesellschaft” 2010, t. 13.

Kumor B., Historia Kościoła, t. 8: Czasy współczesne 1914–1992, Lublin 2001.

Gańczak F., Polski nie oddamy. Władze NRD wobec wydarzeń w PRL 1980–1981, Warszawa 2017.

Larysz P., „Ksiądz Jerzy Pawlik – życie i działalność (1919–2009)”, mps pracy doktorskiej, Katowice 2007.

Olschowsky B., Stosunki państwowe pomiędzy NRD i PRL w latach 1949–1990 [w:] Przyjaźń nakazana? Stosunki między NRD i Polską w latach 1949–1990, red. B. Kerski, A. Kotula, K. Wóycicki, Szczecin 2003.

Pawlik J., Opieka duszpasterska nad pracownikami kontraktowymi w NRD [w:] Duszpasterstwo polskojęzyczne w Niemczech 1945–2000, red. S. Bober, S. Budyn, Lublin–Hanover 2006.

Raina P., Kardynał Wyszyński, t. 11: Czasy prymasowskie 1972. Watykan a Ziemie Zachodnie i Północne, Warszawa 2004.

Röhr R., Hoffnung – Hilfe – Heuchelei. Geschichte des Einsatzes polnischer Arbeitskräfte in Betrieben des DDR-Grenzbezirks Frankfurt/Oder 1966–1991, Berlin 2001.

Schäfer B., Staat und katholische Kirche in der DDR, Köln 1998.

Seethaler G., Zatrudnianie polskich pracowników w okręgach przygranicznych NRD [w:] Współpraca przygraniczna PRL–NRD, red. H. Szczegóła, K.H. Gräfe, Zielona Góra 1984.

Stola D., Kraj bez wyjścia. Migracje z Polski 1949–1989, Warszawa 2010.

Tarasiński J., Komuniści wobec Kościołów w Niemieckiej Republice Demokratycznej w latach 1949–1978, Toruń 2013.

Wolle S., Wspaniały świat dyktatury. Codzienność i władza w NRD 1971–1989, Warszawa 2003.

Zamiatała D., Zagadnienie Kościoła katolickiego podczas spotkań roboczych organów wyznaniowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Niemieckiej Republiki Demokratycznej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2021, nr 2.

Stach A., Cudzoziemcy w NRD. Zapomniany rozdział historii Niemiec, https://www.dw. com /pl/cudzoziemcy-w-nrd-zapomniany-rozdzia%C5%82-historii-podzielonych-niemiec/a-52580099, dostęp 8 X 2024 r.

Licence

(c) Tous droits réservés Pamięć i Sprawiedliwość 2025

Creative Commons License

Ce travail est disponible sous licence Creative Commons Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Skobelski, R. (2025). Wbrew władzom. Kwestia opieki duszpasterskiej nad Polakami pracującymi w Niemieckiej Republice Demokratycznej do końca lat 70. (w świetle dokumentów MSW). Pamięć I Sprawiedliwość, 45(1), 402–420. https://doi.org/10.48261/PIS254515

Statistics

Téléchargements

Les données relatives au téléchargement ne sont pas encore disponibles.

Share it

Share |
                            Afficher Vol. 45 No 1 (2025)

Vol. 45 No 1 (2025)

ISSN:
1427-7476
eISSN:
2957-1723

Data publikacji:
2025-10-15

Dział: Varia