Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Against the Authorities: The Issue of Pastoral Care for Poles Working in the German Democratic Republic until the end of the 1970s in Ministry Of Internal Affairs Documents
Remembrance and Justice, Vol. 45 No. 1 (2025), pages: 402-420
Publication date: 2025-10-15
https://doi.org/10.48261/PIS254515
PDF (Język Polski)
Abstract
The issue of pastoral care for Poles working in the German Democratic Republic (GDR) was an integral part of the broader relationship between the Catholic Church and the communist state, which continuously sought to suppress religion’s influence on society. In the mid-1960s, as large numbers of People’s Polish Republic citizens were employed across the western border, the Polish clergy made efforts to ensure their access to religious practices. This involved extensive cooperation with the Catholic Church in East Germany. The effectiveness of these efforts was evident by the mid-1970s when, despite government opposition, most Poles residing in the GDR had access to pastoral care. They were able to attend mass and participate in other initiatives (not only religious) organized by Polish and German priests. This support helped workers from the Polish People’s Republic cope with their prolonged stay abroad and maintain ties with the Church, although it did not entirely prevent various negative effects associated with long-term migration. At the same time, the collaboration between clergy on both sides of the border contributed to tighten relations not only between the two Churches, but also between Polish and German Catholics.
References
Archiwum Akt Nowych, Komitet Centralny PZPR, Komisja Planowania przy Radzie Ministrów, Komitet Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, Ministerstwo Handlu Zagranicznego.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Sygn. 0365/51/3; 0639/148.
Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Zespół 34/70.
Archiwum Państwowe w Zielonej Górze, Komitet Wojewódzki PZPR.
Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Niemieckiej Republiki Demokratycznej o wzajemnych podróżach obywateli obu państw, podpisana w Warszawie 25 listopada 1971 r., DzU 1971, nr 35, poz. 306.
Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski 1945–2000, wstęp i oprac. J. Żaryn, Poznań 2006.
PRL–NRD 1970–1981. Dokumenty i materiały, wybór i wstęp R. Markiewicz, G. Sas, Warszawa 1983.
Allina E., „Neue Menschen” für Mosambik. Erwartungen an und Realität von Vertragsarbeit in der DDR der 1980er-Jahre, „Arbeit – Bewegung – Geschichte” 2016, t. 3.
Die „Gastarbeiter” der DDR. Politischer Kontext und Lebenswelt, red. A. Zwengel, „Studien zur DDR-Gesellschaft” 2010, t. 13.
Kumor B., Historia Kościoła, t. 8: Czasy współczesne 1914–1992, Lublin 2001.
Gańczak F., Polski nie oddamy. Władze NRD wobec wydarzeń w PRL 1980–1981, Warszawa 2017.
Larysz P., „Ksiądz Jerzy Pawlik – życie i działalność (1919–2009)”, mps pracy doktorskiej, Katowice 2007.
Olschowsky B., Stosunki państwowe pomiędzy NRD i PRL w latach 1949–1990 [w:] Przyjaźń nakazana? Stosunki między NRD i Polską w latach 1949–1990, red. B. Kerski, A. Kotula, K. Wóycicki, Szczecin 2003.
Pawlik J., Opieka duszpasterska nad pracownikami kontraktowymi w NRD [w:] Duszpasterstwo polskojęzyczne w Niemczech 1945–2000, red. S. Bober, S. Budyn, Lublin–Hanover 2006.
Raina P., Kardynał Wyszyński, t. 11: Czasy prymasowskie 1972. Watykan a Ziemie Zachodnie i Północne, Warszawa 2004.
Röhr R., Hoffnung – Hilfe – Heuchelei. Geschichte des Einsatzes polnischer Arbeitskräfte in Betrieben des DDR-Grenzbezirks Frankfurt/Oder 1966–1991, Berlin 2001.
Schäfer B., Staat und katholische Kirche in der DDR, Köln 1998.
Seethaler G., Zatrudnianie polskich pracowników w okręgach przygranicznych NRD [w:] Współpraca przygraniczna PRL–NRD, red. H. Szczegóła, K.H. Gräfe, Zielona Góra 1984.
Stola D., Kraj bez wyjścia. Migracje z Polski 1949–1989, Warszawa 2010.
Tarasiński J., Komuniści wobec Kościołów w Niemieckiej Republice Demokratycznej w latach 1949–1978, Toruń 2013.
Wolle S., Wspaniały świat dyktatury. Codzienność i władza w NRD 1971–1989, Warszawa 2003.
Zamiatała D., Zagadnienie Kościoła katolickiego podczas spotkań roboczych organów wyznaniowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Niemieckiej Republiki Demokratycznej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2021, nr 2.
Stach A., Cudzoziemcy w NRD. Zapomniany rozdział historii Niemiec, https://www.dw. com /pl/cudzoziemcy-w-nrd-zapomniany-rozdzia%C5%82-historii-podzielonych-niemiec/a-52580099, dostęp 8 X 2024 r.
License
Copyright (c) 2025 Remembrance and Justice
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Robert Skobelski, "Who want a strong and happy Poland - votes for the candidates of the National Front". Elections to the PRL's Sejm of 26 October 1952 , Remembrance and Justice: Vol. 28 No. 2 (2016)
- Robert Skobelski, Last Stage of the Thaw. The Run-up to the PRL Parliamentary Election in January 1957 , Remembrance and Justice: Vol. 35 No. 1 (2020)
