Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Zaoczne wyroki śmierci w stanie wojennym. Casus Romualda Spasowskiego i Zdzisława Rurarza
Patryk Pleskot
https://orcid.org/0000-0001-5627-8325
Instytut Pamięci Narodowej; Uniwersytet Rzeszowski
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 43 Nr 1 (2024), strony: 66-85
Data publikacji: 2024-08-09
https://doi.org/10.48261/PIS244304
PDF
Abstrakt
Wymiar „ludowej” (nie)sprawiedliwości w okresie stanu wojennego, oprócz „zwykłej” działalności represyjnej, decydował się niekiedy – realizując zamówienia polityczne – na ruchy nieoczywiste. Zaliczały się do nich zaoczne kary śmierci. Po 13 grudnia 1981 r. skazano w ten sposób sześciu oskarżonych, a wśród nich dwóch zbiegłych ambasadorów PRL – Romualda Spasowskiego i Zdzisława Rurarza. Wyroki odgrywały ważną rolę polityczną i propagandową: nie tylko powinny wzbudzić strach u samych skazanych (oprócz oficjalnych organów działały przecież jeszcze służby specjalne, które mogłyby otrzymać zadanie wyegzekwowania kar), lecz także zadziałać odstraszająco na innych dyplomatów i obywateli PRL, którzy próbowaliby pójść w ślady „zdrajców”. Czy działania sądów spełniły oczekiwania władz? Dlaczego w trakcie przewodu sądowego w sprawie Spasowskiego pojawiły się niespodziewane trudności? Do jakich sztuczek prawnych się uciekano, by spełnić życzenia Jaruzelskiego? W artykule autor poszukuje odpowiedzi na te i inne pytania.
Słowa kluczowe
zaoczne wyroki śmierci • wymiar sprawiedliwości • PRL • stan wojenny • zdrada • szpiegostwo death sentences in absentia • judicial system • Polish People’s Republic • martial law • treason • espionage
Bibliografia
Archiwum IPN, 938/320; 938/321; 938/322; 938/323; 938/325; 950/1; 950/2; 950/3; 950/4; 01911/76; 0242/2973; 1596/111; 2174/7059; 2333/98/2; 2602/27760.
Archiwum MSZ, 37/07; 37/2007.
Archiwum MSZ, CIA – Freedom of Information Act
Archiwum MSZ, CREST CIA-RDP84B00049R000601440030-9.
Archiwum MSZ, Hoover Library & Archives
Archiwum MSZ, Romuald Spasowski Papers, box 3, 13, 19.
Ustawa z 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny, DzU 1969, nr 13.
zdzisław-rurarz.info (dostęp 2 VI 2022 r.).
Perfidna gra: spotkania z prof. Rurarzem. Pierwsza część rozmów pomiędzy Zdzisławem M. Rurarzem a Tomaszem S. Pochroniem, Chicago 1993.
Spasowski R., Spowiedź ambasadora, oprac. M.M. Bymora, Warszawa 2022.
Spasowski R., The Liberation of One, San Diego 1986.
Urban J., Alfabet Urbana, Warszawa 1990.
Chmielecki A., Uciekinier z obozu, „Wprost” 2008, nr 45.
Death in Absentia for Polish Defector, „The New York Times”, 5 X 1982.
Kengor P., Ronald Reagan i obalenie komunizmu: zbliżenie na Polskę, Warszawa 2007.
Kochański A., Romuald Franciszek Spasowski, Polski słownik biograficzny, 2002, t. XLI.
Leszczyński A., Ambasadorowie wybierają wolność, „Gazeta Wyborcza”, 3 II 2014 (dodatek „Ale Historia”).
Majchrzak G., Zapomniane kary śmierci, www.13grudnia.org.pl (dostęp 27 III 2023 r.).
Pleskot P., Kłopotliwa panna „S”. Postawy polityczne Zachodu wobec „Solidarności” na tle stosunków z PRL (1980–1989), Warszawa 2013.
Pleskot P., Rurarz, Spasowski – żywoty równoległe. Wokół ucieczek ambasadorów PRL w grudniu 1981 r., t. 1: 1920–1981, t. 2: 1981–2007, Warszawa 2023.
Reszka P., Zdrajcy są bezdomni, „Rzeczpospolita”, 9 I 1998.
Weiser B., Ryszard Kukliński. Życie ściśle tajne, Warszawa 2014.
Zimmerman M., Trzy tragiczne twarze Polski, www.onet.pl (dostęp 2 VI 2022 r.).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Patryk Pleskot, Instrukcja instalacji rządów. Sprawozdanie z konferencji „»Władzy raz zdobytej…« Początki systemu komunistycznego w Polsce 1944–1947”, Rzeszów 23–25 października 2019 r. , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 35 Nr 1 (2020)
- Patryk Pleskot, [Recenzje] Cenna inicjatywa. Praca zbiorowa Intellectuels de l’Est exilés en France, red. Wojciech Fałkowski, Antoine Marès, Paryż 2011 , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 23 Nr 1 (2014)
- Patryk Pleskot, [Konferencje] Potrzeba wiedzy – po raz trzeci. Międzynarodowa konferencja naukowa „Need to Know III. Them vs. Us. Image of the Enemy” – Visby (Szwecja), 26–27 września 2013 r. , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 23 Nr 1 (2014)
- Patryk Pleskot, Zostać czy wrócić? Emigracja na Zachód polskich stypendystów naukowych w latach 1956–1989 (szkic problemu) , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 19 Nr 1 (2012)
- Patryk Pleskot, O opozycji w Paryżu. Międzynarodowa konferencja naukowa "Les mouvements non-violents en Pologne, 1945-1990 , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 28 Nr 2 (2016)
- Patryk Pleskot, Technologie w wywiadzie. Coroczna konferencja International Intelligence History Association, Zagrzeb, 8–10 maja 2015 roku , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 25 Nr 1 (2015)
- Patryk Pleskot, [konferencje] O zaufaniu i jego braku. Międzynarodowa konferencja naukowa „Trust and distrust in the Eastern Bloc and the Soviet Union, 1956–1991”, University College London, 4–5 VII 2013 r. , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 23 Nr 1 (2014)
- Marcin Frybes, Patryk Pleskot, 35-lecie Solidarności w Paryżu , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 26 Nr 2 (2015)
- Patryk Pleskot, Debata o stanie wojennym w Nairobi, 13 grudnia 2017 roku. Czy warto mówić o najnowszej historii Polski w Kenii? , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 32 Nr 2 (2018)
- patryk Pleskot, [Konferencje] Nauki społeczne na Dzikim Zachodzie. Coroczna konferencja Western Social Science Association, Albuquerque (Nowy Meksyk), 2–5 kwietnia 2014 roku , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 24 Nr 2 (2014)
