Wbrew władzom. Kwestia opieki duszpasterskiej nad Polakami pracującymi w Niemieckiej Republice Demokratycznej do końca lat 70. (w świetle dokumentów MSW)
Pamięć i Sprawiedliwość, Bd. 45 Nr. 1 (2025), pages: 402-420
Publication date: 2025-10-15
https://doi.org/10.48261/PIS254515
Abstract
Kwestia opieki duszpasterskiej nad Polakami pracującymi w NRD stanowi fragment relacji między Kościołem katolickim a państwem komunistycznym, nieustannie dążącym do zmniejszania wpływu religii na społeczeństwo. Kiedy w połowie lat sześćdziesiątych za zachodnią granicą zaczęto masowo zatrudniać obywateli PRL, polskie duchowieństwo rozpoczęło starania o umożliwienie im uczestnictwa w praktykach religijnych, nawiązując w tym celu szeroką kooperację z Kościołem katolickim we wschodnich Niemczech. O skuteczności tych zabiegów świadczy to, że w połowie lat siedemdziesiątych, mimo przeciwdziałania ze strony władz, większość Polaków przebywających za Odrą i Nysą Łużycką była otoczona opieką duszpasterską i mogła brać udział w mszach św. oraz innych przedsięwzięciach, także pozareligijnych, organizowanych przez księży polskich i niemieckich. Dzięki temu pracownicy z PRL lepiej znosili rozłąkę z krajem i utrzymywali kontakt z Kościołem, choć nie do końca udało się zapobiec różnym negatywnym zjawiskom, związanym z długim pobytem za granicą. Jednocześnie współpraca duchownych z obu państw przyczyniała się do zbliżenia zarówno pomiędzy Kościołami, jak również zwykłymi Polakami i katolikami niemieckimi.
Literaturhinweise
Archiwum Akt Nowych, Komitet Centralny PZPR, Komisja Planowania przy Radzie Ministrów, Komitet Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, Ministerstwo Handlu Zagranicznego.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Sygn. 0365/51/3; 0639/148.
Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Zespół 34/70.
Archiwum Państwowe w Zielonej Górze, Komitet Wojewódzki PZPR.
Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Niemieckiej Republiki Demokratycznej o wzajemnych podróżach obywateli obu państw, podpisana w Warszawie 25 listopada 1971 r., DzU 1971, nr 35, poz. 306.
Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski 1945–2000, wstęp i oprac. J. Żaryn, Poznań 2006.
PRL–NRD 1970–1981. Dokumenty i materiały, wybór i wstęp R. Markiewicz, G. Sas, Warszawa 1983.
Allina E., „Neue Menschen” für Mosambik. Erwartungen an und Realität von Vertragsarbeit in der DDR der 1980er-Jahre, „Arbeit – Bewegung – Geschichte” 2016, t. 3.
Die „Gastarbeiter” der DDR. Politischer Kontext und Lebenswelt, red. A. Zwengel, „Studien zur DDR-Gesellschaft” 2010, t. 13.
Kumor B., Historia Kościoła, t. 8: Czasy współczesne 1914–1992, Lublin 2001.
Gańczak F., Polski nie oddamy. Władze NRD wobec wydarzeń w PRL 1980–1981, Warszawa 2017.
Larysz P., „Ksiądz Jerzy Pawlik – życie i działalność (1919–2009)”, mps pracy doktorskiej, Katowice 2007.
Olschowsky B., Stosunki państwowe pomiędzy NRD i PRL w latach 1949–1990 [w:] Przyjaźń nakazana? Stosunki między NRD i Polską w latach 1949–1990, red. B. Kerski, A. Kotula, K. Wóycicki, Szczecin 2003.
Pawlik J., Opieka duszpasterska nad pracownikami kontraktowymi w NRD [w:] Duszpasterstwo polskojęzyczne w Niemczech 1945–2000, red. S. Bober, S. Budyn, Lublin–Hanover 2006.
Raina P., Kardynał Wyszyński, t. 11: Czasy prymasowskie 1972. Watykan a Ziemie Zachodnie i Północne, Warszawa 2004.
Röhr R., Hoffnung – Hilfe – Heuchelei. Geschichte des Einsatzes polnischer Arbeitskräfte in Betrieben des DDR-Grenzbezirks Frankfurt/Oder 1966–1991, Berlin 2001.
Schäfer B., Staat und katholische Kirche in der DDR, Köln 1998.
Seethaler G., Zatrudnianie polskich pracowników w okręgach przygranicznych NRD [w:] Współpraca przygraniczna PRL–NRD, red. H. Szczegóła, K.H. Gräfe, Zielona Góra 1984.
Stola D., Kraj bez wyjścia. Migracje z Polski 1949–1989, Warszawa 2010.
Tarasiński J., Komuniści wobec Kościołów w Niemieckiej Republice Demokratycznej w latach 1949–1978, Toruń 2013.
Wolle S., Wspaniały świat dyktatury. Codzienność i władza w NRD 1971–1989, Warszawa 2003.
Zamiatała D., Zagadnienie Kościoła katolickiego podczas spotkań roboczych organów wyznaniowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Niemieckiej Republiki Demokratycznej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2021, nr 2.
Stach A., Cudzoziemcy w NRD. Zapomniany rozdział historii Niemiec, https://www.dw. com /pl/cudzoziemcy-w-nrd-zapomniany-rozdzia%C5%82-historii-podzielonych-niemiec/a-52580099, dostęp 8 X 2024 r.
Lizenz
Copyright (c) 2025 Pamięć i Sprawiedliwość

Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Nicht-kommerziell - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Am häufigsten gelesenen Artikel dieser/dieses Autor/in
- Robert Skobelski, "Kto pragnie Polski silnej i szczęśliwej - głosuje na kandydatów Frontu Narodowego". Wybory do Sejmu PRL z 26 października 1952 roku , Pamięć i Sprawiedliwość: Bd. 28 Nr. 2 (2016)
- Robert Skobelski, Ostatnia odsłona odwilży. Kampania przed wyborami do Sejmu PRL ze stycznia 1957 roku , Pamięć i Sprawiedliwość: Bd. 35 Nr. 1 (2020)
Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
PDF (Język Polski)
