Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Ostatnia odsłona odwilży. Kampania przed wyborami do Sejmu PRL ze stycznia 1957 roku
Robert Skobelski
https://orcid.org/0000-0001-7034-611X
Instytut Historii Uniwersytetu Zielonogórskiego
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 35 Nr 1 (2020), strony: 402-435
Data publikacji: 2020-12-15
https://doi.org/10.48261/pis203518
PDF
Abstrakt
Kampania przed wyborami sejmowymi 1957 r. nie przypominała ani tej z 1952 r., ani żadnej następnej w PRL aż do 1989 r. Pobudzone demokratycznie i wolne od groźby represji społeczeństwo liczyło na dalsze reformy, stając się autentycznym uczestnikiem zmagań politycznych, nad którymi osłabiona partia nie była w stanie zapanować. Najwięcej emocji towarzyszyło spotkaniom kandydatów na posłów z wyborcami. Na setkach tego typu zebrań w całym kraju ludzie przedstawiali własne poglądy na wiele spraw, często bez ogródek krytykowali dotychczasowe rządy i pytali o najbardziej drażliwe kwestie. Najostrzej oceniali kandydatów centralnych, narzucanych w wielu okręgach odgórnie i nieraz kojarzonych z okresem stalinowskim. Nie akceptowano zresztą większości kandydatów do ław poselskich z ramienia PZPR, a nastrojów antykomunistycznych i antypartyjnych na pewno nie równoważyła autentyczna popularność Gomułki. Do bezpardonowych zmagań dochodziło między pretendentami z ramienia ZSL i PZPR. Wielu ludowców otwarcie występowało przeciwko partii i wzywało, by nie głosować na komunistów, w czym wtórowali im niektórzy kandydaci z SD. Nakładała się na to rywalizacja w ramach PZPR, osadzona niejednokrotnie na podziałach frakcyjnych, ale częściej wynikająca z miejsca na liście – mandatowego lub niemandatowego. O temperaturze kampanijnych rozgrywek świadczyły również powszechne nastroje antysowieckie, panujące wśród zdecydowanej większości wyborców i niektórych kandydatów na posłów, także partyjnych. Obraz ten uzupełniały tendencje antysemickie, wynikające głównie z utrwalonego w powszechnej świadomości stereotypu żydokomuny. W kampanijnej batalii niektórzy przekonywali, aby zbojkotować wybory. Jedną z najważniejszych przyczyn był brak zaufania do rządzących, ale niechęć do uczestnictwa w głosowaniu manifestowali również ci, którym nie odpowiadali konkretni kandydaci, zarówno centralni, jak i niektórzy miejscowi, niecieszący się popularnością w swoich środowiskach. Wizja powszechnego odrzucenia partyjnych kandydatów do Sejmu i niskiej frekwencji przy urnach wywołała panikę władz. Wyborcze niepowodzenie PZPR stałoby się klęską popaździernikowego kierownictwa partii o trudnych do przewidzenia skutkach. W tej sytuacji Gomułka położył na szali swój autorytet – wezwał do głosowania bez skreśleń, zabiegał o poparcie Kościoła i zaangażował do akcji propagandowej wojsko. Niebagatelne znaczenie miała powszechna świadomość sowieckiego zagrożenia w wypadku zachwiania władzy komunistów, czego dowodził los Węgier. Kumulacja tych czynników przyniosła efekt w postaci wysokiej frekwencji i masowego oddawania czystych, nieskreślonych kart do głosowania. Partia wyszła obronną ręką z kampanijnego zamieszania, a jej przywódca osiągnął dzięki wyborom większość założonych celów politycznych.
Słowa kluczowe
wybory • Sejm PRL • kampania wyborcza • nastroje społeczne • Election parliament of the PRL • election campaign • social mood
Bibliografia
Monitor Polski 1957, nr 5, poz. 30, Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 22 stycznia 1957 r. o wynikach wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przeprowadzonych dnia 20 stycznia 1957 r.
Dziennik Ustaw 1956, nr 47, poz. 210, Ustawa z dnia 24 października 1956 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Centrum władzy. Protokoły posiedzeń kierownictwa PZPR. Wybór z lat 1949–1970, oprac. A. Dudek, A. Kochański, K. Persak, Warszawa 2000.
Gomułka W., Przemówienia październik 1956 – wrzesień 1957, Warszawa 1957.
Kampania wyborcza i wybory do Sejmu 20 stycznia 1957, wybór, wstęp i oprac. P. Machcewicz, Warszawa 2000.
Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, t. 1: Lata 1945–1959, oprac. P. Raina, Poznań 1994.
Kuropieska J., Od października do marca, cz. 1, Warszawa 1992.
Leszczyński J., Takie hobby potem miałem, żeby mieć drukarnię, oprac. E. Sowińska, „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej” 2017, R. 7.
Danilecki T., Formy oporu społecznego związanego z wyborami powszechnymi w okresie „małej stabilizacji” na przykładzie Polski północno-wschodniej [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Szczecin 2014.
Danilecki T., Wybory z 20 stycznia 1957 r. w województwie białostockim – przygotowania, przebieg, wyniki [w:] „Mała stabilizacja” w województwie białostockim 1956–1970, red. M. Markiewicz, Białystok 2012.
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990, Warszawa 1997.
Drabik S., Wojewódzka organizacja partyjna PZPR Krakowie w Październiku 1956 i w okresie wyborów w styczniu 1957 r., „Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 1.
Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków 2003.
Fijałkowska B., Partia wobec religii i Kościoła w PRL, t. 2, cz. 1: 1956–1963, Olsztyn 2000.
Gryz R., Państwo a Kościół w Polsce 1945–1956. Na przykładzie województwa kieleckiego, Kraków 1999.
Kaczorowska K., Jak studenci wybrali posła w 1957 roku, „Głos Uczelni”, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, http://www.glos.upwr.edu.pl/aktualnosci/50203/jak_studenci_wybrali_posla_w_1957_roku.html
Kozłowski K., Od Października ’56 do Grudnia ’70. Ewolucja stosunków społeczno-politycznych na Wybrzeżu (1956–1970), Szczecin 2002.
Kraczkowski R., Sejm w okresie PRL [w:] Dzieje Sejmu Polskiego, red. J. Bardach, Warszawa 2011.
Kwiek J., Przebieg wyborów w styczniu 1957 r. w województwie krakowskim, „Studia Historyczne” 2000, z. 1.
Ligarski S., O fałszerstwach wyborczych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – głos w dyskusji [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Szczecin 2014.
Machcewicz P., Polski rok 1956, Warszawa 1993.
Machcewicz P., Wstęp [w:] Kampania wyborcza i wybory do Sejmu 20 stycznia 1957, wybór, wstęp i oprac. P. Machcewicz, Warszawa 2000.
Mazur M., Strategie perswazyjne w wyborach do Sejmu w latach 1947, 1952, 1957. Model porównawczy [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Szczecin 2014.
Mołdawa T., Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej [w:] Historia sejmu polskiego, t. 3: Polska Ludowa, red. A. Ajnenkiel, Warszawa 1989.
Olejniczak J., Wybory do Sejmu i rad narodowych w województwie bydgoskim w okresie tzw. małej stabilizacji (1956–1970), Toruń 2010.
Ossowski P., Wybory do Sejmu PRL II kadencji z 20 stycznia 1957 r. (na przykładzie Łodzi), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2013, nr 91.
Pastuszewski S., Bydgoski Listopad 1956, Bydgoszcz 1996.
Pełczyński Z., Polska droga od komunizmu. Refleksje nad historią i polityką 1956–2006, Warszawa 2007.
Rykowski Z., Władyka W., Polska próba. Październik ’56, Kraków 1989.
Siedziako M., Bez wyboru. Głosowania do Sejmu PRL (1952–1989), Warszawa 2018.
Siedziako M., Kampania wyborcza i wybory do Sejmu PRL w 1957 roku: stan badań, aktualne ustalenia i perspektywy badawcze, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 2.
Skobelski R., Kontrowersje wokół wyłaniania kandydatów na posłów przed wyborami do Sejmu PRL ze stycznia 1957 roku [w druku].
Skobelski R., Wybory do Sejmu PRL z 20 stycznia 1957 roku w województwie zielonogórskim, „Studia Zachodnie” 2004, t. 7.
Skoczylas M., Przygotowanie, przebieg i wyniki wyborów parlamentarnych z 20 stycznia 1957 r.
w województwie gdańskim w świetle dokumentów KC PZPR, „Rocznik Gdański” 1998, z. 1.
Skorut B., Front Jedności Narodu. Od narodzin idei do upadku politycznego pozoru, Kraków 2015.
Skubisz P., Nocna rewolta. Antysowieckie zamieszki w Szczecinie 10 grudnia 1956 r., Szczecin 2009.
Sowa A.L., Historia polityczna Polski 1944–1991, Kraków 2011.
Stępka S., Chłopi wobec wydarzeń politycznych w Polsce (1956–1959), Warszawa 1999.
Stokłosa R., Wybory do Sejmu PRL w latach 1957–1969 w świetle wrocławskiej prasy [w:] Obraz wyborów w prasie XIX i XX wieku na Pomorzu, Śląsku i w Wielkopolsce, red. A. Chlebowska, J. Nowosielska-Sobel, Szczecin 2007.
Syzdkowie E. i B., Cyrankiewicz. Zanim zostanie zapomniany, Warszawa 1996.
Szpytma M., ZSL w województwie krakowskim (1949–1956). Geneza – ludzie – działalność, Kraków 2013.
Terlecki R., Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990, Kraków 2007.
Wiatr J.J., Wybory sejmowe 1957 r. w świetle wstępnej analizy, „Studia Socjologiczno-Polityczne” 1958, z. 1.
Wróbel J., Kampania polityczna w Łodzi przed wyborami do Sejmu PRL 20 stycznia 1957 r. [w:] Łódź w latach 1956–1957, red. L. Próchniak, J. Wróbel, Warszawa 2006.
Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Szczecin 2014.
Zieliński Z., Kościół w Polsce 1944–2002, Radom 2003.
Żukowski M., Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Gdańsku w okresie Października ’56 i wyborów do Sejmu w 1957 r. [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Szczecin 2014.
Inne teksty tego samego autora
- Robert Skobelski, "Kto pragnie Polski silnej i szczęśliwej - głosuje na kandydatów Frontu Narodowego". Wybory do Sejmu PRL z 26 października 1952 roku , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 28 Nr 2 (2016)
