Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Zaoczne wyroki śmierci w stanie wojennym. Casus Romualda Spasowskiego i Zdzisława Rurarza
Patryk Pleskot
https://orcid.org/0000-0001-5627-8325
Instytut Pamięci Narodowej; Uniwersytet Rzeszowski
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 43 Nr 1 (2024), strony: 66-85
Data publikacji: 2024-08-09
https://doi.org/10.48261/PIS244304
PDF
Abstrakt
Wymiar „ludowej” (nie)sprawiedliwości w okresie stanu wojennego, oprócz „zwykłej” działalności represyjnej, decydował się niekiedy – realizując zamówienia polityczne – na ruchy nieoczywiste. Zaliczały się do nich zaoczne kary śmierci. Po 13 grudnia 1981 r. skazano w ten sposób sześciu oskarżonych, a wśród nich dwóch zbiegłych ambasadorów PRL – Romualda Spasowskiego i Zdzisława Rurarza. Wyroki odgrywały ważną rolę polityczną i propagandową: nie tylko powinny wzbudzić strach u samych skazanych (oprócz oficjalnych organów działały przecież jeszcze służby specjalne, które mogłyby otrzymać zadanie wyegzekwowania kar), lecz także zadziałać odstraszająco na innych dyplomatów i obywateli PRL, którzy próbowaliby pójść w ślady „zdrajców”. Czy działania sądów spełniły oczekiwania władz? Dlaczego w trakcie przewodu sądowego w sprawie Spasowskiego pojawiły się niespodziewane trudności? Do jakich sztuczek prawnych się uciekano, by spełnić życzenia Jaruzelskiego? W artykule autor poszukuje odpowiedzi na te i inne pytania.
Słowa kluczowe
zaoczne wyroki śmierci • wymiar sprawiedliwości • PRL • stan wojenny • zdrada • szpiegostwo death sentences in absentia • judicial system • Polish People’s Republic • martial law • treason • espionage
Bibliografia
Archiwum IPN, 938/320; 938/321; 938/322; 938/323; 938/325; 950/1; 950/2; 950/3; 950/4; 01911/76; 0242/2973; 1596/111; 2174/7059; 2333/98/2; 2602/27760.
Archiwum MSZ, 37/07; 37/2007.
Archiwum MSZ, CIA – Freedom of Information Act
Archiwum MSZ, CREST CIA-RDP84B00049R000601440030-9.
Archiwum MSZ, Hoover Library & Archives
Archiwum MSZ, Romuald Spasowski Papers, box 3, 13, 19.
Ustawa z 19 kwietnia 1969 r. – Kodeks karny, DzU 1969, nr 13.
zdzisław-rurarz.info (dostęp 2 VI 2022 r.).
Perfidna gra: spotkania z prof. Rurarzem. Pierwsza część rozmów pomiędzy Zdzisławem M. Rurarzem a Tomaszem S. Pochroniem, Chicago 1993.
Spasowski R., Spowiedź ambasadora, oprac. M.M. Bymora, Warszawa 2022.
Spasowski R., The Liberation of One, San Diego 1986.
Urban J., Alfabet Urbana, Warszawa 1990.
Chmielecki A., Uciekinier z obozu, „Wprost” 2008, nr 45.
Death in Absentia for Polish Defector, „The New York Times”, 5 X 1982.
Kengor P., Ronald Reagan i obalenie komunizmu: zbliżenie na Polskę, Warszawa 2007.
Kochański A., Romuald Franciszek Spasowski, Polski słownik biograficzny, 2002, t. XLI.
Leszczyński A., Ambasadorowie wybierają wolność, „Gazeta Wyborcza”, 3 II 2014 (dodatek „Ale Historia”).
Majchrzak G., Zapomniane kary śmierci, www.13grudnia.org.pl (dostęp 27 III 2023 r.).
Pleskot P., Kłopotliwa panna „S”. Postawy polityczne Zachodu wobec „Solidarności” na tle stosunków z PRL (1980–1989), Warszawa 2013.
Pleskot P., Rurarz, Spasowski – żywoty równoległe. Wokół ucieczek ambasadorów PRL w grudniu 1981 r., t. 1: 1920–1981, t. 2: 1981–2007, Warszawa 2023.
Reszka P., Zdrajcy są bezdomni, „Rzeczpospolita”, 9 I 1998.
Weiser B., Ryszard Kukliński. Życie ściśle tajne, Warszawa 2014.
Zimmerman M., Trzy tragiczne twarze Polski, www.onet.pl (dostęp 2 VI 2022 r.).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Patryk Pleskot, [konferencje] O zaufaniu i jego braku. Międzynarodowa konferencja naukowa „Trust and distrust in the Eastern Bloc and the Soviet Union, 1956–1991”, University College London, 4–5 VII 2013 r. , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 23 Nr 1 (2014)
- Stanisław Bereś, Jerzy Brukwicki, Andrzej Chojnowski, Emilian Kamiński, Marek Nowakowski, Zygmunt Staszczyk, Sebastian Ligarski, Patryk Pleskot, Twórcy o twórcach w PRL , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 24 Nr 2 (2014)
- Patryk Pleskot, Kurtyna żelazna czy nylonowa? Sprawozdanie z konferencji „Across the »Nylon Curtain«: Cold War Cooperation and Trans-systemic Exchanges”, Hamburg 29 IX – 1 X 2022 roku , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 40 Nr 2 (2022)
- Patryk Pleskot, Od Wolnej Europy do wolnej Europy. Sprawozdanie z konferencji „From Free Europe to Free Poland. Free Europe Committee in the Cold War”, Gdańsk, 5–6 września 2014 roku , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 24 Nr 2 (2014)
- Patryk Pleskot, Bonn – Warszawa – „Solidarność”. Dyplomacja RFN wobec PRL i „Solidarności” (styczeń–wrzesień 1989 roku) , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 18 Nr 2 (2011)
- Patryk Pleskot, Europa na walizkach. Międzynarodowa konfernecja "Totalitarianism, Deportation and Emigration", Viljandi, 28-30 czerwca 2016 , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 27 Nr 1 (2016)
- Patryk Pleskot, Zachód ratuje generała?! Paradoksy zachodniej dyplomacji w czasie przemian w Polsce (czerwiec–lipiec 1989 roku) , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 16 Nr 2 (2010)
- Patryk Pleskot, Polacy w czerwcu 1980 r. – raport brytyjskiego attaché wojskowego , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 21 Nr 1 (2013)
- Patryk Pleskot, Historia, sprawiedliwość i polityka. Międzynarodowe seminarium z cyklu „Histoire de la mémoire” (Tunis, 8 IV 2017 r.). Spostrzeżenia i impresje , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 29 Nr 1 (2017)
- Patryk Pleskot, Skąd przyszliśmy i dokąd zmierzamy. Konferencja „Quo vadis Europo?”, Oświęcim, 6–7 marca 2017 roku , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 30 Nr 2 (2017)
